E N D
HISTORIA • New Yorkekoinguruetangutxigorabehera 5000 amerindiarbiziziren (lenapetarrak), gauregungohiriarenkokalekua Giovanni da Verrazzanoitaliarrak1524andeskubrituzuenean. Verrazzanoesploratzaileitaliarra zen, Frantziakokoroarenzerbitzuanziharduena, eta tokiari "NouvelleAngoulême" ("Angulema Berria") deituzion. • Tokihoribiztanleeuroparrezpopulatzenhasi zen herbeheretarrek 1614an larru-merkataritzarakogunebatfundatuzuteneanManhattanenhegoaldekomuturrean, "Nieuw Amsterdam" ("AmsterdamBerria") deituzutena. 1626an Peter Minuitek, Herbehereetakokoloniaharenzuzendariak, Manhattan uhartealenapetarreierosizien, 60 florinenbalioarentruke.
KULTURA • Tom Wolfeidazleak New Yorken «kultura airean dagoelaematen du, klimarenezaugarribatizangobalitz» esanzuen. Hirianhainbatmugimendukulturalek izan zutenberejaioterria, tarteanHarlemenberpizkundea. Musikan1940ko hamarkadan jazz, 1970eko hamarkadan hip hop eta 1980ko hamarkadan punk eta hardcoremugimenduenhiriburubilakatu zen. MetropolitanOpera House eta Carnegie Hall opera aretoakizateazgain, 1880ko hamarkadanBroadway eta 42. kalekoantzerkiek genero berriasortuzuten, musikalahainzuzen ere.
Askatasunaren estatua • Askatasunaren Estatua (jatorrizkoizena, Munduaargitzenduenaskatasuna) Frédéric-Auguste Bartholdieskultorearenlanbat da, Frantziak New York hiriari 1886an AmeriketakoEstatuBatuenindependentziaren 100. urteurrenazela-eta oparitutakoa. Urtehorretan, desmuntaturik, FrantziatikAEBetarakobidaiaIserédeiturikobarkuaneginzuen. • Munduanzeharbadaude estatua honenkopia eta imitaziougari.
Arkitektura • New York hirikolotutakoeraikinetxeorratz da. New York, 4.493 buruz, hala nola, eraikinak, mundukobesteedozeinhiribainogehiago. Inguratua, batez ere, urak, hirikoegoitza-dentsitate eta lurrakbaliohandiaeskualdeetanmerkataritzabulegoeraikinbildumarikhandiena da, eta mundukoegoitzadorreakagertzen.
Parkeak • Central Park, 3,41 km ² (laukizuzen 4 km x 800 m), Manhattanenkokatzen da. EstatuBatuetakoparkebisitatuena da, gutxigorabehera 25 milioi turista urtean, 52 eta film ugari eta telebistaprogramak, ere bihurtu da hiriospetsuenaparke mundo.53 Park agertzen Central Park.
Ingurumena • New York-en garraiopublikoarenerabileraEstatuBatuenaltuena da, eta erregaiarenkontsumoa par bat da, Estatukobatezbestekoa izan zen 1920,36 New York biztanleriatrinko eta baxuaautomobilarenmenpekotasunhiriakokatzekoarteanberotegi-efektuko gasa.