2009 YILI BİLGİ DÜNYASI ve TÜRK KÜTÜPHANECİLİĞİ DERGİLERİNİN BİBLİYOMETRİK ANALİZİ

1. 2009 YILI BİLGİ DÜNYASI ve TÜRK KÜTÜPHANECİLİĞİ DERGİLERİNİN BİBLİYOMETRİK ANALİZİ

2. ARAŞTIRMANIN KONUSU “Bibliyometri yayınların ya da belgelerin yazar, konu, yayın bilgisi, atıf yapılan kaynaklar vb. gibi belirli özelliklerin niceliksel olarak analizi ile ilgilenir. Elde edilen bibliyometrik verilere dayanarak çeşitli disiplinlerde bilimsel iletişim sürecinin nasıl gerçekleştiği araştırılabilir” (Al ve Tonta, 2004, s.19) şeklinde tanımlanmıştır.

3. Bibliyometrik araştırmalar bilimsel yayınların kaynakçalarında bulunan kaynakların ayrıntılı olarak incelendiği araştırmalardır (Al ve Soydal, 2010, s. 350). • Bu araştırmanın konusu ise Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği dergilerinde ki kaynakçaların bibliyometrik analizlerinin niceliksel olarak incelenmesidir.

4. ARAŞTIRMANIN AMACI • Bu çalışmanın gerçekleştirilmesiyle “Bibliyometrik araştırmalarda belgelerin ya da yayınların belirli özellikleri analiz edilerek bilimsel iletişim ve yayıncılığa ilişkin çeşitli bulgular elde edilmekte , bir ülkenin bilim ve teknoloji yol haritasının çıkarmak amacıyla yapılan araştırmalar için önemli veriler sağlanmak amaçlanmıştır” (Tonta ve Al, 2007, s.10’aktarıldığı gibi).

5. Bu amaç kapsamında aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır; • 1) Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği dergilerinde yayınlanan makalelerin yıllara göre dağılımı nasıldır? • 2) Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği dergilerinde yayınlanan makaleler kaç sayfadan oluşmaktadır? • 3) Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği dergilerinde yayınlanan makaleler hangi dilde yayımlanmıştır? • 4) ) Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği dergilerinde yayınlanan makalelerin yayın türü nedir? • 5) Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği dergilerinde yayınlanan makalelerin hangi yıllarda yayınlanmışlardır? (Taşkın ve Çakmak, 2010, s.337) • 6) Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği dergilerinde çok yazarlılık durumu nedir. Yayınlanan makaleler ortalama kaç yazarlıdır. (Birinci, 2008, s. 350)

6. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ • Bu çalışmanın önemi Türk Kütüphaneciliği ve Bilgi Dünyası dergilerinde yer alan makalelerin bibliyometrik özellikleri açısından analiz edilerek bu konularda kapsamlı araştırmaların yapıldığı makalelerde yapılan atıflar, hangi dergilerin daha çok kullanıldığı, araştırmacılara yol göstermesi açısında büyük önem taşımaktadır.

7. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI Türk Kütüphaneciliği ve Bilgi Dünyası dergilerinde yer alan 55 makalenin ,kaynakçaları hakkındaki bibliyometrik bilgilerini içermektedir.

8. HİPOTEZ Türk kütüphaneciliği dergisindeki yazar sayısı bilgi dünyasındaki yazar sayısından daha fazladır. Türk kütüphaneciliği Dergisinde Türk yazarların eserlerin den yararlanılırken, Bilgi Dünyası Dergisinde yabancı yazarların eserlerinden yararlanılmaktadır. Her iki dergide de en fazla yararlanılan tür makale türüdür. Türk Kütüphaneciliği Dergisinde elektronik ortam kullanılırken Bilgi Dünyasında Dergisinde basılı ortam tercih edilmiştir.

9. BİBLİYOMETRİ • Tontabibliyometrinin tanımını şöyle yapmıştır: Kütüphanecilik ve bilgi biliminde kullanılan bir araştırma yöntemidir. Belli bir alandaki örüntülerini tanımlamak için yapılan niceliksel ve istatistiksel analizlerini içermektedir. Bibliyometrik yöntemler bir yazarın etkisini ölçmek için de kullanabilmektedirler. (Tonta, 2009, s.2)

10. BİBLİYOMETRİK ARAŞTIRMALAR • Araştırmacıların farklı nedenlerle bibliyometrik araştırmalara yöneldiği bilinmektedir. • Bibliyometrik araştırmalarla bir yandan herhangi bir konudaki araştırmalar belirlenirken, diğer yandan da bunlar arasındaki etkileşimin boyutları gözler önüne serilmektedir.

11. Bibliyometrik araştırmalar, benzer bir yaklaşımla çeşitli konularda ülkeler arasında, kurumlar arasında, ekoller arasında karşılaştırmalar yapılmasına da olanak sağlamaktadır. • Yapılan bibliyometrik araştırmalarda, bir çok yayının incelenmesine rağmen temelde makalelerin oluşturulduğu belirtilmektedir. “Her ne kadar kitaplar. Tezler, raporlar, patentler bibliyometrik analizin öğeleri olarak sayılsalarda, bilimsel makaleler ana öğeyi oluşturmakta, yayın ve yazar sayıları, yayınlara yapılan atıflar bibliyometrik ölçümün temelini oluşturmaktadır.

12. BİBLİYOMETRİNİN TARİHÇESİ • Osareh(1996:149) bibliyometrinin terim olarak yeni olmasına karşın, uygulama ve kullanımının 1980’lere kadar gittiğinden söz eder. • Shapiro (1992: 337) bibliyometrinin tarihini Osareh’in de belirttiğinden çok eskilere dayanmakta olduğunu belirtmektedir. • Sengup da (1992:92) Osareh’i desteklemekte ve içerik olarak ilk bibliyometrik çalışmanın Campbell tarafından 1896’da yayımlanan theory of thenationalandinternationalbibliograhey adlı kaynak olduğunu belirtmektedir. • Söz konusu çalışmada , ele alınan yayınların konu dağılımları istatistiksel yöntemlerle yapılmıştır. (Al, 2008, s.18’den aktarıldığı gibi)

13. Bibliyometri ile araştırmalar özellikle 1980 yıllardan itibaren ivme kazanmıştır. Başlangıçta matematikçilerin, enformatikçilerin ve sosyologların uğraşları alanı olan bibliyometriyle, kütüphanecilerden giderek ilgilerinin arttığı gözlenmektedir. İnternetin ve bilişim teknolojilerinin hızla yaygınlaşması sonucu kütüphaneci bilgiye erişim, koleksiyon geliştirme, kataloglama vb. alanlardan yeni konulara yönelmektedirler. (Karasözen ve Diğerleri , 2010, s.3)

14. BibliyometrikYasalar • Bilimselyayıncılığın bilimsel analizi 1920’li,1930’lu,1940’lı yıllarda LotrkaiBradford ve Zipf ‘in geliştirdiği matematiksel modellerle başladı. • Subramanyam,1976.bibliyometrikaraştırmalardan belgelerin ya da yayınların belirli özellikleri analiz edilerek bilimsel iletişim ve yayıncılığa ilişkin çeşitli bulgular elde edilmektedir(Tonta ve Al,2007 s.4)

15. 1.Bradford Yasası • Bradfordun’unsaçılım yasası “belirli bir konudaki literatürün dergilere saçılımını ya da dağılımını tanımlamaktadır”(garfielt, 1980 s.476). ilk olarak 1934 yılında formüle edilen bradford yasasına göre “bilimsel dergiler belirli konuşlarda yayımlanan makalelerin azalan verimlilik ırasına göre düzenlenirse dergiler özelde sadece bu konuda makaleler yayımlayan çekirdek bir dergi grubuna ve çekirdek grupla aynı sayıda makale içeren bir çok kuruma ve bölgeye bölünebilir.

16. 2.Urquard Yasası • Urquard, 1956 yılında Britanya Bilim Müzesi kütüphanesinden (SML ScienceMuseumLibrary). Sağlanan ödünç verme isteklerini analiz etmiştir(Tonta ve Ünal, 2007,s.194). • Ulusalbelgesağlama hizmeti veren bir kütüphanede bir dergiye yapılan toplam istek sayısı o derginin ülke düzeyindeki diğer kütüphanelerde toplam kullanımının ölçümüdür(Tonta,2009,s.19).

17. 3.Lotka Yasası • Belli biralandayayın yapan yazarların sıklığını tanımlar. Lotka yasasına göre yazarların sadece % 6 sının 10 veye daha fazla katkısı olur.(Tonta,2009, s.24) 4.Zipf Yasası • Birmetindekisözcüklerin sıklığını tahmin etmede kullanılır. Bir metindeki terimleri azalan sıklık sırasına göre sıralarsa, listedeki bir sözcüğün sırasının sıklıkla çarpımı basit bir sayıyı verir.

18. III.BÖLÜM:BULGULAR VE DEĞERLENDİRME III.1.Türk Kütüphaneciliği Ve Bilgi Dünyası Dergilerinin Bibliyometrik Analiz Tabloları Bilgi Dünyası ve Türk Kütüphaneciliği Dergilerinin bibliyometrik analizleri yapıldıktan sonra ,spss programı yardımıyla elde edilen veriler tablolar halinde düzenlenmiştir.

26. IV.BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER SONUÇLAR Bibliyometrik incelemeler sonucunda elde edilen bulgulardan hareketle aşağıdaki sonuçlara varılmıştır. • 1. Yerli yazar sayısının, yabancı yazar sayısına oranı daha azdır. • 2. Yazarlar eserlerini daha çok kendi dillerinde vermeyi tercih ettikleri ortaya çıkmıştır. • 3. Bibliyometrik analiz çalışmasıyla ilgili eserlerin son yıllarda artış gösterdiği ortaya çıkmıştır. • 4. Verilen eser türünde makale sayısını daha fazla olduğu saptanmıştır.

27. 5.Türk Kütüphaneciliği Dergisinde Türkçe dilinde yayınlanan eserler tercih edilirken Bilgi Dünyası Dergisinde ise İngilizce dilinde yayınlanan eserler tercih edilmiştir. • 6. Türkçe dilin de makale sayısı azken kitap sayısı fazla, İngilizce dilinde makale fazla iken kitap sayısı azdır. • 7. Makale türündeki eserlerde sayfa sayısının daha fazla olduğu tespit edilmiştir. • 8. Makale ve kitap türündeki eserlerin daha çok yabancı yazarlar tarafından yazıldığı görülmüştür. • 9. 1960’lı yıllarda yayınlanan eserlerin basılı ortamlarda bulunduğu görülürken, 2000’li yıllardan sonra ise eserlerin daha çok elektronik ortamlarda yayımlandığı sonucu ortaya çıkmıştır.

28. ÖNERİLER • Türk Kütüphaneciliği ve Bilgi Dünyası Dergilerinin biliyometrik analizleri yapıldıktan sonra çıkan sonuçlar değerlendirildiğinde, • Bibliyometri alanında çalışmalarının daha fazla yapılması gerekmektedir. • Sosyal Bilimlerde yapılan bibliyometrik araştırmalara daha fazla ağırlık verilmelidir. • Daha detaylı araştırmalar için bibliyometrik çalışmalara ihtiyacı vardır. • Makalelerin bibliyometrik özelliklerinin saptanması bu çalışmalrın yapılması gerekmektedir. • Kaynakçalarda bulunan kaynakların belirlenmesi için bibliyometrik analiz çalışmalarına daha fazla önem verilmelidir.

29. Teşekkürler