Megas

1. Megas Ástríður Dóra Kjartansdóttir Utn 103

2. Magnús Þór Jónsson (fæddur7. apríl1945 í Reykjavík á Íslandi) er íslenskurtónlistarmaður, dægurlagahöfundur, rithöfundur og myndlistarmaður, hann er best þekktur undir listamannsnafninuMegas. Utn 103

3. Megas ólst upp í Norðurmýrinni í Reykjavík á eftirstríðsárunum. Hann gekk í Austurbæjarskólann og svo í Menntaskólann í Reykjavík, þaðan sem hann lauk stúdentsprófi árið 1965. Þá vann hann um hríð sem gjaldkeri í Landsbankanum, en hélt svo til Noregs til að stunda nám í þjóðháttafræði við háskólann í Osló. Megas byrjaði snemma að fást við lagasmíðar og textagerð, og samdi meðal annars lagið um Gamla sorrí Grána fyrir fermingu. Áður en fyrsta hljómplata hans kom út í Noregi árið 1972 komu út eftir hann tvö hefti með textum, nótum og teikningum. Þau hétu einfaldlega Megas I (1968) og Megas II (1970). Árið 1973 gaf hann heftin tvö út aftur, endurskoðuð, og bætti þriðja heftinu við, Megas III. Margt af því efni sem birtist í heftunum átti síðar eftir að rata inn á plöturnar hans Utn 103

4. Á áttunda áratugnum gaf Megas út sex hljómplötur. Tónlist hans hristi upp í samfélaginu og mörgum var ekki hlýtt til „guðlastarans“ og „dópistans“ Megasar. Eftir fræga tónleika í MH haustið 1978, Drög að sjálfsmorði, sem einnig voru gefnir út á tvöfaldri plötu, tóku við nokkur ár þar sem Megas lét lítið fara fyrir sér opinberlega. Hann fór í áfengismeðferð skömmu eftir Sjálfsmorðstónleikana, en eftir þá gengu þær sögur að hann hefði fyrirfarið sér. Að meðferðinni lokinni útvegaði hann sér verkamannavinnu og stundaði myndlistarnám í Myndlista- og handíðaskólanum. Utn 103

5. Í nokkur ár lét hann sér nægja að fylgjast með rokkinu af hliðarlínunni, en um þetta leyti var pönkið loksins að koma til landsins. Árið 1983 steig hann aftur á svið, í þetta sinn með Íkarusi, hljómsveit Tolla Morthens, og söng með þeim nokkur lög. Auk þess söng hann lög í félagi við Bubba Morthens inn á plötu hans, Fingraför. Megas gaf svo sjálfur ekki út plötu fyrr en árið 1986, en þá höfðu sjö ár liðið frá því að síðasta plata hans kom út. Þá var heildarsafn hans einnig endurútgefið með einhverjum viðbótum. Síðan þá hefur Megas sent frá sér nýjar plötur með nokkuð reglulegu millibili. Níu plötur Megasar má finna á lista yfir hundrað bestu plötur tuttugustu aldar á Íslandi í bókinni Eru ekki allir í stuði (2001) eftir Dr. Gunna. Utn 103

6. Megas hefur ekki takmarkað sig við dægurlagaformið. Hann byrjaði snemma að skrifa smásögur, sem sumar birtust í Tímariti Máls og menningar á sjöunda áratugnum. Árið 1990 kom út eftir hann og Þórunni ValdimarsdótturSól í Norðurmýri - píslarsaga úr Austurbæ, sem byggir á æskuminningum hans. Fyrsta skáldsaga hans, Björn og Sveinn leit svo dagsins ljós árið 1994. Hann hefur einnig skrifað leikrit, þýtt og staðfært og svo mætti lengi telja. Safn dægurlagatexta hans kom út árið 1991 í bókinni Textar. Sjónbeinendur Megasar eru yfirleitt úr neðri stigum samfélagsins. Þeir eru rónar, dópistar og aðrir níðingar. Utn 103

7. Í textum sínum tekst Megas á við þær miklu þjóðfélagsbreytingar sem áttu sér stað á Íslandi allan seinni hluta tuttugustu aldarinnar. Á fyrstu árum ferilsins voru túlkanir hans á Íslandssögunni og útleggingar á boðskap kristninnar mörgum þyrnir í augum, og sum laga hans fengu ekki spilun í Ríkisútvarpinu, sem þá var eina útvarpsstöðin á Íslandi. Fjandskapurinn gekk svo langt hjá sumum að árið 1978 sömdu Búbónisbræður, þeir Jónas og Jón Múli Árnasynir leikrit, 'Valmúinn springur út á nóttunni', sem virtist gera út á það eitt að gera lítið úr persónu Megasar, en Jón Múli skrifaði nokkrar lesendagreinar í Þjóðviljann veturinn 1976-1977 þar sem hann varaði við þessum manni. Á þessum tíma var það svall Megasar sem truflaði, og vissulega var það mikið. Þessar raddir þögnuðu þó smám saman eftir að Megas dró sig út af sjónarsviðinu í kringum 1980. Utn 103

8. Þegar hann var svo kominn vel af stað aftur á síðari hluta níunda áratugarins, var enn og aftur farið að slúðra um hann. Í þetta skipti stóð það ýmist í tengslum við meinta samkynhneigð hans og ást hans til barna. Í nokkrum lögum frá þessum tíma ber ástir til barna á góma, í ýmsum myndum þó. Hvassaleitisdóninn fjallar um flassara sem börnum þótti helst standa ógn af á þeim tíma. Litlir sætir strákar vekja enn hneykslun góðborgara þó lagið sé orðið meira en 15 ára gamalt, en í því syngur hann um hvernig kvenkynið er lævíst og svikult, og það að litlir sætir strákar hafi löngum reynst best. Margir réðu því af textanum að Megas væri samkynhneigður barnaníðingur. Utn 103

9. Megas ferðaðist einnig til Tælands um þetta leyti og mörg laga hans, sérstaklega af Höfuðlausnum, bera áhrifum þaðan glöggt vitni. Þar má meðal annars finna lagið Drengirnir í Bangkok, þar sem fjallað er um blíðu drengjanna þar. Vinur Megasar kom með honum frá Tælandi, 16 ára gamall tælenskur piltur. Fólki þótti því ljóst að innistæða væri fyrir kjaftasögunum. Þetta dugði til að vekja hneykslun góðborgaranna enn á ný - fólks sem tekið hafði Megas í sátt eftir að hann hætti mesta sukkinu. Utn 103

10. Það verður þó ekki fram hjá því horft, að umfjöllun Megasar um þá anga samfélagsins sem ekki mátti ræða, tabúin, höfðu heilmikil áhrif í samfélagsumræðu á Íslandi. Það er líklega óhætt að segja að hann hafi verið tíu árum á undan öðrum að benda Íslendingum á að til sé fólk sem ber ást til barna sem lítið á skylt við kristilegan kærleik. Eins má þakka honum umfjöllunina um rónana í textum hans á áttunda áratugnum, en um þá var ekki rætt opinberlega fram að því. Í báðum þessum tilvikum braut Megas ísinn. Utn 103