YEREL YÖNETİMLER VE STRATEJİK PLAN DENEYİMİ

1. YEREL YÖNETİMLER VE STRATEJİK PLAN DENEYİMİ Doç. Dr. H. Hakan YILMAZ AÜ SBF Maliye Bölümü 11.12.2013

2. Planlama bir amaç değildir sadece bir araçtır…

3. Giriş • Son on yılda yerel yönetimlerin Türkiye’nin sosyoekonomik ve politik sistemi içerisindeki yeri artmıştır. • Bu dönemde yerel yönetim toplam harcamaları GSYH’nin %3’ünden %5’ine, merkezi yönetim harcamaları içindeki payı ise %10’dan %15’e yükselmiştir. • Harcamalardaki artış hızlı kentleşme ve yerel yönetimleri destekleyen politikalar çerçevesinde gerçekleşmiştir. • Ülkemizde yerel yönetimlerin kullandıkları kaynakların, dünyadaki gelişmelerin ve Avrupa Birliğine yakınsama sürecine paralel, gelecek 10 yılda belirgin bir şekilde artması beklenmektedir.

4. İlerleme Potansiyeli: Harcamalar

5. BELEDİYE YÖNETİM ANLAYIŞININ DEĞİŞİMİ • Daha kaliteli yerel hizmet talebi • Çerçeve yasalarla değişen yönetim ve mali yönetim anlayışı • Artan kaynak ve harcama potansiyeli • Kaynaklar artmakla birlikte artan mali riskler • Hesap verme sorumluluğunun gerektirdiği kurumsal mali ve performans sorumluluğu

6. Yönetimsel Başarı ve Neden Stratejik Planlama? (1) • Amaçlar ve hedefler temelinde geleceğe yönelik düşünme • Toplumsal talepler ve ihtiyaçlar temelinde Politika oluşturma kapasitesinin güçlendirilmesi • Orta vadeli ve somut hedeflere dayalı planlama anlayışının geliştirilmesi • Kurumsal katkı ve yönetimsel temelde sorumluluğungelişimi • Çıktılara değil sonuçlara ve performansa odaklanma

7. Yönetimsel Başarı ve Neden Stratejik Planlama? • Yetki paylaşımı ve katılımcılık • Şeffaflık ve hesap verme sorumluluğu • Kaynak tahsisi ve kullanımında etkinlik ve etkililik • Yaptığımız işlerin sonuçlarını İzleme ve değerlendirme • Süreçlere entegre ve kurumsal performansı dayalı yeni dış denetim anlayışı

8. Türkiye’de Stratejik Planlama (5018/KMYKK) Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren plan Kamu hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kalitede sunulabilmesi için bütçeler ile program ve proje bazında kaynak tahsislerinin stratejik planlarına dayanması

9. Türkiye’de Stratejik Planlama (5393/41) Belediye başkanının, mahallî idareler genel seçimlerinden itibaren altı ay içinde; kalkınma plânı ve programı ile varsa bölge plânına uygun olarak stratejik plân ve ilgili olduğu yıl başından önce de yıllık performans programı hazırlayıp belediye meclisine sunması. Üniversiteler ve meslek odaları ile konuyla ilgili sivil toplum örgütlerinin görüşleri alınarak hazırlanması ve belediye meclisi tarafından kabul edilmesi Stratejik plânın ve performans programının bütçenin hazırlanmasına esas teşkil etmesi.

10. Değişen Planlama ve Bütçeleme Modeli

11. Kurumsal Düzeyde Mali Yönetim Modeli

12. Genel Kurgu

13. Kavramların İlişkisi Performansın Ölçülmesi

14. STRATEJİK PLANLAMA UYGULAMASI YEREL YÖNETİMLERDE KAZANIMLAR ve gelecek DÖNEME ilişkin öneriler

15. Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama • Yerel hizmetler ve ölçek açısından kurumsal planlamanın uygunluğu • Hedefler stratejiler temelinde daha ölçülebilir • Çıktı ve sonuç göstergelerine uygun hizmet hedefleri var • Faaliyetler daha açık ve maliyetlendirilebilir yapıda.

16. Kurumsal Yönetim • Personel açısından yönetimin bir parçası olma, kurumu algılama da pozitif artış • Yapılan işe sahiplenme ve belediyenin ana hizmetleriyle/amaçlarıyla ilişkilendirme. Bir çeşit varlık sebebinin somutlaşması… • Birimler açısından planlama, programlama ve bütçeleme ve faaliyet raporunun ilişkilendirilmesi

17. Kurumsal Yönetim • Birimlerin bir araya gelmesi ve süreçte kurum içi ortak dil geliştirilmesi. • Geleneksel olarak «yoğunum, çok çalışıyorum» söylemleri ve kariyer ilerlemesinde üst yöneticiler ve siyasilerle ile ikili ilişkilerin önemi daha çok öne çıkarken. Stratejik planlama süreci ile bilgi, beceri, yeterlik, uzmanlık gibi özelliklerinde konuşulmaya başlanması. • Kurumsal kapasite ile yapılan iş arasında hep bağ vardır. Karmaşık süreçler belirlemek hep kaybolma riski yaratır.

18. Örnek : DENİZLİ HALKINA SAĞLIKLI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR İÇME SUYU VE KANALİZASYON HİZMETİ SUNMAK • Faaliyetler: • Akbaş barajı isale hattının yapılmasının sağlanması • Yeni içme suyu hatları inşaatı ve kullanım ömrünü doldurmuş boruların yenilenmesi • İçme suyu tesislerinin işletilmesi ve ilave depolama tesislerinin yapılması • Su kaynaklarının korunması ve değerlendirilmesi • Yağmur suyu tahliye hatları yapımı • Mevcut kanalizasyon sisteminde yetersiz kalan kısımların yenilenmesi ve yeni kanalizasyon hatları yapımı • Atık su arıtma tesisi işletilmesi ve ilave bir atık su arıtma tesisi yapımı • SCADA Sisteminin kurulması ve bölgesel ölçüm alanlarının oluşturulması Stratejiler: • Kentin mevcut içme suyu sistemi yeni kaynaklarla desteklenecektir. • Yeni yerleşim alanlarının şehir içme suyu şebekesinden su alması sağlanacaktır. • İçme suyu altyapısında sağlıklı olmayan kısımlar yenilenecektir. • İçme suyu şebekesindeki kayıplar scada sistemi ile azaltılacaktır. • Kanalizasyon sisteminin rehabilitasyonuna öncelik verilecektir. • Yağmur suyu ve kanalizasyon sistemi ayrıştırılacaktır.

19. Örneğe devam… • Açıklama kısmında mevcut durum, öncelikler, stratejilerin ifadelere dökülmesi…

20. HEDEF 1.7: BİLGİ SİSTEMLERİNİ GELİŞTİRMEK VE BİLGİYİ ETKİN KULLANAN BİR YAPIYA KAVUŞMAK

21. Vatandaş Açısından • Vatandaşın algılaması hala düşük ama farkındalık yaratıldığında bilgiye ulaşabildiğini görüyor • Bununla birlikte yerelde kamu kurumları ve STK’larda bir algılama oluştu. • Katılımcı bütçe uygulamalarıyla faaliyetleri düşünmeye başlanılmasıyla temalara ve hedeflere geçiş söz konusu.

22. Hemşerilerde farkındalık yaratma • Vatandaşa stratejik plan ve yerel hizmet ilişkisi, hesap verebilirlik konularında daha fazla bilgi sunulmalı, iletişime geçilmeli. Bu anlamda kamu kurumları ve STK’lar daha aktif kullanılmalı. • Yerelde vatandaşa hizmetin hızlı ve daha kaliteli sunulması önemli. Bu anlamda stratejik planın bu altyapıyı oluşturmaya yönelik hedef ve faaliyetleri iyi kavraması gerekiyor.

23. Standardize etme – gösterge havuzu oluşturma • Belediyelerde stratejik planların stratejik alanlar ve faaliyetler (stratejiler) temelinde standardize edilmesi • Performans gösterge havuzu oluşturulması • Geçmişte önemli aşama kaydetmiş ve stratejik plan çalışmaları öncesinde başlayan BEPER gibi çalışmaların bu anlamda geliştirilmesi • İçişleri Bakanlığının koordinasyonunda Kalkınma Bakanlığı, Belediyeler Birliğinin gösterge ve faaliyetleri standardize etmesi, gösterge havuzlarının oluşturulmasında ortak çalışılması. Yasal değişikliğe gerek yok güçlü işbirliklerine dayanan protokoller bu işi çözer.

24. Planın Dışına Çıkma? • Yerel meclis kararı ile kabul edilen kurumsal planın dışına çıkılmaması temel ilke . • Bununla birlikte hangi durumlarda çıkılması gerektiği veya planda yer almayan hedef ve projelerin ne şekilde kurumun faaliyetleri içine dahil edileceği ilkeler bazında oluşturulmalı.

25. İzleme ve Değerlendirme Kurgusu Yetersiz İzleme, bir proje, program ya da politikanın beklenen sonuçlara kıyasla ne şekilde ilerlediğini görebilmek için sürekli bir bilgi toplama ve analiz etme sürecidir. Değerlendirme planlanmış, devam eden ya da tamamlanmış bir müdahalenin uygunluğunun, etkililiğinin, etkinliğinin, etkisinin ve sürdürülebilirliğinin değerlendirilmesidir. • Müdahale (Intervention): Bir konudaki gidişata yön verme (araya girme) eylemi. Buradaki anlamı ile “ attığımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değmiş mi ?” oluyor. • Denetim: Kaynakların yasal çerçevede ve yerinde kullanılıp kullanılmadığının, mali yönetimin doğru yapılıp yapılmadığının ve amaca yönelik olup olmadığının incelenmesi

26. Değerlendirmenin Amacı

27. Özgü Rehber Hazırlanması ve Danışmanlık Meselesi • Yerel yönetimlere özgü rehberlerin hazırlanması, ana metinden farklılaşma sadece o idareye özgü konuların görünmesi ve kurumsal kapasite meselesi. • Rehberlerin uygulama örnekleri ve şablon tablolarla zenginleştirilmesi • Danışmanlık hizmetinden faydalanma kurumsal kapasitenin güçlendirilmesine yönelik olmalı . Kapasitenin yeterli olmadığı yerel birimlerde danışmanlık hizmeti alımı bir risk… İlk deneyim bize bunu öğretti..

28. İzleme ve Değerlendirme Sistemi Geliştirilmesi • Stratejik planın izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik iyi tanımlanmış bir sürece ihtiyaç var. Bu sorumluluk koordinatör kurum veya Kalkınma Bakanlığı tarafından yapılabileceği gibi belediyeler Birliği gibi kurumlarda bu yapının geliştirilmesine katkı verebilir. • Merkezi bir yapının gelişmesi; • belediyelerin hedef ve faaliyetlerini çıktı ve sonuçlar bazında ölçülmesine • kıyaslama yapılabilmesine, • yerel örgütlerin birbirlerinden öğrenmesine yardımcı olacaktır.

29. Sonuç • Stratejik planlama yerel yönetimlerde daha kolay anlaşılabilir , uygulanabilir ve katılımcılığa açık esnek bir planlama türüdür. • Çalışana ve vatandaşa iyi anlatılmalı. Moda bir kavram olarak değil. • Yerel birimler kadar İçişleri Bakanlığı ve kalkınma Bakanlığı yanında yerel yönetimlere ilişkin örgütlere de sürecin geliştirilmesinde önemli sorumluluklar düşmektedir. • İyi uygulama örnekleri sonuçlar ve çıkarılan derslerle kurumsal bir yapıda paylaşılmalı.