320 likes | 480 Views
Het astronomisch en meteorologisch observatorium van ‘Felix Meritis ’ ( 1790-1889). Rob H. van Gent M athematisch Instituut Universiteit Utrecht ( bewerking van een langere versie beschikbaar gesteld door Huib J. Zuidervaart, Huygens Instituut, Den Haag). Felix Meritis (1777-1889) .
E N D
Het astronomisch en meteorologisch observatorium van ‘Felix Meritis’ (1790-1889) Rob H. van Gent Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht (bewerking van een langere versie beschikbaar gesteld door Huib J. Zuidervaart, Huygens Instituut, Den Haag)
Felix Meritis (1777-1889) • Oprichting Departementen: • Koophandel, Zeevaart, Landbouw, Fabrieken en Trafieken • Muziek • Natuurkunde • Letterkunde • Tekenkunde Doel: bevordering ‘nut’: verspreiding en verwerving van kennis & cultuur Willem Writs, oprichter
Het Departement Natuurkunde • Start in 1785 met het aanleggen van een eigen instrumentenkabinet
Electrostatischeinstrumenten (Museum BoerhaaveLeiden)
Tellurium van Willem JanszBlaeu (Scheepvaartmuseum Amsterdam)
Tellurium van George Adams (Scheepvaartmuseum Amsterdam)
1786: wens tot een eigen gebouw Andere Nederlandse genootschappen met eigen gebouwen 1731 Haarlem Nat. & Sterrekundig Collegie 1735 Middelburg Gezelschap Besp. Wijsbegeerte 1778 Haarlem Teylers Museum 1786 Middelburg MusaeumMedioburgense 1794 Den Haag Diligentia Haarlem Middelburg Den Haag
Dec. 1786: Nieuweontwikkelingen Verwervingastronomischinstrumentarium van de in 1775 verlatensterrenwacht van Johan Maurits Mohr uit Batavia
Dollondspiegeltelescoopmet heliometer (Museum Boerhaave, Leiden)
Kwadrant en Sextant van Bird (Universiteitsmuseum Utrecht)(ScheepvaartmuseumAmsterdam) 12
Jan Hendrik van Swinden’s pleidooi voor een ‘echte’ Sterrewacht • Was sedert februari 1786 Commissaris bij de Kweekschool voor de Zeevaart • Was overtuigd van het belang van de sterrenkunde voor de navigatie • Kreeg toestemming tot ‘lenen’ van Mohr’s instrumenten & aanschaf astronomisch precisie horloge
1787-1790: bouwfase Definitiefontwerp door Jacob OttenHusly, 1787-1790
1787-1790: bouwfase Definitiefontwerp door Jacob OttenHusly, 1787-1790
1787-1790: bouwfase Definitiefontwerp door Jacob OttenHusly, 1787-1790
De realisatie van ‘Het Gebouw’ Een voor de grachtenongehoordgrootbouwlichaam 17
Het DepartementNatuurkunde De ‘zaal der Natuurkunde’ bij Felix Meritis. Tekening door P. Barbiers & J. Kuyper (1794), gegraveerd (1801)
Observatorium met twee verdiepingen • Meridiaanzaal • Overdekt observatorium • Observatieplat
Observatoria in de Nederlanden 1632: Leiden - Universiteit 1642: Utrecht - Universiteit 1698: Amsterdam - Hartsoeker 1735: Middelburg Ca. 1745: Amsterdam - Van de Wall 1756: Den Haag - Stadhouder
1790: Opening Observatorium … nietalleen voor de sterrenkunde …
1790: Opening Observatorium ChristiaanAndriessen, c. 1807 … nietalleen voor de sterrenkunde …
Planetarium van Jan van den Dam (Scheepvaartmuseum Amsterdam) 25
1824-1846: Observatorium voor het Amsterdamse ‘AthenaeumIllustre’
1830-1888 Meteorologische waarnemingen c. 1830 - c. 1845 G.A. van der Voort, c. 1850 - 1874 Jan Adriaan van Eijk 1875 - 1888 Dideric van LankerenMatthes
Felix Meritis: Kweekschool voor hoogleraren natuur- & sterrenkunde W.S. Swart C.J. Matthes F.J. Stamkart 1831-1847 1847-1877 1868-1882 Pieter Nieuwland Jan Frederik van Gerrit Moll Pieter Johannes Frederik Kaiser BeeckCalkoenUylenbroek 1793-17941799-1801 [1826] 1826-1844 1844-1872
1932: Brand op zolder ! De brand van februari 1932
2013:Observatorium weer voor het publiek geopend en zijngeschiedenis te boek gesteld