Theater

1. Theater Bertolt Brecht en Lars von Trier Butoh William Kentridge en de Neus

2. Bertolt Brecht en Lars von Trier

3. Bertolt Brecht (1898 – 1956) • Episch theater • ‘Het kleine Organon voor het theater’ (1948) • Driestuiveropera • Moeder Courage en haar kinderen • De Kaukasische Krijtkring De mens en de wereld veranderen en de mens kan de wereld veranderen. In zijn toneelstukken toont hij de praktijken van het kapitalisme, communisme biedt de uitweg. In zijn werk laat hij het publiek een objectief oordeel vellen door afstand te creëren tot dit publiek

4. Episch Theater Verhalend theater / theater van de vervreemding Gaat uit van een politieke en maatschappelijke betrokkenheid • De speler zal zich niet met zijn eigen rol identificeren. • De toeschouwer zal zich niet inleven maar (zoals bij sportwedstrijden) tot een kritische medespeler worden. • Niet het gespeelde, maar dat wat je kunt leren is belangrijk. • De toeschouwer heeft steeds een kritische afstand tot datgene wat zich op het toneel afspeelt.

5. Er wordt vaak gebruik van maskers of een opvallende grimering.  • Er kan een vertellersfiguur optreden, die zich tot het publiek richt, commentaar op de gebeurtenissen geeft of de scènes met elkaar verbindt.  • De eigenlijke personages maken in hun spel het publiek steeds duidelijk dat er 'slechts' toneel gespeeld wordt: de spelers identificeren zich nooit volledig met hun rol • Veelvuldige wisselingen van plaats en tijd, die verduidelijkt worden met diaprojecties, plaatsnaambordjes of eenvoudige rekwisieten.  • Decorwisselingen vinden vaak plaats voor het oog van het publiek • Musici en verlichtingsmechanieken kunnen tijdens de voorstelling zichtbaar blijven.  • Inleidende teksten; waarin op het verhaal wordt vooruitgelopen om aan te geven dat het verhaal zo en niet anders verloopt. Het gaat niet om de afloop maar om het verloop. • Onderbreken van het verhaal met liederen; ze geven meestal niet de mening van het personage, maar ze gaan over de hele situatie, die meestal vanaf een afstand wordt bekeken. • Het decor geeft aan dat het om theater gaat. • Alleen de meest noodzakelijke rekwisieten worden gebruikt.

6. Episch • Toneel vertelt • toeschouwer als waarnemer • Biedt wereldbeeld • Plaatst toeschouwer er tegenover • Argumenteert • Wil naar inzicht leiden • Kijker studeert • Rede • Dramatisch • Toneel handelt • Identificatie, sleept de toeschouwer mee • Ervaring binnen gegeven wereldbeeld • Plaatst toeschouwer erin • Suggereert • Leidt naar ervaring via meebeleven • Kijker leeft mee • Gevoel

7. fragment Bekijk het fragment uit de Dreigroschenoper in toneeluitvoering. • Benoem minimaal drie kenmerken van episch theater die je in dit fragment ziet. • Vertel van elk van deze kenmerken of ze vervreemdend werken en op welke manier. • Leg hoe de sociale en politieke voorkeuren van Bertolt Brecht in dit stuk naar voren komen. Noem twee manieren.

8. Lars von Trier (1956 - )

9. Lars von Trier - Dogville • Bij het maken van zijn film Dogville werd Lars von Trier geïnspireerd door het werk van Brecht. De directe aanleiding voor de film was een lied van Kurt Weill uit de Dreigroschenoper. • Zijn film Dogville kan als Brechtiaans worden beschreven, omdat Lars von Trier hier gebruik maakt van dezelfde vervreemdingstechnieken als Brecht. • fragment • Bekijk het fragment uit de film Dogville. Noem drie vervreemdingstechnieken die Lars von Trier gebruikt.

10. William Kentridge en De Neus

11. William Kentridge (1955-) • Zuid-Afrikaanse kunstenaar • Tekeningen en animaties • Theater/Operamaker • Hij signaleert (als blanke kunstenaar) de misstanden rondom de problematiek van apartheid in Zuid-Afrika

12. William Kentridge, Felix in Exile, 1994

13. fragment • Bekijk het fragment (Engelstalig) over De Neus, opus 15 uit 1928 • Geef de synopsis van het verhaal van De Neus. • Leg uit op welke wijze het stuk kritiek op hierarchischeverhou- • dingen in de maatschappij bevat. • De Neus is een voorbeeld van modernistische muziek die type- • rend is voor de overgangsfase waarin de Russische kunst zich • bevond en de relatieve vrijheid in de nadagen van Lenins NEP • (Nieuwe Economische Politiek). • Benoem twee modernistische muzikale kenmerken in het frag- • ment. • Leg uit wat animaties zijn, en hoe deze door W. Kentridge ge- • maakt zijn. http://www.youtube.com/watch?v=nD_oW9pb3O8

14. William Kentridge, The Nose, 2010 Opera van Shostakovich uit 1928 naar het verhaal van Nikolaj Gogol uit 1836 Bewerking door Kentridge waarbij hij gebruik maakt van animatie en projectietechnieken

15. Kentridge maakt in deze opera gebruik van een constructivistische beeldtaal. • Bekijk de afbeelding en noem twee elementen waarin deze constructivistische beeldtaal zichtbaar is.

16. fragment: Felix in Exile, W. Kentridge, 1993-1994 • Felix is alleen in een kamer. Het landschap van de East Rand • vult zijn koffer en de wanden. Het land is bezaaid met lichamen, • die in de bodem worden opgenomen. Een vrouw, Nandi, land- • meter, ontmoet hem vanachter zijn spiegel. Ze verdwijnt in de • grond. Felix keert terug naar haar poel. Felix in Exile werd vlak • voor de eerste algemene verkiezingen in Zuid-Afrika gemaakt • en stelt de vraag hoe de herinnering aan de mensen die op weg • naar het nieuwe politieke systeem zijn gestorven, levend kan • worden gehouden. Het landschap wordt daarbij gebruikt als me- • tafoor voor het proces van herinneren en vergeten. • William Kentridge is geboren en opgegroeid in Zuid-Afrika en • in zijn vele animatiefilms spelen anti-apartheid en politieke mis- • standen een hoofdrol. • Leg uit hoe in dit fragment het landschap als metafoor voor • herinneren en vergeten wordt verbeeld. • Leg uit hoe de animatietechniek van houtskooltekeningen in • dit fragment het herinneren en vergeten extra benadrukt. http://www.youtube.com/watch?v=vF5cngcXqSs

17. Butoh

18. Butoh • Ontwikkelt zich in Japan na de tweede wereldoorlog en betekent letterlijk ‘stampende dans’ (Ankoku Butoh) en wordt ook wel ‘dans der duisternis’ genoemd. • Ontstaat • onder invloed van een veranderende maatschappij • als reactie tegen de contemporaine Japanse dansscene die te westers zou zijn

19. Butoh In de dans komen beladen en ook politiek geëngageerde thema’s aan bod. De grondleggers van de dans zijn Tatsumi Hijikata en Kazuo Ohno Kinjiki, Verboden kleuren, 1959.

20. Fragment van de Dode Zee, gedanst door Kazuo Ohno. • Hoe wordt in dit fragment het aspect ‘dood’ uitgebeeld? Laat de • muziek buiten beschouwing. http://www.youtube.com/watch?v=ZUjhQLB0hXY

21. Bekijk het volgende fragment van Sankai Juku. • Beschrijf het toneelbeeld in dit fragment. • Butoh wordt tot de discipline dans gerekend. In dit fragment • zou je echter ook theateraspecten aan kunnen wijzen. • Noem een aspect van dit fragment dat behoort tot dans. • Noem een aspect van dit fragment dat behoort tot theater. • De muziek in het vorige fragment was traditioneel Japans. • De muziek in dit fragment heeft een ander karakter. • Benoem twee Westerse muzikale kenmerken in dit fragment.