Licht

1. Licht Marije Kaljouw Aart Oudendorp Jenneke van Ginkel

2. Regels en richtlijnen Leghennen: EG-richtlijn: kippen moet elkaar en omgeving kunnen zien, zonder gedrags en gezondheidsproblemen. Egale verdeling. NL: legkippenbesluit: 8 uur ononderbroken duisternis.

3. Regels en richtlijnen (2) Vleeskuikens EU: > 20 lux en 6 uur donkerperiode, 4 uur ononderbroken IKB: >10 <20 lux 6 uur ononderbroken donkerperiode

4. Soorten lampen • TL-buizen: stroboscopisch effect • Gloeilampen: goedkoop • Hoogfrequentie TL: dimbaar • PL lamp: energiezuiniger • Monochromatische TL buis • Natrium hogedruk lampen: lage kosten • Orion pl-lampen • Toekomst: LED lampen

5. Conventionele lichtschema’s • Constant • Gefractioneerd • Niet-repetitief • Repetitief • Biomittent • Reading • Ahemerale

6. Kleur • 4 soorten kegeltjes UV licht “zien” • Groei: violet-groen • Reproductie: wit/rood licht • Gedrag: blauw licht rustig rood licht agressief

7. Licht Licht beinvloed: Groei Gonaden Ovariele cyclus Activiteit Duur en intensiteit belangrijk! Kip gevoeligst voor rood licht van 600 tot 750 nm

8. Lichtschema Lichtschema heeft invloed op: Duur van de leg Grootte van ei / hoeveelheid eieren Schaalkwaliteit ei Opname voer Voederconversie Pikgedrag Energiekosten Mortaliteit Luchtkwaliteit / verbruik zuurstof Gezondheid bloedmijten

9. Werkingsmechanisme Licht Retinal photoperceptie; Dopamine wat weer melatonine produceert. Melatonine regelt dag/nacht ritme. Waarschijnlijk door gen o.i.v. lichtimpulsen Bioklok kip: 25.3 uur

10. onconventioneel lichtschema Continue licht Continue donker Intermitterend asymmetrisch symmetrisch

11. Onconventioneel lichtschema Continue donker Verlaagde groei Verlagen leg% (60%)  starten rui

12. Onconventioneel lichtschema Continue licht Meer voeropname Toch nog dag/nacht ritme alleen wat meer verspreid. (voertijden, activiteit)

13. Onconventioneel lichtschema Intermitterend EU regels: vasthouden aan 24h lichtregime 4(1L:3.5D):1L:5D  15% minder zuurstof 4(3L:3D) 24(0.25L:0.75D) Veranderen van schema duurt 7 dagen.

14. Pathologische effecten van licht (I) • Continue licht • Vergroot oog • Afplatting cornea (verziendheid) • Langdurig • Meer kans op retina loslating, verdikking blinde vlek, cataract • UV licht • Ruwer sclera oppervlak • Continue 45 lux • Jonge hanen: immunosupressie (AB)

15. Pathologische effecten (II) • Continue donker • Toename IOD • Lethargie • Verdunde retina en choroid • Geen bijniergewichtstoename vleeshanen 6-11wk DD • Afwezigheid dag/nacht ritme • Geen melatonine • Lethargie

16. Gekleurd licht • 14h zwak blauw licht • Vergrote oogbol • Protrusie • Stress? • Geen effect gewicht bijnier, [corticosteroid]plasma, • Kalkoen anders dan kip • UVA 23L1D • ruwer cornea oppervlak;dikker epitheel • ↓[corticosteroid]plasma; ↑exploratiegedrag

17. Optimalisatie lichtschema leghennen • Voedselopname en groei • Timing seksuele maturatie • Maximaliseren aantal eieren • Optimaliseren eigewicht • Tijdstip leg Fotosensitisatie • Controle ongewenst gedrag LG Leeftijd 1e ei

18. Lichtschema • D1 - 2 continue licht • Afname tot 8-10u op 2wk leeftijd • Geleidelijk • Direct • Maximaal 9/10u licht bij jonge dieren • > 10 u verminderde ontwikkeling • Bij hitte: meer voeropname • Toename lichtperiode • 14-18 weken

19. Aanwezigheid natuurlijk licht • Constante lichtperiode • - 1 uur tov langste lichtperiode • Lichtschema’s Never allow the light to increase during the rearing period Travis Morris, 1960

20. Vertraagde start leg(↑eigewicht) • Niet via beperkt voeren • Lichtschema • Na 0 dagen afname lichtperiode vertraagd tot • 7/ 8 weken, 1 gram toename, 1 week latere start • 14/15 weken, 2 gram toename, 2 weken later • Intensiteit • < 2 lux • Wetgeving • Lichtdoorlating donkerperiode <0.05 lux

21. Doel lichtschema legperiode • Groei (70-80g /wk) • Seksuele maturatie, 50% leg • Aanpassen voedselopname Fotostimulatie • >14 wk // 75 % LG • Geen effect 50% leg >17 wk • Geen verschil abrupt / 30 minuten overgang Extra voedselopname: 2u licht 2e helft nacht

22. Nadelen Kost energie Stallen lichtdicht Dunnere schaal ↑ mortaliteit ↑ herstelde schaalbreuk ↑ leververvetting Voordelen  eigewicht 0.25g / uur extra < 16 u dag meer buitennesteieren licht aan in nest 2u voor/na lichtperiode Overmatig lang licht Conclusie: < 14 u licht

23. Ontwikkelingen • Schemering • Moderne rassen minder lux-gevoelig • aantal eieren gelijk • ↓ voedselopname • ↓ eigewicht • 5 – 10 lux genoeg • Maar… inspectie!!!

24. Lekkage van licht • Moment van leg ~ tijdstip lekkage • Voor lichtperiode  vroeger tijdstip • Na lichtperiode • > 1 lux  later tijdstip • Bij natuurlijk licht constante tijd

25. Asymmetrisch 2L4D8L10D (Cornell) ~14L/10D 16(15minL45minD)8D Biomittent Na legpiek Geleidelijke start 45L:15D; 30L:30D Voordelen ↓voedselopname ↑VC ↓mortaliteit Elektriciteit Symmetrisch 2L4D 3L3D Na legpiek Voordelen ↑ Schaalkwaliteit ↑ eigewicht ↓ Bloedluis Nadelen ↓ aantal eieren Geen dag/nacht ritme Verboden EU Intermitterende schema’s

26. Ahemeral • Geen 24 uur ritme • ↑ schaalkwaliteit • ↑ eigewicht • Verboden EU • Niet practisch ivm werkzaamheden