Yönetmeliklerin ve Rehber Yönergelerin Geliştirilmesi

1. Yönetmeliklerin ve Rehber Yönergelerin Geliştirilmesi Prof. Dr. Celal F Gokcay ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Ankara e-mail: cfgokcay@metu.edu.tr

2. Türkiye’de Tarım İstatistikleri • 2001 Genel Tarım Sayımından Alınmıştır (GTİ) • Toplam alan 66.88 milyon hektar (ha) • Toplam tarım yapılan alan 22.16 milyon ha (%33) • % 22.78 Alan halen sulanmıyor • 4.9 milyon ha Alan sulanıyor • 1.7 milyon ha GAP ile eklenecek • Her yıl %5.6 alan nadasa bırakılıyor. • 8. Beş yıllık plan hedefi 4.2 milyon ha • 37472 Tarımsal birimin sadece %13.24’ü yeterli sulama imkanlarına sahip olduğunu ifade etmiş

3. Türkiye Su İstatistikleri • Toplam yıllık su potansiyeli 187 milyar m3 • 30-35 Milyar m3 doğrudan sulamada kullanılmakta • Yaklaşık 5 milyon m3 ‘ün evsel amaçla kullanıldığı var sayılıyor • Her ne kadar ülkemizde önemli su potansiyeli olduğu düşünülse de potansiyelin yer ve zaman içinde homojen dağılmaması nedeniyle yerel su sıkıntılarından ve krizlerden korunmak için atıksuların arıtıldıktan sonra yeniden kullanılmaları düşünülmelidir

4. Dünya Su İstatistikleri Kaynak: Beyond Limits, Club of Rome, 1990

5. Türkiye Atıksu İstatistikleri -1Kaynak: DIE & the MEDAWARE Projesi • Toplam 3215 belediye • 1327 Belediyenin kanalizasyon sistemi mevcut • Toplam nüfusun %60’ıkanalizasyon sisteminden yararlanmakta • Toplam nüfusun % 45’i bir tür arıtma tesisine bağlı • Yılda toplam2.08milyar m3 atıksu arıtılmaktadır • 3000 ve Üstü nüfusa hizmet veren toplam 138arıtma tesisi bulunuyor • 78 Arıtma tesisinde ikincil (biyolojik)arıtım mevcut • Yaklaşık 1 milyar m3 atıksu ikincil (biyolojik) arıtımdan geçirilmekte.

6. Türkiye Atıksu İstatistikleri -2 • 9 Adet ileri arıtım yapan -nutrient arıtan- (BNR) tesis halen işletimde • BNR tesisleri 91-EU Directifine uygun atıksu üretmekte • Toplam 0.208 milyar m3 atıksu ileri derecede arıtılmakta • 14 Tesis uzatmalı havalandırmalı aktif çamur prosesini uyguluyor. Bu tesislerde bakteri arıtımının yüksek olması beklenmeli • Toplam 0.103 milyar m3/yılatıksu uzatmalı havalandırma tesislerinde arıtılmaktadır • 3 Tesis damlatmalı filtre türüdür. Yılda 0.089 milyar m3 atıksu bu tesislerde arıtılmaktadır.Bu tesislerde de bakteri arıtımının yüksek olması beklenmelidir • Geriye kalan 52 tesisin çoğu konvasiyonel aktif çamur tesisi olup bir kaçı havalandırmalı lagündür.

7. Türkiye’de Su Kaynaklı Bulaşıcı Hastalıkların Dağılımı

8. AAT: Atıksu Arıtma Tes.; * DOLAYLI: Arıtılmış atıksular akarsuya verilir buradan çekilererk sulamada kullanılır; ** GASKI ATT 8 000 ha sulanmasında kullanılır ; ESKI ATT 5 000 ha sulanmasında kullanılır. # Sulama projeleri tamamlanacak. Daha küçük tesisler, Konya-Kadınhanı ve Niğde-Bor AAT’ler doğrudan sulamada kullanılmakta

9. Su Kirliliği Kontrolu Yönetmeliği, Teknik Usuller Tebliği –1991. Tarımsal Sulamada Atık Suların Geri Kullanım Standardı- 1

10. Su Kirliliği Kontrolu Yönetmeliği, Teknik Usuller Tebliği –1991. Tarımsal Sulamada Atık Suların Geri Kullanım Standardı- 2

11. Su Kirliliği Kontrolu Yönetmeliği, Teknik Usuller Tebliği –1991. Tarımsal Sulamada Atık Suların Geri Kullanım Standardı- 3

12. Arıtılmış Sular için Mikrobiyolojik Sulama Suyu Kriterleri- 1 • Title 22:ABD, Teknoloji tabanlı standart. ,Sıfır F. coli/100 mL • WHO Önerisi: Pragmatikyaklaşım. FC<1000 /100 mL ve < 2 NTU.Yüzme suyu kriterlerinden geliştirilmiş • En yeni. Australya standardı, Japonya veG. Afrika tarafından da kullanılmakta.her türlü tarımsal kullanıma açık sular için 100-200 FC/ 100 mL

13. Arıtılmış Sular için Mikrobiyolojik Sulama Suyu Kriterleri- 2 • Blumenthal ve. ark. 2000. Risk hesaplamaları ve modelleme çalışmaları sonucunda Akdeniz ülkeleri için rehber (guideline) sulama suyu yönergesi geliştirdiler. • Akdeniz ülkelerinin sosyolojik, kültürel ve ekonomik durumları göz önünde bulundurulduğunda optimum gibi görünüyor.

16. Akdeniz Ülkeleri için Geliştirilen Rehber Sulama Suyu Standartları Blumenthal et. al. (2000) - 1

17. Akdeniz Ülkeleri için Geliştirilen Rehber Sulama Suyu Standartları Blumenthal et. al. (2000) - 2 Kaynak: Blumenthal, U. J., Mara, D. D., Peasey, A., Ruiz-Palacios, G. and Scott, R., 2000. Guidelines for the microbiological quality of treated wastewater used in agriculture: recommendations for revising WHO guidelines. Bulletin of the WHO Vol.78 (

18. Geri Kullanılan Sular için İsrail Sulama Suyu Standartları

19. Orta, Doğu, G.Doğu Anadolu ve B. Karadeniz Bölgelerinde Yer Alan Tesis Atıksularının Deşarj Standartlarına Uygunluğu • Arıtılmış sular ile ilgili bakteriyolojik ve parazitolojik veri bulunmadığı için değerlendirme eldeki veriler üzerinden geçici olarak yapılmıştır. • Tesislerin çoğunda ikincil arıtımı takiben filtrasyon ve dezenfeksiyon birimi yoktur. • Gösterilen uyumluluk tablolarında parantez içinde uyum dışı kalan yanlız parametreler gösterilmektedir. • Proses akım şemasını ifade etmek için aşağıdaki kısaltmalar kllanılmıştır: 1= kaba ızgara 2=ince ızgara 3=parçalayıcı 4=kum tutucu 5=ön çöktürme 6=damlatmalı filtre 7=havalandırma tankı 8=son çöktürme 9=havalandırmalı lagün 10=oksidasyon hendeği 11=dezenfeksiyon 12=odiğer** (nutrient arıtımı için anaerobik +anoksik tankslar)

20. Seçilmiş Atıksu Arıtma Tesislerinin Türkve Israil Standardları ile ve Akdeniz Ülkeleri için Önerilen Rehber Standarda Uyumlulukları- 1

21. Seçilmiş Atıksu Arıtma Tesislerinin Türkve Israel Standardları ile Ve Akdeniz Ülkeleri için Önerilen Rehber Standarda Uyumlulukları-2

22. SONUÇLAR Ülkemizde toplumun önemli bir kısmı (45 %) arıtma sistemine bağlıdır. Bu kesim şehirlerde oturan nüfustur Kırsal alan ele alındığında nüfusun sadece ufak bir kesmi arıtma tesislerine bağlıdır. Bu ise küçük, merkezi olmayan (decentralized) arıtma ve geri kullanım tesislerine olan ihtiyacı işaret etmektedir. SKKY- Atıksuların Geri Kullanımı ile ilgili Teknik Usuller Tebliği’nde verilen mikrobiyolojik standartlar ülke gerçekleri göz önünde bulundurulduğunda aşırı sıkıdır. Bu nedenle yeniden gözden geçirilmeli, bilimsel ve teknik verilere dayandırılmış gerçekci verilerle güncellenmelidir. Örneğin, Akdeniz Ülkeleri için önerilen rehber standart (Blumenthall..) kabul edilebilir. Bu şekilde bölge ülkeleri ile bir bütünlük de sağlanabilir.

23. İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER cfgokcay@metu.edu.tr