ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Doç.Dr. Yavuz ERİŞEN 1 Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1 1

2. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

3. Ölçme ve değerlendirme süreci olmadan planlı bir eğitim süreci söz konusu olamaz.

4. Planlı eğitim sürecinde cevap verilmesi gereken bazı sorular

5. Eğitim süreci içerisinde ölçme ve değerlendirme sonuçları ile; • öğrencilerin kazanacağı davranışları açıkça gösteren yeterliğe dayalı amaçlara ne ölçüde ulaşıldığını, • öğretme-öğrenme sürecinde karşılaşılan güçlükleri belirleyebiliriz. • Toplanan bilgilerle, yeterliğe dayalı amaçlarda, öğretim stratejilerinde, kullanılan öğretim materyallerinde vb. unsurlarda düzenlemeler yapabiliriz.

6. Ayrıca ölçme ve değerlendirme sonuçları ile; • öğrenciye davranışını nasıl değiştireceği, nasıl geliştireceği hakkında bilgi verir, • yeterince başarılı olan öğrenciyi motive eder, • öğrenci hakkında verilecek kararlara dayanak oluşturur, • öğretmene kendi öğretiminin etkililiğini belirleme fırsatı verir, • ilgililere eğitimin nitelik ve niceliği hakkında bilgi sağlayabiliriz.

7. Ölçme ve Değerlendirme ile İlgili Temel Kavramlar

8. Değişken: Kişiden kişiye, durumdan duruma, nesneden nesneye değişen özelliklerdir, boy, zeka, not, sıcaklık, başarı… Sabit: Kişiden kişiye, durumdan duruma, nesneden nesneye değişmeyen özelliklerdir. • Sadece tek bir değer alabilen özelliklere sabit adı verilir. • “Sabit” özellikler fen bilimlerinde sosyal bilimlerinden daha fazla yer almaktadır. • Örneğin; Einstein’ın enerji denklemindeki (E=mc2 ) “c” değeri sabittir (c: ışık hızını göstermektedir), pi (π) sayısı bir sabittir.

9. Nicel Değişken: Sayısal değişkenler (boy uzunluğu, zeka düzeyi…) Nitel Değişken: Sıfat ya da sembollerle ifade edilebilirler. (medeni durumun evli/bekar olması, cinsiyetin bayan erkek olması…) • Örneğin; • cinsiyet • renkler • medeni durum • Bu özellikler sayılarla ifade edilse bile bu sayısal gösterimler matematiksel anlamda bir büyüklük, nicelik ifade etmezler (kız:1, erkek:2)

10. Sürekli Değişken: İki değer arasında sonsuz sayıda başka bir değerin yer alabildiği değişkenlerdir (uzunluk, ağırlık, zeka, sıcaklık…) Süreksiz Değişken: Tam sayılarla ifade edilir (cinsiyet, medeni durum, mezuniyet durumu…)

11. Bağımsız Değişken: Etki değişkenidir, bir araştırmada etkisi olup olmadığı belirlenmeye çalışılan değişkendir. (Sigaranın sağlığa etkisi…) Bağımlı Değişken: Etki değişkenine bağlı olarak değişimin araştırıldığı değişkendir.

12. Kontrol Değişkeni: Araştırmaya etkisi olması istenmeyen değişken Karıştırıcı (ara) Değişken: Araştırmada etkisi olabilen, kontrol altına alınamayan değişken (özellikle sosyal bilimlerde)

13. Ölçme belli bir obje ya da olayın, belli bir özelliğinin, uygun ölçme araçları kullanılarak, belli bir birim cinsinden ifade edilmesidir.

14. ÖLÇME KAVRAMI VE ÖLÇME YÖNTEMLERİ Ölçme; herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla yada başka sembollerle ifade etmektir. İSTANBUL MEM

15. Ölçme, varlık veya olayların belli bir özelliğe sahip oluş derecelerini belirleme işlemidir. -Bir kumaşın boyunun cetvel ile ölçülmesi -Bir odanın boyunun bir ip ile ölçülmesi -Bir kova suyun sıcaklığının termometre ile ölçülmesi -Bir çocuğun zekasının renkli küpler ile ölçülmesi İSTANBUL MEM

16. ÖLÇME YÖNTEMLERİ • Doğrudan Ölçme Ölçülen nitelik ile ölçmede kullanılan aracın niteliği aynı ise bu tür ölçmelere doğrudan ölçme denir. • Örneğin: Bir bahçenin enini metre ile ölçmek, bir kütleyi terazi ile ölçmek, öğrencileri boy sırasına dizmek gibi… İSTANBUL MEM

17. Dolaylı Ölçme • Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın özelliği birbirinden farklı ise bu tür ölçmelere dolaylı ölçme denir. • Örneğin, sıcaklık ve zeka-başarı doğrudan değil dolaylı olarak ölçülür. İSTANBUL MEM

18. Türetilmiş Ölçme Ölçülmek istenen özellik matematiksel bir bağıntıyla ölçülebiliyorsa türetilmiş ölçmedir Örneğin, aritmetik ortalama “Hız= Yol / Zaman” Burada hız özelliği kendisinden farklı yol ve zaman gibi iki özelliğin matematiksel bir bağıntısı olan bölme işlemi yardımıyla ölçülebilmektedir. Yani hız ölçülürken türetilmiş ölçme işlemi yapılmaktadır.

19. ÖLÇEK • Bazı ölçme araçlarına verilen ad. • Nesnelere sayılar vermede ve bu sayıların kullanılmasında uyulması gerekli kurallar ve kısıtlamaları belirtmek için kullanılır. • Cetvel ve metre gibi ölçme araçları üzerindeki bölmeleri belirtmek için kullanılır. İSTANBUL MEM

20. Ölçek • Belli bir obje ya da olayın, belli bir özelliğe sahip oluş derecesini belirlemek için kullanılan ölçme araçlarıdır. (metre, cetvel, termometre, başarı testi, tutum ölçeği…) • Ölçek, ölçme sonuçlarının matematiksel nitelikleri olarak da tanımlanır.

21. ÖLÇEK TÜRLERİ • Sınıflama Ölçekleri • Sıralama Ölçekleri • Eşit Aralıklı Ölçekler • Oranlı Ölçekler İSTANBUL MEM

22. Sınıflama Ölçekleri • Belli bir gruba ait olup olmamayı gösteren ölçüler veren ölçeklere sınıflama ölçekleri denir. • İnsanların cinsiyet (kadın-erkek), medeni hal (evli-bekar-boşanmış),göz rengi (mavi-yeşil-ela) ten rengi gibi kategorilere ayrılması, illere kod numarası verilmesi ve her ile ait arabaların aynı numara ile belirtilmesi sınıflamaya iyi bir örnektir. • Bu ölçekte nesnelere verilen sayıların sayısal anlamları yoktur, onlar miktar belirtmezler. • Sınıflama ölçekleri eğitimde pek kullanılmaz

23. Sıralama Ölçekleri Sadece sıra bildiren ölçüler verebilen ölçeklere sıralama ölçekleri denir. Bu ölçekte nesneler, bir özelliğe en az sahip olandan en çok sahip olana ya da en çok sahip olandan en az sahip olana doğru sıralanır ve her bir sıraya bir sayı verilir. Bir gruptaki boy sırası, bir koşuda alınan dereceler, bir sınıftaki başarı sırası bu türdendir. Eğitimdeki ölçmelerde elde edilen ölçme sonuçlarının pek çoğu sıralama ölçeğindedir. İSTANBUL MEM

24. Eşit Araklı Ölçek Eşit aralıklı ölçeklerde göreceli bir başlangıç noktası ve tanımlanmış, değişmez (tüm ölçek boyunca eşittir) bir birim vardır. Eşit aralıklı ölçeklerdeki sıfır, o noktada ölçülen özelliğin gerçekten hiç bulunmadığı anlamına gelmez yani yokluk ifade etmez. Bu tür ölçeklerdeki sıfır noktası, sayısallaştırmayı kolaylaştıran bir başlangıç noktasıdır, doğal ya da mutlak sıfır noktası değildir.

25. Eşit Oranlı Ölçek Eşit oranlı ölçeklerde gerçek bir sıfır noktası bulunduğu ve ölçek eşit aralıklara bölümlendiği için bu ölçekte elde edilen veriler üzerinde her türlü matematiksel işlem yapılabilir. Ağırlık ve uzunluk ölçüleri, saat gibi ölçme araçları bu tür ölçek esasına uygun olarak geliştirilmiştir. Eğitimde bugüne kadar eşit oranlı ölçekte ölçme sonuçları elde edilememiştir. İSTANBUL MEM

26. ÖLÇME HATALARI Ölçülen nesnenin gerçek değeri ile gözlem ya da ölçme sonucunda elde edilen değer arasındaki farka “ÖLÇME HATASI” denir. Eğitimdeki ölçmelerin genellikle dolaylı olması, eğitimdeki ölçme sonuçlarında daha çok hata çıkmasına neden olabilmektedir.

27. HATA TÜRLERİ 1.  Sabit Hata Ölçüm aracındaki bir hatanın tüm ölçümleri aynı şekilde etkilemesi (cetveldeki bir santimlik kısalık) 2. Sistematik Hata Miktarı; ölçülen büyüklüğe, ölçme koşullarına ve ölçmeciye bağlı olarak değişen hatalar (yazı güzelliğinin tarih sınav puanını etkilemesi) 3. Tesadüfi (Rasgele) Hata Kaynakları, miktarı ve yönü önceden bilinemeyen, yönü eş olasılıklı hatalar İSTANBUL MEM

28. HATA KAYNAKLARI • Ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanan hatalar. • Ölçme aracından kaynaklanan hatalar. • Ölçmenin yapıldığı ortamdan kaynaklanan hatalar. • Ölçülen özellikten kaynaklanan hatalar. • Ölçmenin yönteminden kaynaklanan hatalar.

29. DEĞERLENDİRME NEDİR Değerlendirme, ölçme sonucunu bir ölçüt ile karşılaştırarak ölçülen özellik hakkında bir karara varma işlemidir. Eğitimde değerlendirme; belli bir takım davranışların öğrenilme derecesi ölçme ile ortaya konulduktan sonra bu ölçme sonuçlarına dayanarak neler yapılacağının kararlaştırılması şeklinde görülür. İSTANBUL MEM

30. Değerlendirme Nedir? Ölçme sonucu Ölçüt Karşılaştırma Karar (değer yargısı)

31. DEĞERLENDİRME TÜRLERİ (amaca göre) • Tanıma ve yerleştirmeye yönelik • Biçimlendirici (süreç) • Toplam (sonuca yönelik ) • olmak üzere üç temel değerlendirme türü vardır.

32. 1.Tanıma ve yerleştirmeye yönelik Eğitim sürecinin başında yapılır,amaç öğrenciyi tanımak ve uygun programa, işe yerleştirmektir Örnek: -Üniversite sınavı, -seviye belirleme sınavları

33. 1.Süreç değerlendirmesi Öğretimi yönlendirmek amacıyla kullanılır. Hem öğrenme öncesi, hem de sonrası süreçlerde yer almaktadır. Örnek: -Öğrencilerin çalışmalarını yönlendirmek amacıyla kullanılan ön testler ve izleme testleri, -Çalışmaları esnasında öğrencilerin yaptıklarına yönelik gözlemler, -Ev ödevleri ve ders esnasında sorulan sorular

34. 2. Sonuç değerlendirmesi Öğrencilerin öğrenme düzeylerine ilişkin bir yargıda bulunma çalışması olup genelde öğrenci notlarının tespitinde kullanılmaktadır Örnek: -Ünite sonrasında yapılan sınavlar, -Nota dahil edileceği söylenen ev ödevleri, -Proje notları -Standartlaştırılmış başarı sınavları İSTANBUL MEM

35. DEĞERLENDİRME TÜRLERİ (Ölçüte Göre) • Mutlak değerlendirme • Bağıl değerlendirme

36. Mutlak (Yeterliğe/ölçüte) Dayalı Değerlendirme • Bu yaklaşımda yeterlikler (ölçütler) önceden belli ve kesindir. • Yeterlikler (genellikler hedefler) öğrencilerin durumlarını belirlemek amacıyla kullanılırlar. • Değerlendirmenin temel işlevi öğrencinin belli bir yeterlikte uzmanlaşıp, uzmanlaşmadığını ya da performans standartlarına ulaşıp, ulaşmadığını belirlemektir.

37. Bağıl değerlendirme • Öğrenci grubunun başarısından çıkarılacak norma göre yapılan değerlendirmedir. Bu tür değerlendirmelerde norm önceden belli değildir, grubun başarı dağılımından ve aritmetik ortalamasından ortaya çıkar, izafidir. Bu yaklaşımda belli bir testteki öğrenci performansı, aynı testin uygulandığı diğer öğrencilerin performansıyla karşılaştırılır.

38. ÖLÇME ARACININ YAPISAL NİTELİKLERİ

39. Yapısal Nitelikler Ölçme araçlarının nitelikleri değişik kaynaklarda farklı biçimlerde ele alınmasına rağmen, nitelikler başlıca üç başlık altında ele alınmaktadır. Geçerlik, Güvenirlik Kullanışlılık

40. Geçerlik Bir ölçme aracının her şeyden önce, ölçülecek özellik ya da özellikleri tam ve doğru olarak ölçmesi ve ölçülmesi söz konusu olmayan başka özelliklerle karıştırılmadan ölçülebilmesidir. Bu nitelik aynı zamanda aracın kullanış maksadına hizmet etmesi demektir

41. Geçerlik türleri Kapsam geçerliği: Bir ölçme aracının yoklanması gereken tüm davranışları kapsayıp kapsamadığı ile ilgilidir. Yapı Geçerliği: Ölçme aracının ölçülmek istenen özelliği, başka değişkenlerle karıştırmadan ölçebilmesiyle ilgilidir

42. Geçerlik türleri Yordama geçerliği: Puanların ileri performanslara ilişkin tahminlerde dayanak olarak kullanıldığı durumlarda kullanılır Görünüş geçerliği: Testin hangi davranışları ölçtüğünün görülmesi ile ilgilidir.

43. Güvenirlik Ölçümlerin hatasızlık derecesi ya da gerçeği yansıtma derecesi olarak algılayabiliriz. Belli bir özellik, bir ölçme aracı ile değişik zamanlarda ölçüldüğü zaman aynı ya da hiç olmazsa yaklaşık olarak aynı ölçümleri vermelidir. Yani güvenirlik, ölçtüğü şeyi tutarlı bir biçimde ölçmesidir.

44. Güvenirliğin üç özelliği: Duyarlılık: Hatası az olan ölçmedir. Hata azaldıkça ölçme daha duyarlı olur. Tutarlılık: Birden fazla ölçmenin aynı ya da yakın sonucu vermesidir Kararlılık: Bir nitelik aynı araçlarla birden fazla ölçüldüğünde, birbirinden farklı olmayan sonuçlar çıkarsa, ölçme aracı kararlıdır. Ölçümlerin zaman aralığı verilerek yapılması gerekir.

45. Güvenirliği sağlama yöntemleri: Test-tekrar test yöntemi: Test aynı gruba belirli bir aralıkla iki kez uygulanır. Birinci uygulama ile ikinci uygulama puanları arasıdaki ilişki/korelasyon hesaplanır. Korelasyon katsayısı (Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı “r”) -1.00 ile +1.00 arasında bir değerdir. Güvenirlik için katsayının +1.00’a yaklaşması gerekir.

46. Eşdeğer (Paralel) testler yöntemi: Testin iki kez uygulanmasından kaynaklanan olumsuzlukları gidermek için eşdeğer formlar geliştirip uygulanır. Geliştirilen iki form aynı gruba aynı anda uygulanır. İki testten elde edilen puanlar arasındaki korelasyon katsayısı hesaplanır. Güvenirliği sağlama yöntemleri:

47. Testi yarılama yöntemi: Testin iki yarısı arasındaki tutarlılık araştırılır. Tek numaralı sorular bir yarı, çift numaralı sorular bir yarı oluşturur. Elde edilen iki yarı; iki ayrı testmiş gibi kabul edilip aralarındaki korelasyon hesaplanır. Bu yöntem, testin bir kez uygulanmasına dayandığından kullanışlıdır. Güvenirliği sağlama yöntemleri:

48. Güvenirliği Etkileyen Faktörler Testin uzunluğu: Soru sayısı arttıkça güvenirlik artar Ölçülen niteliğin genişliği (Ranj): Gruptaki değişiklik ne kadar fazla ise güvenirlik o kadar yüksek olur. Bu nedenle birkaç sınıfta uygulanan testin güvenirliği bir sınıfta uygulanan testin güvenirliğinden daha yüksektir Test uygulama şartları: Sınav süresi, öğrencileri güdülenme düzeyleri, dikkatsizlik, gürültü, ölçmeyi yapan kişinin sınav anındaki davranışları

49. Bir test deki soru sayısını arttırmak, Açık anlaşılır ve kesin cevaplı sorular sormak, Öğrencilerin seviyelerine uygun sorular sormak. Sınav süresinin gereğinden kısa veya uzun olmamasına dikkat etmek. Öğrencilerin sınav öncesi motivasyonunu sağlamak. Ölçmenin hatalardan arındırılması. Puanlamanın objektifliği. GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN

50. Kullanışlılık Ekonomiklik Hazırlama süresi Uygulama süresi Hazırlayıcı ve uygulayıcının nitelikleri Cevaplayıcının nitelikleri Uygulama kolaylığı Puanlama kolaylığı Puanların yorumlama kolaylığı