İÇ DENETİM

1. İÇ DENETİM VE İÇ DENETİM UYGULAMASI

2. İÇ DENETİM • Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü’nün tanımına göre; • İç denetim, bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak amacını güden bağımsız ve nesnel bir güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. • İç denetim, kurumun risk yönetimi, kontrol ve yönetişim (kurumsal yönetim) süreçlerini ve bu süreçlerin etkinliğini değerlendirerek ve geliştirilmesine yardımcı olarak kurumun amaçlarına ulaşmasına yardımcı olur.

3. İÇ DENETİM • İç denetim, bilginin doğruluğunu ve güvenirliğini test edip yönetime güvence verir. • Yapılan iş ve işlemlerde mevzuata uygunluğu kontrol eder • Süreçlerde yer alan faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli şekilde yürütülüp yürütülmediğini değerlendirir. • Yaptığı denetim esnasında yolsuzluk ve usulsüzlüğe ilişkin bir bulgu elde ederse, gereği için bunu üst yönetime iletir.

4. İÇ DENETİMİN DAYANAĞI • İç denetimin temel dayanağı 5018 sayılı Kanun’dur. • İlgili Kanun’un 63,64,65,66 ve 67 inci maddelerinde iç denetime ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

5. 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU

6. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun da kamu mali yönetiminin yapısı ve işleyişi, yönetim sorumluluğu esasına göre düzenlenmiş olup, üst yöneticilerin bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, mali hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığı ile yerine getirecekleri belirtilmiştir.

7. 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNUNUN AMACI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNUNUN AMACI KAMU MALİ YÖNETİMİNİN YAPISI VE İŞLEYİŞİ KAMU BÜTÇELERİNİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI MALİ İŞLEMLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE RAPORLANMASI MALİ KONTROL

8. 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNUNUN KAPSAMI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNUNUN KAPSAMI GENEL YÖNETİM KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİ MERKEZİ YÖNETİM KAPSAMINDAKİ İDARELER SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI MAHALLİ İDARELER GENEL BÜTÇE KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİ ÖZEL BÜTÇE KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİ DÜZENLEYİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR

9. KAMU KAYNAĞININ KULLANILMASININ GENEL ESASLARI • MALİ SAYDAMLIK(MADDE 7) • HESAP VERME SORUMLULUĞU(MADDE 8) • STRATEJİK PLANLAMA VE PERFORMANS ESASLI BÜTÇELEME (MADDE 9)

10. MALİ SAYDAMLIK - GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLARIN AÇIK OLARAK TANIMLANMASI, - MALİ SÜREÇLERİN, UYGULAMA SONUÇLARININ VE RAPORLARIN KAMUOYUNA AÇIK OLMASI, - KAMU İDARELERİNCE SAĞLANAN TEŞVİK VE DESTEKLEMELERİN KAMUOYUNA AÇIKLANMASI, - KAMUDA STANDART MUHASEBE SİSTEMİ OLUŞTURULMASI.

11. HESAP VERME SORUMLULUĞU HER TÜRLÜ KAMU KAYNAĞININ ELDEEDİLMESİ VE KULLANILMASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ OLANLAR, KAYNAKLARIN; • ETKİLİ • EKONOMİK • VERİMLİ • HUKUKA UYGUN OLARAK ELDE EDİLMESİNDEN, • KULLANILMASINDAN, • MUHASEBELEŞTİRİLMESİNDEN, • RAPORLANMASINDAN, • KÖTÜYE KULLANILMAMASI İÇİN GEREKLİ ÖNLEMLERİN ALINMASINDAN , SORUMLU VE YETKİLİ MERCİLERE HESAP VERMEK ZORUNDADIR.

12. ÜST YÖNETİCİLER ÜST YÖNETİCİLER, İDARELERİNİN STRATEJİK PLANLARI VE BÜTÇELERİNİN KALKINMA PLANINA,YILLIK PROGRAMLARA,KURUMUN STRATEJİK PLAN VE PERFORMANS HEDEFLERİ İLE HİZMET GEREKLERİNE UYGUN OLARAK HAZIRLANMASI VE UYGULANMASINDAN, SORUMLULUKLARI ALTINDAKİ KAYNAKLARIN ETKİLİ, EKONOMİK VE VERİMLİ ŞEKİLDE ELDE EDİLMESİ VEKULLANIMINI SAĞLAMAKTAN, KAYIP VE KÖTÜYE KULLANIMIN ÖNLENMESİNDEN, MALİ YÖNETİM VE KONTROL SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİNİN GÖZETİLMESİ VE İZLENMESİNDEN, VE BU KANUNDA BELİRTİLEN GÖREV VESORUMLULUKLARIN YERİNE GETİRİLMESİNDEN , BAKANA,KARŞI SORUMLUDURLAR .

13. HARCAMA YETKİLİSİ • HARCAMA YETKİLİLERİ ÖDENEKLERİN ETKİLİ EKONOMİK VE VERİMLİ KULLANILMASINDAN ÜST YÖNETİCİYE KARŞI SORUMLUDUR

14. STRATEJİK PLANLAMA VE PERFORMANS ESASLI BÜTÇELEME İdareler, misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını ölçmek, izlemek ve değerlendirmek amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlamalıdır. İdareler, yürütecekleri program, faaliyet ve projeleri ile bunların kaynak ihtiyacını, performans hedef ve göstergelerini içeren performans programı hazırlamalıdır. İdareler, bütçelerini stratejik planlarına ve performans programlarına uygun olarak hazırlamalıdır.

15. STRATEJİK PLANLAMA VE PERFORMANS ESASLI BÜTÇELEME • Yöneticiler, faaliyetlerin ilgili mevzuat, stratejik plan ve performans programıyla belirlenen amaç ve hedeflere uygunluğunu sağlamalıdır. • Yöneticiler, görev alanları çerçevesinde idarenin hedeflerine uygun özel hedefler belirlemeli ve personeline duyurmalıdır. • İdarenin ve birimlerinin hedefleri, spesifik, ölçülebilir, ulaşılabilir, ilgili ve süreli olmalıdır.

16. 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU VE İÇ KONTROL KAVRAMI

17. KONTROL • ÜST YÖNETİCİ VE HARCAMA YETKİLİLERİNİN KAMU KAYNAKLARININ; İDARENİN AMAÇLARI VE BELİRLENMİŞ MEVZUAT HÜKÜMLERİNE UYGUN OLARAK; ETKİLİ ,EKONOMİK VE VERİMLİ BİR ŞEKİLDE KULLANILMASINI SAĞLAYABİLMELERİ İÇİN KURUMSAL BİR YAPIYA VE ETKİN BİR KONTROL SİSTEMİ İLE YÖNTEM VE SÜREÇLERE İHTİYAÇ VARDIR. • YÖNETİM, HEDEF VE AMAÇLARIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK MAKUL BİR GÜVENCE SAĞLAMAK İÇİN YETERLİ TEDBİR ALINMASINI PLANLAR, TERTİPLER VE YÖNLENDİRİR.

18. KONTROL SİSTEMİ Amaçlar Gerçekleşmesini istediğimiz sonuçlar Riskler Amaçlara ulaşmayı engelleyebilecek olaylar ya da durumlar Kontroller Riskleri bertaraf ederek ya da minimize ederek amaçlara ulaşmayı sağlayan araçlar ve yöntemler Sonuçlar

19. İÇ KONTROL “Kurumun üstlenmiş olduğu misyon doğrultusunda, kamu kaynaklarının kaybolma, yanlış kullanım ve zarar görme risklerine karşı korunması, faaliyetlerin etik kurallar, etkililik, etkinlik ve ekonomiklik ilkeleri çerçevesinde hesap verilebilirlik yükümlülükleri yerine getirilerek, ilgili mevzuata uygun bir şekilde yürütülmesi , finansal ve operasyonel raporlamanın doğruluğu ve güvenilirliğinin sağlanması, amaçlarının gerçekleştirilmesi konusunda makul bir güvence sağlayan, riskleri karşılamak amacıyla tasarlanan organizasyon,yöntem ve iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünüdür.

20. İÇ KONTROLÜN AMAÇLARI • İdarenin misyonunun ve amaçlarının gerçekleştirilmesi, • İdarenin gelir,gider ve varlıklarının etkili,ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesi, • İsraf,kötüye kullanım,usulsüzlük ve yolsuzlukların önlenmesi, • Mali ve operasyonel bilgilerinin doğruluk ve güvenilirliğinin sağlanması, • Faaliyetlerin mevzuata uygunluğunun sağlanması, • Kurum varlıkların korunması.

21. İç Kontrol • Bir süreç olarak iç kontrol kendi içerisinde bir son değil, sona gitmek için kullanılan bir araçtır. • İç kontrol sadece bir takım politika bildirimleri, talimatnameler, formlardan ibaret değildir; insanların etkisine açıktır. • İç kontrol önemli derecede bir teminat sağlayabilir fakat hiç bir zaman bir garanti teşkil etmez.

22. İÇ KONTROL SİSTEMİ ZAYIF İSE! • Amaçlarımıza ulaşamayız! • Güvenilirliliğimizi kaybederiz, imajımız zedelenir. • Parasal kayba uğrarız. • Hırsızlık, yolsuzluk, vakit kaybına maruz kalırız. • Mevzuata aykırılıklarla karşılaşır, idari-mali ceza alırız.

23. İç kontrol sisteminin zayıf olduğunun sinyalleri • Yönetimin taleplerinin zamanında karşılanamaması • Açık ve net olmayan yanlış bilgi üretilmesi • Kalabalık, karmaşık dosyalar • Moral seviyesi düşük çalışanlar • Sık sık BT sisteminin çökmesi • Kamuoyu nezdinde güvenilirliği düşük bir kurum olma

24. KAMU YÖNETİMİNDE İÇ KONTROL • İç kontrol mali iş ve işlemlerle sınırlı değildir. • İç kontrol sisteminin oluşturulmasından, yürütülmesi ve izlenmesinden yönetim sorumludur. • Yönetim bu sorumluluğunun gereğini iç denetçiler vasıtası ile yerine getirir.

25. İÇ DENETİM

26. İÇ DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ

27. Dünya’da İç Denetimin Tarihsel Gelişimi • 1940’lı yıllardan sonra iş hayatında ortaya çıkan gelişmeler , itibara dayalı sorumlulukları olan borsaya kote firmaların ve bankaların piyasada yer alması ve profesyonellere yetki devrinin başlaması ile iç denetim özel sektörde bir gereklilik olarak ortaya çıkmış ve iç denetim mesleği hızla gelişmişdir. İç Denetim 1941 yılında ABD’de kurulan İÇ DENETİM ENSTİTÜSÜ (IIA) ile de kurumsal bir kimlik kazanmıştır. • Bu enstitü İç Denetime ilişkin standartlar ve etik kurallar belirlenmesine ve geliştirilmesine katkıda bulunmakta ve İç denetim, iç kontrol, bilgi teknolojisi denetimi gibi konularda hizmet vermektedir.

28. Türkiye’de İç Denetimin Tarihsel Gelişimi • Türkiye İç Denetim Enstitüsü 1995 yılında kurulmuştur. • 850’den fazla üyesi var. • IIA - İç Denetçiler Enstitüsü’nün Ülkemizdeki ulusal temsilcisidir. (IIA Chapter) • ECIIA – Avrupa İç Denetim Enstitüleri Konfederasyonu üyesidir. • Mesleki gelişime yönelik eğitimler ve seminerler düzenlemektedir. • Her yıl mesleki kongre düzenlemektedir. • Uluslararası mesleki standartların dilimize çevrilerek yayınlanmasını sağlamıştır. Standartların güncellenmesini sağlamaktadır. • Ülkemizde Uluslararası mesleki sertifika (CIA, CFSA, CCSA, CGAP) sınavlarını düzenlemektedir. • İç Denetim ile ilgili görüş ve önerileri ile düzenleyici otoriteler, meslek kuruluşları, kamu ve özel sektör kuruluşlarına katkı sağlamaktadır.

29. İÇ DENETİM TANIMLARI

30. İç Denetim Nedir ? Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomik, etkili ve verimli yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir.

31. İç Denetim Tanımının Unsurları • Objektiftir. • Nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. • Kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve değer katmak amacı güder. • Kurumun hedeflerinin geliştirilmesine yardımcı olmayı amaçlar. • Risk yönetimi, iç kontrol süreçleri ve yönetim süreçlerin denetimi yapar. • Sistematik ve disiplinli bir faaliyettir.

32. İÇ DENETİMİN BİLEŞENLERİ • Kontrol süreçlerini değerlendirmek, • Risk yönetim süreçlerini değerlendirmek, • Yönetim süreçlerini değerlendirmek.

33. İÇ DENETİMİN NİTELİĞİ • İç denetim faaliyeti; sistematik ve disiplinli bir yaklaşımla, risk yönetimi, kontrol ve yönetişim sistemlerini değerlendirmeli ve bu sistemlerin iyileştirilmesine katkıda bulunmalıdır. • Bu süreçlerin niyetlenildiği gibi çalıştığından ve kurumun hedef ve amaçlarına ulaşmasını sağlayacağından emin olmak için katkıda bulunmalıdır. • Kurumun faaliyetlerinin performans etkinliği ve verimliliği açısından geliştirilmesine yönelik tavsiyelerde bulunmalıdır. • “İç Denetim faaliyetleri, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini DEĞERLENDİRMEK ve GELİŞTİRMEK yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir.”

34. İç Denetim • Doğrudan üst yöneticiye (Üniversitelerde Rektör) bağlı olarak yapılır. • Sertifikalı iç denetçiler tarafından gerçekleştirilir. • İç Denetim Koordinasyon Kurulunun koordinasyon ve rehberliğinde belirlenen standartlar ile genel kabul görmüş uluslararası standartlara göre gerçekleştirilir. • İç denetçiler tarafından hazırlanan ve üst yönetici tarafından onaylanan risk odaklı denetim plan ve programlarına göre yapılır. Sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla gerçekleştirilir. • Mali ve mali olmayan tüm işlemleri kapsar. • Fonksiyonel bağımsızlık ve tarafsızlık ilkelerine uygun olarak yürütülür.

35. İÇ DENETÇİLER SİSTEME NASIL DEĞER KATABİLİR? • Kritik kontrol sistemlerini ve risk yönetim süreçlerini gözden geçirerek, • İç kontrol sürecinin planlanması ve yönetilmesine yönelik risk bazlı yaklaşım geliştirerek, • Yönetimin risk değerlendirmelerinin doğruluğunu sorgulayarak ve yönetimin risk ele alış stratejilerinin uygunluğunu ve etkinliğini değerlendirerek, Sisteme değer katar.

36. Nesnel Güvence Sağlamak Ne Demektir? • Kurum içinde; • Etkin bir iç denetim sisteminin var olduğuna, • Risk yönetimi, iç kontrol sistemi ve işlem süreçlerinin etkin bir şekilde işlediğine, • Üretilen bilgilerin doğruluğuna ve tamlığına, • Varlıkların korunduğuna, • Faaliyetlerin etkili, verimli, ekonomik ve mevzuata uygun olarak gerçekleştirildiğine, İlişkin kurum içine ve kurum dışına makul güvencenin verilmesidir.

37. İç Denetim – İç Kontrol İlişkisi • Yönetimin iç kontrol yapısının etkinliğini düzenli bir biçimde izlemesi ve gözden geçirmesi gerekir. Etkin bir iç kontrol sisteminin oluşturulması ve uygulanması yönetimin sorumluluğu iken, yönetimin bu yönde hareket ettiğinin garanti edilmesi iç denetim ile sağlanır. • Yöneticiler iç kontrol sistemi ile ilgili bilgiyi, iç kontrol yapısının bir parçası olarak oluşturdukları iç denetim biriminin raporlarından edinebilirler. • İç denetim iç kontrol sistemi ile ilgili olarak yönetime bilgiler sağlar, değerlendirmeler yapar ve önerilerde bulunur. • İçdenetim, objektifliği, denetleme yetenekleri ve organizasyon hakkındaki bilgisi ile yönetim için değerli bir kaynaktır. 

38. İÇ KONTROL VE İÇ DENETİM • İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİNLİĞİ VE ETKİLİLİĞİ İÇ DENETİMCE DEĞERLENDİRİLİR. • SAYIŞTAYIN MALİ TABLOLARIN GÜVENİLİRLİĞİNİ DENETLEMESİ DE AYNI ZAMANDA İÇ KONTROL SİSTEMİNİN DENETLENMESİDİR. • İÇ DENETİM, KURUMUN RİSK YÖNETİM, KONTROL VE YÖNETİŞİM SÜREÇLERİNİN ETKİNLİĞİNİ DEĞERLENDİRMEK VE GELİŞTİRMEK AMACINA YÖNELİK BİR YAKLAŞIMLA KURUMUN AMAÇLARINA ULAŞMASINA YARDIMCI OLUR.

39. İÇ KONTROL VE İÇ DENETİM Özetle, iç denetçiler; • İç kontrol sisteminin etkin bir şekilde çalışıp çalışmadığına ilişkin yönetime makul güvence verirler. • Sistemdeki zayıflıklar ve risklerin giderilmesi için önerilerde bulunurlar. • Risk yönetimi, kontrol ve yönetişim süreçleri ile ilgili olarak kurumda farkındalık yaratmak amacıyla eğitimler verirler. • Yeniden yapılanma, iş süreçlerinin oluşturulması vb. aşamalarda yönetime danışmanlık yaparlar. • Kontrol öz değerlendirme çalışmalarında moderatör olarak görev yapabilirler.

40. İÇ DENETÇİ KİMDİR? Yöneticinin kuruluşuna ilişkin riskleri daha iyi kontrol etmesi ve hedeflerine ulaşmak için mevcut verimliliği arttırması için bilgi ve verileri değerlendiren bir uzmandır. İÇ DENETÇİ KİM DEĞİLDİR? İç denetçi, müfettiş, polis, yargıç değildir.

41. İÇ DENETİM UYGULAMALARI

42. DENETİM HİZMETLERİ İç Denetçiler; İç denetim faaliyetlerinde kurumun amaçları ile stratejik hedeflerine ulaşmasını engelleyebilecek iç ve dış etmenlerin tespit edilmesi, değerlendirilmesi ve izlenmesi sürecine ağırlık ve önem verecek şekilde ,risk odaklı olarak , • Mali Denetim • Uygunluk Denetimi • Sistem Denetimi • Performans Denetimi • Bilgi Teknolojileri Denetimi Yaparlar.

43. İÇ DENETİM TÜRLERİ TABLO

44. Mali Denetim: Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin hesap ve işlemlerin doğruluğunun; mali sistem ve tabloların güvenilirliğinin değerlendirilmesidir. • Uygunluk Denetimi: Kamu idarelerinin faaliyet ve işlemlerinin ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata uygunluğunun incelenmesidir

45. Sistem Denetimi: iç kontrol sistemlerinin, denetlenen sürecin ya da birimim/bölümün (sistem) amaçlarına ulaşmasını sağlamada ne derecede yeterli olduğunun değerlendirilmesidir. • Performans Denetimi: Denetlenen kurum kaynaklarının verimlilik, etkinlik ve tutumluluk esasları çerçevesinde kullanılıp, kullanılmadığı, yönetilip yönetilmediğinin bağımsız bir şekilde değerlendirilmesidir.

46. Bilgi Teknolojileri Denetimi: Denetlenen birimin faaliyetlerini gerçekleştirmekte kullandığı yazılım ve donanım gibi tüm bilgi sistemi unsurlarının, bilgi sistemi süreçlerinin, finansal veri üretiminde kullanılan bilgi sistemi ve süreçlerinin ve bunlarla ilgili olarak tesis edilen iç kontrollerin; nitelik, işleyiş, yeterlilik, bütünlük, güvenlik ve güvenilirliklerinin değerlendirilmesi ve rapora bağlanması aşamalarından oluşan sürecin denetimidir.

47. Önerilen kontrollerin değerlendirilmesi • Satın alma Maliyet Tahminleri • Güvenlik risklerinin değerlendirilmesi • Yeniden yapılandırma taslaklarının değerlendirilmesi ÖRNEKLER İÇ DENETİM DEĞERLEME HİZMETLERİ Denetçi işlemlerin geçmiş, gelecek ve mevcut durumlarını inceleyip değerlendirir ve karar verme sürecine yardımcı olacak bilgiler sağlar

48. Stratejik Planlama Desteği • En İyi Uygulama Örnekleri • Kıyaslama • Performans Ölçme • Kontrol/Risk Öz Değerlemesi ÖRNEKLER İÇ DENETİM KOLAYLAŞTIRMAHİZMETLERİ Denetçi örgüt performansını sorgulamaz ama yönetime iyileştirme fırsatlarının seçiminde rehberlik eder.

49. Eğitim Kursları • Önerilen politika ve sistemlerin gözden geçirilmesi • Çalışan personelin değerlendirilmesi ÖRNEKLER İÇ DENETİM İYİLEŞTİRME HİZMETLERİ Denetçi, bilinen ya da varlığından şüphe edilen sorunların giderilmesinde kurum adına doğrudan bir rol üstlenir.

50. DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ İÇ DENETİM BİRİMİ