آناليز مقدماتی خطر PHA

1. آناليز مقدماتی خطرPHA

2. آناليز مقدماتي خطر يک روش آناليز نيمه کمي است که به منظور اهداف زير صورت مي پذيريد: • -  شناسايي خطرات بالقوه و رويدادهاي اتفاقي که ممکن است به بروز حادثه اي منجر شود. • -  رده بندي رويدادهاي شناسايي شده بر حسب ريسک آنها • -   تعيين کنترلهاي لازم براي خطرات و شناسايي اقدامات اصلاحي

3. آناليز مقدماتي خطر ترجيشحاٌ يك آناليز اوليه ايمني بر روي سيستم، محصول يا سازمان بوده و اهداف عمده آن عبارتند از: • 1-   شناسايي عناصر، شرايط خطرناك و علل آنها • 2- شناسايي اثرات اين عناصر و شرايط خطرناك بر روي زير سيستمها،  سيستم، كل پروژه   • 3- طبقه‌بندي سطح  شدت هر كدام از عناصر و شرايط خطرناك • 4- شناسايي اقدامات اصلاحي براي حذف عناصر و شرايط خطرناك يا به حداقل رساندن اثرات آنها • 5- داده‌هاي بدست آمده از PHA يك ورودي مفيد و موثر براي ساير فعاليتهاي ايمني در راستاي شناسايي موارد ذيل بشمار مي‌رود:

4. 1- مناطق بالقوه مشكل آفرين مرتبط با بخشهاي سخت افزاري، نرم‌افزاري يا فصل مشترك آنها • 2- الزامات دستورالعملي يا طراحي ايمني • 3-  الويت‌بندي فعاليتهاي ايمني • 4- موارد نيازمند به تست، آناليزهاي بيشتر يا مطالعات توازن

5. با توجه به موارد فوق مي توان گفت PHA يك آناليز ايمني سيستماتيك است كه براي شناسايي مناطق ايمني بحراني جهت ارزيابي خطرات مهم و شناسايي الزامات طراحي ايمني سيستم مورد استفاده واقع مي‌شود. با انجام اين مطالعه ليستي از خطرات غير قابل چشم پوشي و يك ارزيابي از ريسكهاي باقيمانده پس از اعمال اقدامات پيشگيرانه فراهم مي‌شود. اين فهرست شامل ارزيابي كيفي و نه كمي از ريسك مي‌باشد که اغلب بصورت ليست جدول‌بندي شده از اقدامات پيشگيرانه با تعريف كيفي ميزان اثربخشي قابل پيش بيني ارائه مي‌گردد.

6. آناليز مقدماتي خطر معمولاٌ اولين تلاش در فرايند آناليز ايمني سيستم به منظور شناسايي و طبقه بندي خطرات مرتبط با فعاليت يك سيستم، فرايند يا روش كار است که ترجيحاٌ در فاز توازن و ايده و تفکر از چرخه عمر سيستم اجراء مي شود. در بعضي از منابع ممکن است اجراي مطالعه ٌليست مقدماتي خطرٌ  مقدم بر PHA شمرده شود.

7. ليست مقدماتي خطر يك روش مقدماتي شناسايي خطرات موجود مرتبط با طراحي سيستم است كه با استفاده از ابزارهايي نظير چك ليستها، ماتريس خطر، توصيف و تشريح تجهيزات، گزارش حوادث و رويدادها، بررسي سوابق مشاغل مشابه، مرور گزارشات قبلي و مواردي نظير آن به شناسايي خطرات اقدام مي کند. www.jalali-hse.blogfa.com

8. پس از بررسي كليه اطلاعات موجود مي توان اقدام به تهيه ليست مقدماتي خطر كرد. يك PHL خوب را مي توان براي تشكيل پايه و اساسي براي اجراي يك مطالعه PHA بيش از پيش گسترش داد. از آنجائيكه هدف اوليه PHA، مستند سازي و انجام يك ارزيابي اوليه از خطرات شناسايي شده در مراحل بسيار ابتدائي فرايند است لذا اجراي مطالعه ليست مقدماتي خطر، در همان مراحل اوليه از چرخه عمر سيستم الزامي خواهد بود.

9. فرايند اجراي PHA شايد اجراي PHA يكي از مهمترين آناليزها در جريان ارزيابي ايمني سيستمها باشد زيرا اين مطالعه معمولاً اولين تلاش جدي براي تشخيص و تعيين خطرات يك سيستم جديد و در بعضي موارد سيستم هاي تغيير يافته است كه مي تواند بعنوان پايه اي براي كنترل خطرات تلقي شود كه همين امر مستلزم انجام مطالعات كاملتر و با استفاده از تكنيكهــــاي دقيق تر مورد استفاده درآناليز زير سيستم1  وآناليز سيستم2 مي باشد.

10. با توجه به گستره و عمق مطالعه، اطلاعات مورد نياز براي آناليز مقدماتي خطر مي تواند شامل موارد زير باشد هرچند که اين گفته نبايستي محدوديتي در استفاده از ساير اطلاعات در دسترس بنمايد: • 1-  پيكره‌بندي يا عمليات سيستمهاي واقعي يا پيشنهادي از نقشه‌ها، سناريوها، مشخصه‌ها و آناليزها • 2-  آناليزهاي خطر انجام شده • 3-  اطلاعات حوادث • 4-  تجربيات سيستمهاي مشابه • 5-  مطالعات توازن (Trade studies) • 6-  منظور و هدف از توليد محصول و كاركرد آن • 7-  محيطي كه محصول در آنجا مورد استفاده قرار خواهد گرفت • 8-  تجهيزات و سخت افزارهايي كه همراه با محصول به کارگرفته مي شوند.

11. مهمترين ابزار مورد استفاده در انجام مطالعه آناليز مقدماتي خطر چک ليست هاي خطر است که در آنها انواع خطرات معمول در سيستم ها خلاصه شده است. در بعضي اوقات در راستاي کمک به اجراي PHA، بجاي چک ليست هاي ساده از ماتريس هاي دوبعدي و سه بعدي نيز استفاده مي شود. ماتريس ها در واقع متشکل از دو و چند چک ليست بوده و از طريق آنها مي توان بين خطرات موجود ارتباط مناسب برقرار کرد.

12. بطور کلي يك سري سوالات اساسي وجود دارند كه بايد در هنگام اجراي PHA پاسخ داده شوند. هرچند كه ممكن است تعدادي از سوالات ياد شده بسيار ساده و آشكار بنظر رسند ولي با اين وجود لازم است مورد توجه قرار گيرند زيرا در غير اين صورت پرسنل ارزيابي كننده ايمني سيستم قادر به درك كامل و شناخت دقيق سيستم مورد مطالعه نخواهند بود

13. بعضي از اين سوالات عبارتند از: • ـ فرايند يا سيستم مورد مطالعه چيست؟ • ـ آيا افراد نيز با فرايند يا سيستم مورد نظر در ارتباطند؟ • ـ وظيفه اصلي و هميشگي سيستم چيست؟ • ـ آن چيزي كه سيستم نبايستي هرگز آن را انجام دهد كدام است؟ • ـ آيا قوانين و استانداردهايي در زمينه سيستم مورد مطالعه وجود دارد؟ • ـ آيا سيستمي مشابه سيستم تحت مطالعه قبلاٌ مورد استفاده قرار گرفته است؟ • ـ محصول سيستم چيست؟ • ـ درون داد سيستم چيست؟ •  ـ برون داد سيستم کدام است؟

14. براي انجام راحتتر مطالعه ليست مقدماتي خطر مي توان از ابزارهاي نظير چك ليست ارزيابي اجزاء خطر و چك ليست ارزيابي منابع انرژي استفاده كرد. از PHL نيز مي توان به همراه ماتريس PHA براي آماده سازي برگه كار آناليز مقدماتي خطر استفاده كرد.

15. ساده ترين دستورالعمل انجام PHA شامل مراحل زير مي‌باشد: 1- شناسايي منابع با ارزش براي محافظت 2- تعريف سطوح ريسك قابل قبول و گستره مورد ارزيابي 3- شناسايي و تائيد خطرات سيستم

16. بعضي از ابزارهاي معمول شناسايي خطر عبارتند از: • بررسي و بازبيني سيستمها و تسهيلات مشابه و مصاحبه با متخصصين آنها •  بررسي مشخصه‌ها و انتظارات سيستم  • استفاده از چك ليست ها • بازنگري مطالعات ايمني سيستمهاي مشابه • ارزيابي احتمال و شدت بدترين مورد قابل درك براي هر خطر و هدف • ارزيابي ريسك خطرات شناسايي شده با استفاده از ماتريس ارزيابي ريسك • طبقه بندي ريسك هاي شناسايي شده  • بکار گيري اقدامات کنترلي 

17. گزارش مطالعه آناليز مقدماتي خطر: پس از ارزيابي تمامي داده ها و تكميل برگه كار PHA، بايستي طي يك گزارش رسمي نتايج آناليز بصورت مستند ارائه گردد. يك گزارش معمولاٌ شامل خلاصه اي از مهمترين  يافته هاي مرتبط با ريسك هاي عملياتي، پيشنهاداتي در راستاي حذف يا كنترل خطرات و همچنين توصيه هاي جهت ادامه آناليز خواهد بود. توصيف كوتاهي از خود سيستم و كاركرد آن نيز مفيد مي‌باشد.

18. وجود برگه هاي كار PHL و PHA در گزارش نيز براي بررسي و مميزي مندرجات گزارش ضروري است. نهايتاٌ لازم است گزارش PHA شامل يك بحث مختصر در رابطه با متدهاي مورد استفاده جهت کمک به انجام آناليز (نظير ETBA،FM&EA ، چك ليست ها، ماتريس ها) باشد بطوريكه در صورت نياز خواننده از اعتبار داده هاي گزارش اطمينان حاصل كند.