Pletismografta V, V*,Pağız ölçümleri ve volüm ölçümleri

1. Pletismografta V, V*,Pağız ölçümleri ve volüm ölçümleri Doç. Dr. Elif Şen Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD

2. Çıkar ÇatışmasıKongre katılım desteği • Novartis • Glaxo-Smith Kline

3. Sunum Planı • Pletismograf nedir? • Hangi volümler ölçülür? • Endikasyonları • Pletismograf tipleri ve çalışma prensibi • Volüm ölçümü (teste hazırlık, testin yapılışı, raporlama) • Gaz dilüsyon yöntemleri ve pletismografi ile yapılan volüm ölçümleri arası farklar

4. Pletismograf Kapalı bir kabinde oturan kişinin toraks içinde solunum yollarıyla bağlantısı olan ve olmayan tüm gaz volümünün ölçülmesini sağlayan bir cihazdır.

5. Kabin hacmi 500- 700 lt • Büyük oranda pleksiglastan yapılmıştır. • İnterkom sistem aracılığıyla teknisyen- hasta bağlantısı kurulur.

6. Kapısı kapatıldığında kapalı bir sistem haline gelen kabinde, • Volüm • basınç • akım değişiklikleri uygun ölçüm araçlarıyla belirlenir. • Bilgisayara kaydedilir.

7. Pletismograf ile ölçülen volümler Torasik gaz volümü (TGV) Total akciğer kapasitesi (TLC) Rezidüel volüm (RV) Fonksiyonel rezidüel kapasite (FRC) RV/TLC Vital kapasite (VC) İnspiratuar kapasite (IC) Ekspiratuar rezerv volüm (ERV)

8. Pletismograf ile volüm ölçümleri için endikasyonlar Restriktif hastalıkların tanısı Akciğer volümleri ölçülerek restriktif ve obstrüktif fonksiyonel bozukluğun ayırımı Obstrüktif akciğer hastalıklarında görülebilen hava hapsinin (hava kisti, bül) değerlendirilmesi Akciğer volüm ölçümlerinin tekrarı gerektiğinde veya hasta gaz dilüsyon yöntemlerine koopere olamıyorsa

9. Kontrendikasyonlar Pletismograf kabinine girmeyi engelleyen mental konfüzyon, kaslarda koordinasyon bozukluğu, vücut ateli Klostrofobi Pletismograf içine yerleştirilemeyecek devamlı damardan infüzyon uygulanan hastalar Göğüs içi basınç artışından etkilenebilecek göğüs tüpü, transtrakeal O2 kateteri gibi durumlar Oksijeni test süresince kesilemeyen hastalar

10. Pletismografi ile volüm ölçümü yapılmasının avantajları Toraks içinde bulunan tüm hacmi ölçtüğü için gaz dilüsyon yöntemlerine göre daha doğru sonuç verir. Gaz dilüsyon yöntemlerine göre volümler daha kısa sürede ölçülür. Testlerin tekrarlanması gaz dilüsyon yöntemlerine göre daha kolaydır. Günümüzde akciğer volümlerinin ölçümünde altın standart olarak kabul edilen yöntemdir.

11. Pletismografinin dezavantajları • Büyük bir cihaz ve yer kaplar. • Pahalı • Klostrofobik hastalarda uygulanamaz.

12. Pletismografide ölçümlerin dayanağı “Boyle kanunu: P1.V1 = P2.V2” Sabit ısıda gaz volümü basınçla ters orantılı olarak değişir.

13. Torasik gaz volümü (Vtg) sakin solunum esnasında ekspirasyon sonunda ölçülür. Böylece FRC ölçülmüş olur. • Kapısı kapandığında kapalı sistem haline gelen kabinde volüm, basınç ve akım değişiklikleri saptanır. • İnspirasyon ve ekspirasyon sonunda, akım olmadığında “ağız içi basıncı = alveol basıncı” • Ağız içi basınç, kabin içi basınç ölçülür.

14. Pletismograf tipleri • Basınç pletismografı (volüm sabit, basınç değişiklikleri kaydedilir.) • Volüm pletismografı (basınç sabit, volüm değişiklikleri kaydedilir.) • Akım pletismografı (akım hızının entegrasyonu ile volümler hesaplanır.)

15. Basınç Pletismografı (volüm sabit) Kabin duvarına yerleştirilmiş basınç transduseri aracılığıyla göğüs kafesinin solunum hareketleri sonucunda kabin içinde oluşan basınç değişiklikleri kaydedilir. Kabin içine miktarı bilinen volüm şırıngayla verilerek kabin içi volüm ve basınç değişikliklerine göre kalibre edilir.

16. Ağız basıncı Shutter • Kabinde hava akım hızı ölçümleri bir pnömotakograf aracılığıyla yapılır. • Ağızlığın önünde bulunan shutter kapatıldığında pnömotakografa giden havayolunu keser. • Shutter genellikle otomatik olarak devreye girer. • Basınç ölçer shutter ile hasta ağızlığı arasındaki bölümde yer alır. Ağız basıncını ölçmeye yarar. Akım hızı Pnömotakograf

17. BASINÇ PLETİSMOGRAFI Ağız basıncı (P mouth) Shutter Akım hızı Pnömotakograf Kabin basıncı (P box)

18. FRC ölçümü • Hasta kabinde oturur. • Burun klipsi takılır. • Ağızlıktan sakin bir şekilde nefes alıp vermesi istenir. • Ekspiryum sonunda shutter kapatılır. • Hastadan panting(kısa – kesik soluma) yapması istenir.

19. Panting manevrası hem ağız basıncı hem de kabin basıncında değişikliğe neden olur. • Her inspiratuar eforla ağız basıncı düşer, akciğer volümü artar. • Kapalı kabinde akciğer volümü artışı kabin basıncını arttırır.

20. Her ekspiratuar eforda, • Akciğer volümü azalır, kabin basıncı düşer. • Ağız basıncı ise artar. • Shutter kapalı olduğu için ağız basıncı= alveoler basınç

21. BASINÇ PLETİSMOGRAFI ΔPm=alveoler basınç değişimi Shutter Akım hızı Pnömotakograf ΔPb =akciğer volüm değişimi

22. İnspirasyonda ağız basıncı düşer, akciğer volümü artar. • Ekspirasyonda ise ağız basıncı ise artar, akciğer volümü azalır.

23. Bu eğrinin eğimi ölçülerek, akciğerlerdeki gaz volümü saptanır. Buna torasik gaz volümü (TGV) denilir. • Ekspiryum sonu akciğer volümünde yapılan bu ölçüm ile FRC hesaplanır.

24. “Boyle kanunu: P1.V1 = P2.V2” Solunum eforlarıylaVtgdeğişiklikleri • P. V = ( P+P) . ( V+ V) ΔPb Eksp sonu akciğerlerdeki basınç (atmosferik basınç) Eksp sonu akciğerlerdeki volüm (FRC) Solunum eforlarıyla alveoler basınç değişikliği ΔPm

25. V = V x ( P+P) P • V = atmosferik basınç x Pb Pm FRC

26. Kalibrasyon Günlük olarak volüm, ağız ve kabin basıncı kalibre edilmelidir. Haftada bir akım sensörünün duyarlılığı kontrol edilmelidir. En az ayda bir kez veya şüphe durumunda sağlıklı kişi üzerinde kontrol edilmelidir.

27. TESTE HAZIRLIK Hastaya test anlatılmalı. Kapı açıkken pletismografın içinde oturması uyumunu arttırır. Kapının içeriden açılabileceği bilgisi verilmeli. Panting manevrası teknisyen tarafından gösterilmeli. Her iki elini yanağına götürerek kısa kesik solumalar yapacağı göstererek anlatılmalı ve kabin dışında hastaya yaptırılmalıdır.

28. TEST Hasta oturduktan sonra kapı kapatılır. Kabin içi ısının sabitlenmesi için 30 sn beklenir. Hastaya ağızlığı ağzına yerleştirerek sakin soluk alıp vermesi söylenir. (3-10 soluk ) Normal ekspirasyon sonunda shutter kapatılır.

29. Hastaya panting yaptırılır. (0.5 - 1.0 Hz sıklığında) • Ağız basıncı ( Pm) ve akciğer volüm değişmesi (V) arasındaki eğri gözlenir. • 3-5 adet teknik olarak yeterli panting manevrası kaydedilir. • Shutter açıldıktan sonra ERV manevrası yaptırılır ve ardından yavaş inspiratuar vital kapasite manevrası yapılır.

31. PANTİNG MANEVRASI Panting sırasında yüzeyel ve hep sabit hacimle soluk alıp vermelidir. Bu şekilde göğüs içindeki hava komprese ve dekomprese olur. Birkaç normal soluktan sonra 0.5-1/saniye olacak şekilde panting yaptırılır.

32. Panting manevrası sırasında karşılaşılan sorunlar Hızlı veya yavaş panting Kapalı havayoluna karşı soluk alıp vermede sorun Ağızlıktan kaçak olması Shutter kapandığında yanakların şişmesi

33. EĞRİLERİN DÜZENLENMESİ Teğet açısı ortalama açının % 10’undan fazla olmamalı

34. Ekrandaki eğriler görsel olarak değerlendirilerek uyumsuz olanlar atılabilir. • Eğri transduserlerin kalibre edildiği sınırların içinde olmalıdır ( 10 cmH2O düzeyinde). Bunun üzerindeki eğriler ekrandan taşar.

35. Ekrandan taşmamasına dikkat edilmelidir. • Ekrandan eğrinin taşması kabin içi ısı dengesinin yetersizliğini veya panting volümünün fazla olduğunu gösterir.

36. KABUL EDİLEBİLİRLİK Panting manevrası volüm ve hız bakımından doğru olmalıdır (0.5-1 Hz/sn). Eğri kapalı olmalı, ekrandan taşmamalıdır. Ekrandan taşan eğri  ısı dengelenmesi yetersiz, panting hacmi fazla 3-5 adet teknik olarak doğru panting manevrası kaydedilmeli. En az 3 kez FRC değeri ölçülmeli (%5’den az değişkenlik) . Her bir manevrayı takiben ERV ve IVC manevraları da yapılmalı. Sonuçların ortalaması verilmelidir. Maksimum 10 test yapılmalıdır.

37. RAPORLAMA • VC için en yüksek değer alınır.

39. FRC, ERV, IC için testlerin ortalaması alınır.

41. RV: FRC- ERV

42. 2.54 – 1.05= 1.49

43. TLC: RV+VC

44. 1.49 + 4.93 = 6.42

45. Gaz dilüsyon yöntemleri ve Pletismograf ölçümleri arası fark • He dilüsyon ve N2 arınma yöntemleri obstrüksiyonun şiddeti arttıkça nonhomojen dağılım nedeniyle gerçek değerinden daha düşük sonuç verirler. • FRCpl –FRC(He veya N2) farkı akciğerlerdeki kist ve bül gibi oluşumların gaz hacmini verir. • FRCpl /FRC(He-N2)>1 ise pletismografla saptanan, ancak gaz dilüsyon yöntemleriyle ölçülemeyen gaz volümü olduğunu gösterir. • Akciğer hacim azaltıcı cerrahi için aday olan hastalarda bu oran ölçülebilir.