510 likes | 957 Views
İNSAN HAKLARI. KAYSERİ HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ DESTEK HİZMETLERİ ŞUBESİ EĞİTİM BİRİMİ. İNSAN HAKLARINA GİRİŞ.
E N D
İNSAN HAKLARI KAYSERİ HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ DESTEK HİZMETLERİ ŞUBESİ EĞİTİM BİRİMİ
İNSAN HAKLARINA GİRİŞ Birtarihsel süreç olarakincelendiğinde batıdamoderndevletingelişimiöncesindede İNSANHAKLARI’ndansözetmekmümkündür.AntikYunan Döneminde,OrtaÇağdaİnsan haklarıanlayışınınizlerineMAGNA CARTAgibibelgelererastlanmaktadır. İnsanHaklarınabirbirindenfarklıyaklaşanöğretilerdesözkonusudur.İkianayönelimolarak LiberalinsanhaklarıanlayışıveMarksistinsanhaklarıanlayışlarıortayaçıkmıştır. Günümüzdeisedahagenişçaptakabulgörenliberalinsanhakları anlayışıdır.
Genelolarakbakıldığındadevletilebirey/yurttaşilişkisindebireyidevletekarşıkorumaamacınasiyasaliktidarısınırlandırmaamacınayönelikbiranlayıştansözedilebilir.Genelolarakbakıldığındadevletilebirey/yurttaşilişkisindebireyidevletekarşıkorumaamacınasiyasaliktidarısınırlandırmaamacınayönelikbiranlayıştansözedilebilir. İnsanındoğuştaneşitveözgürolduğuanlayışıçerçevesindeinsan, insanolarakdoğmasıniteliğiilehaksahibiolmaktadır.Buanlayışagöre,insanlarınhakkasahipolmasıiçinsiyasalbirtoplumiçindeolmasıgerekmez.İnsanlardoğmaklaberaberbuhaklarasahipolurlar.Bunedenleinsanhaklarıdevletivetoplumuönceleyenhaklardır.Yanidevlettenöncevardırlar.
İnsanHaklarıNe Demektir İnsanın salt insanolmasınedeniyleöznesiolduğu,onuntümyönleriylekişiliğinivedeğerinikorumayıvebunlarıgeliştirmeyiamaçlayanevrenselilkevekurallarbütününeinsanhaklarıdenir.
İnsanhaklarıinsanınsahipolduğuhaklardeğil,insanınsahipolmasıgerekenhaklardır.İnsanhaklarıinsanınsahipolduğuhaklardeğil,insanınsahipolmasıgerekenhaklardır. • İnsanhaklarıyazılıhukukundışındakiveüstündekihaklardır. • İnsanhakları;tüminsanlığınortakdeğerleri,erişmeyiamaçladığıortakülkülerdir. • İnsanhaklarıanayasadakihaklarlasınırlıdeğildir.
TemelHaklar Yazılıhukuktarafındantanınanvevarolanhaklaradenir. Temel(Anayasal)Haklarolarakdabilinir. Bukavramülkemize ilkdefa1961Anayasasıilegirmiştir. Buanayasadakişihakları: 1-Sosyal 2-Siyasal 3-Ekonomikhaklarolaraksınıflandırılmıştır.
KişiHakveÖzgürlükleri • Kişisel hak ve özgürlükler, hem insan haklarından hem de anayasal (temel) haklardan daha dar kapsamlıdır. • Klasik ya da geleneksel hakları ifade eder. • Toplu hak ve özgürlükleri yani Sosyal Hakları dışlar. • Birinci kuşak haklardandır.
Yurttaş (Vatandaş) Hakları • Devleteyurttaşlıkbağıyla bağlı bulunanlaratanınanhaklardır. • Yazılıhukuktarafındanyurttaşlaratanınanhaklarolarakdaifadeedilebilir. • Siyasal,sosyalveekonomikhaklarıngelişmesisonucuseçmeveseçilmehakkınınyabancılaradaverilmesiylevatandaşlararasındakiayrımcılık,özelliğiniyitirmiştir.
İnsan HaklarıylaİlgiliBaşkaKavramlar Kişi:Haklarınöznesiolaninsanhukukönündekişisayılır.Tüminsanlareşittir. Hak:Hukukdüzenininkoruduğuçıkarlarahak denir. Özgürlük:Hukukdüzenininyasaklamadığıdavranışlaraözgürlükdenir. Ödev:Birtemelhakkınsınırlandırılmasısonucundaoluşanhukukidurumadenir. Doğalhak:İnsanolarak doğmaktan kaynaklananhaklaradoğalhakdenir.
BazıÖzgürlükler • Düşüncekanaatveifadeözgürlüğü • Basınözgürlüğü • Dinvevicdanözgürlüğü • Haberleşme özgürlüğü • Yerleşmeveseyahatözgürlüğü • ToplantıHakkıveyürüyüşözgürlüğü • Bilimvesanatözgürlüğü
BazıHaklar 1. ÇocukHakları (BirleşmişMilletlerÇocukHaklarıSözleşmesi1989)(130ülke,Biz 1990) 2. Çevreninkorunması Hakkı 3. Telifvepatent Hakkı 4. HayvanHakları 5. HastaHakları
BazıÖdevler (657 Sayılı DMK) • Sadakat • TarafsızlıkveDevleteBağlılık • Davranışveİşbirliği • Yurt DışındaDavranış
BazıHaklar (657 Sayılı DMK) • UygulamayıİstemeHakkı • Güvenlik • Emeklilik • Çekilme • Müracaat, ŞikayetveDavaAçma • SendikaKurma • İzin • KovuşturmaveYargılama • İsnatveİftiralaraKarşıKoruma
İnsanHaklarıDüşüncesininDünyadakiTarihselGelişimi İnsanhaklarıdüşüncesiSanayiDevrimidenilenekonomikvesosyalolaylabirlikteXVIII.yy’dabaşlamıştır. UluslararasıhukukalanındaBMkurulduktansonrayani1945yılındansonraçokönemligelişmelergöstermiştir.
İnsanHaklarıDüşüncesininDünyadakiTarihselGelişimi Günümüzdeiletişimalanındayaşanan gelişmeler sayesindegelişmesinihızlasürdürmektedir. İngiltere’de,BüyükÖzgürlükFermanı(1215),HaklarDilekçesi(1628)gibiyazılı belgelerle, Fransa’daİnsanveYurttaşHaklarıBildirgesi(1789) Amerika’daVirginiaHaklarbildirgesi(1776), AmerikanBağımsızlıkBildirgesi(1776)
İnsanHaklarıDüşüncesininTarihselGelişimi İnsanHaklarınıntarihselgelişimiçerçevesindeönemliadımlardanbirihakların“olmasıgerekenden”pozitifhukukyoluyla “olan”adönüştürülmesi,yazılıhalegetirilerekteminataltınaalınmasıdır. İnsanHaklarınınuluslararasıbirnitelikkazanması,büyükölçüde2.DünyaSavaşı’ndansonragerçekleşmiştir.24 Ekim 1945’teBM’ninkuruluşuinsanhaklarınıngelişmesibakımındanönemlibirdönümnoktasıolmuştur.Ayrıca 1919yılındakurulanUluslararasıÇalışmaÖrgütü(İLO)ileinsanhaklarınıniçerikyönündenolduğukadarkorumavedenetimaçısındandailkkezelealdığıbiraşikardır.
İnsanHaklarıDüşüncesininTarihselGelişimi Uluslararasıalanabakıldığındaüçbölgeselsistemdensözedilebilir.AmerikanDevletlerÖrgütü,AvrupaKonseyiveAfrikaBirliğiÖrgütü. DevletlerinİnsanHaklarınasaygıgöstermeyükümlülüğününkaynağı, genelolarakdevletinuluslararasıörgütünkuruluşbelgelerinikabulederek“üyedevlet”olmasıve/veyailgilisözleşmeyiimzalayaraktarafolmasıvedenetimorganlarınınyetkilerinikabuletmesidir.
İnsanHaklarıDüşüncesininTarihselGelişimi BirleşmişMilletlerSistemi: 2.DünyaSavaşısonrasında26.06.1945’teBirleşmişMilletlerAntlaşmasıimzalayanvearalarındaülkemizindebulunduğu59ülkeBM’ninkurucusuoldu.Buradainsanhaklarıilkkezuluslararasıhukukakonuoldu.BMantlaşması24.10.1945’teyürürlüğegirmiştir.Örgütyapısıfarklıbirimlerdenoluşmaktadır.GenelKurul,GüvenlikKonseyi,EkonomikveSosyalKonsey,YardımKonseyi,GenelSekreterlikveUluslararasıAdaletDivanı.UluslararasıAdaletDivanıbuantlaşmanıntamamlayıcıbirparçasıdır.
İnsanHaklarıDüşüncesininTarihselGelişimi GenelKurul:Tümüyedevletlerintemsilcilerindenoluşmaktadır.Birdevletinenfazla5temsilcibulunabilir. Güvenlik Konseyi:15üyedenoluşur.Siyasalalandabiryürütmeorganıdır. EkonomikveSosyalKonsey:GenelKurulca seçilen55üyedenoluşmaktadır.BM’ninekonomikvesosyalçalışmalarınıyürütür,uluslararasıekonomikvesosyalkonulardaraporlarhazırlar. GenelSekreterlik:BM’ninengözönündekibirimidir.BM’nindiğerorganlarınınçalışmalarıiçingerekliortamlarıvekoşullarısağlar.Oluşturulanplanvepolitikalarıuygular.Uluslararasıbarışıvegüvenliğibozucuolaylarkonusundaraporlar hazırlar ve güvenlik konseyine sunar.
İnsanHaklarıDüşüncesininTarihselGelişimi UluslararasıAdaletDivanı:BM’ninyargıorganıdır.GenelKurulveGüvenlikKuruluncaseçilen 15Yargıçtanoluşur.Görevsüreleri9yıldır.Birdevlettenyalnızbiryargıçolabilir.Ülkeleristedikleridavayıdivanagötürebilir.DivanHollanda’nınLaheykentindedir. BMsistemidahilindekiEvrenselİnsanHaklarıBildirisiBMantlaşmasıuyarıncakendiliğindenbağlayıcıözelliğesahipolmayan,tavsiyeniteliğindekararalmaklayetkilendirilmişBMGenelKurulutarafından10.12.1948tarihindekabuledilmiştir.Butarihtüm dünyada“DünyaİnsanHaklarıGünü”olarakkutlanmaktadır.BazıİnsanHaklarınıntarihselgelişimişöyledir:
İnsanHaklarıDüşüncesininTarihselGelişimi • 1965 Irk ayrımcılığınınkaldırılması • 1966 UluslararasıKişiselveSiyasalHaklarSözleşmesi • 1966 UluslararasıEkonomik,SosyalveKültürelHaklarSözleşmesi • 1979 KadınlarHakkındaAyrımcılığınKaldırılmasıSözleşmesi • 1984 İşkenceyeKarşıSözleşme • 1989 ÇocukHaklarıSözleşmesi • 1990 GöçmenİşçilerveAileleriniKorumaSözleşmesi
İnsanHaklarıDüşüncesininTarihselGelişimi • AvrupaKonseyiSistemi:AvrupaKonseyi05.05.1949’daLondra’daimzalananStatüilekurulmuşolanAvrupaçapındainsanhaklarınınkorunması,eğitimvekültüralanındaçalışmalaryapan,anlaşmalarkabuledenhükümetlerarasıbirkuruluştur.Ülkemizindeüyesiolduğukonseyingünümüzde 47 üyesivardır.
AvrupaKonseyiSistemi Çerçevesinde,İnsan Haklarıbaşlıca 4 belgedeveilgiliprotokollerdetoplanmıştır. 1-Avrupa İnsanHaklarıSözleşmesi: Üyeülkelerinyasalyetkilerialtındabulunanlarınbelirliinsanhaklarınıvetemelözgürlüklerinigüvenceleyenuluslararasıbirsözleşmedir.04.11.1950tarihindeimzalanmışve1953yılındayürürlüğegirmiştir.Ülkemizsözleşmeyikabultarihindeimzalamış18.05.1954’teonaylamıştır.Bireyselbaşvuruhakkınıise1987’detanımıştır.Sözleşmedegüvencealtınaalınanhaklarınuygulanmasınıdenetlemekamacıileikiayrıbağımsızorgankurulmuştur.1954’teAvrupaİnsanHaklarıKomisyonuve1959’da AvrupaİnsanHaklarıMahkemesi (AHİM)UlusaldüzeydehaklardanyararlanmakkonusundabirsorunolduğundaherbireybazıkoşullarabağlıolmaküzereAHİM’ebaşvurabilir.Devletlerdediğerdevletlerhakkındadavaaçabilirler.
2-Avrupa SosyalŞartı:SosyalveekonomikhaklarınkorunmasıalanındaAİHS’nitamamlayıcıbirbelgedir.Sosyalşart,çalışmahakkı,meslekeğitimihakkı,mesleğeyönelmehakkı,sağlığınkorunmasıhakkı,adilçalışmakoşullarıveücrethakkı,örgütlenmehakkıgibisosyalveekonomikhaklarıgüvencealtınaalmaktadır. 3-AvrupaİşkenceveİnsanlıkDışıyadaAşağılayıcıDavranışınveyaCezanınÖnlenmesiSözleşmesi:İşkenceveinsanlıkdışıyadaaşağılayıcıdavranışamaruzkalabilecekmahkumlarvegözaltınaalınankişileriçinekbirkorumasağlar.
4-Ulusal AzınlıklarıKorumaÇerçeveSözleşmesi:Ulusalazınlıklarınhaklarınıkoruyanveyasalolarakbağlayıcıolançoktaraflıilkbelgedir.Sözleşmeimzacıdevletlerinsaygıgöstermelerigerekenilkeleri belirtmektedir. 5-IrkçılıkveHoşgörüsüzlüğeKarşıAvrupaKomisyonu:AvrupaKomisyonunaüyeülkelerdeırkçılık,ayrımcılık,Yahudidüşmanlığıvehoşgörüsüzlüklemücadeleetmeyeöncülüketmektedir.
ÜlkemizdeİnsanHaklarıEvreleri İnsanhaklarınınOsmanlıDevleti’ndengünümüzekadarülkemizdekitarihigelişimini5evredeözetleyebiliriz.
ÜlkemizdeİnsanHaklarıEvreleri BİRİNCİ 1876öncesi1839TanzimatFermanıSultanınkulu ÜÇÜNCÜ1924AnayasasısonrasıGüvencesizDoğalİnsanHaklarıEgemenlikulusundur. BEŞİNCİ 1982AnayasasısonrasıSınırlamanınkuruladönüşmesiİnsanhaklarınasaygılı devlet İKİNCİ 1876AnayasasısonrasıPadişah+Meclis DÖRDÜNCÜ1961AnayasasısonrasıGüvenceliçağdaşinsanhaklarınadayalıdevlet
İNSAN HAKLARININ ÖZELLİKLERİ • KİŞİSELLİK(BİREYSELLİK) • EVRENSELLİK • DOKUNULMAZLIK • VAZGEÇİLMEZLİKVE DEVREDİLMEZLİK
1-KİŞİSELLİK (BİREYSELLİK) Bireysellikniteliği,insanhaklarıanlayışınınözneolarakonurvesaygınlıksahibi,akılvevicdaniyetilerledonatılmış,ahlakiseçimyapabilen,serbestçedavranabilen“Özgürİnsan”ınkabul edilmesiyleilişkilidir.İnsanHaklarıEvrensel Beyannamesi’nin1.maddesindedebunitelikleredeğinilmektedir. • İ.H.E.BMadde1-Bütüninsanlarözgür,onurvehaklarbakımındaneşit doğarlar.Akılvevicdanasahiptirler,birbirlerinekarşıkardeşlikanlayışıiledavranmalıdırlar.
2-EVRENSELLİK Evrensellikinsanhaklarının“herkeseait,herzamanveherdurumda”hakönesürülebilirolduğunusavunandoğalhukuk anlayışıdır. İnsanhaklarınındünyaçapında ortakbirdilolduğunuortayakoyar.İnsanözgürlüğüvehaklarıdünyanınher yerindeaynıdırdeğişmez.
3-DOKUNULMAZLIK Dokunulmazlık,insanhaklarının“kutsallığı”terimiyleifadeedilmektedir.İnsanındoğalhakları,birbaşkadeyişletoplumhalini,devletiönceleyenhaklarıkutsaldırdokunulmazdır. Dokunulmazlık kavramı,hukukaaykırıeylemlerleinsanhaklarınınihlaledilmesiyadazedelenmesiniönlemekleilgilidir.
4-VAZGEÇİLMEZLİK VEDEVREDİLMEZLİK Vazgeçilmezlikvedevredilmezlikniteliği,insanhaklarınıninsanınkişiliğinebağlıolmasındankaynaklanmaktadır. Birbaşkadeyişledoğrudandoğruyainsankişiliğineilişkinyadakişiyeözgülenenhaklarsözleşmeye,birdeğiştokuşakonuolmaz,buyolladevredilemezvebuhaklardanvazgeçilemez.Ülkemizdede1961ve 1982Anayasalarındainsanlarındevredilemezhakveözgürlüklerininbulunduğuifadeedilmektedir.
İNSAN HAKLARININ SINIFLANMASI A -JELLİNEK SINIFLANDIRMASI: Sentezcitabloolarakdaanılanjellineksınıflandırmasınagöreinsanhakvehürriyetleriüçanagruptatoplanabilir. 1-NegatifStatüHakları:Siyasaliktidarvebireyilişkisiçerçevesinde,iktidarınkişinin dünyasınagirmemesianlayışınıtemelalmaktadır.Din,vicdan,düşünceözgürlüğü,güvenilirlikgibihaklarörnekolarakgösterilebilir.Buhaklarvatandaşlıksıfatıgerekmeksizinbütün kişileretanınankoruyucuhaklardır.
2-PozitifStatüHakları:Kişinindevlettenbirşeyyapmasınıistediğihakgrubunukapsar.Sosyalhaklarıdaiçinealmaktadır.“istemehakkı”olarakdaadlandırılır.Bunakarşılıkkişidebirödevüstlenir.Vatandaşlıksıfatınabağlıhaklardır.2-PozitifStatüHakları:Kişinindevlettenbirşeyyapmasınıistediğihakgrubunukapsar.Sosyalhaklarıdaiçinealmaktadır.“istemehakkı”olarakdaadlandırılır.Bunakarşılıkkişidebirödevüstlenir.Vatandaşlıksıfatınabağlıhaklardır. 3-AktifStatüHakları:Kişivegrupolaraksiyasaliktidarıetkilemeyeolanaksağlayanvetemsilmekanizmasınakatılmayıolanaklıkılanhaklardır.Parti kurma,toplanmavedernekkurma,basınvehaberleşmeözgürlüğüörnekolarakverilebilir.
B- KUŞAKLARA GÖRE SINIFLANDIRMA Kuşaklaragöresınıflandırma,insanhaklarınınekonomik,sosyalvesiyasaldeğişimleregöregelişimgösterenyönünüdegösterir.Günümüzde4.kuşakinsanhaklarındansözedilmesibunagüzelbirörnektir. • Birinci KuşakİnsanHakları (Kişiselvesiyasalhaklar) • İkinciKuşakİnsanHakları (Ekonomik,sosyalvekültürelhaklar) • ÜçüncükuşakİnsanHakları (DayanışmaHakları,YeniHaklar,Haklarınhakları) • DördüncüKuşakİnsanHakları (İnsanonurununkorunmasıhakları)
B.KUŞAKLARAGÖRESINIFLANDIRMA: 1-BirinciKuşakİnsanHakları(Kişiselvesiyasalhaklar):Tarihselolarakbakıldığında,toplumsalbirkesimolarakburjuvazinintoplumiçindevesiyasaldüzlemdekendisinebir yeredinmeye,haklareldeetmeyevekabulettirmeyeçalıştığıbir döneminürünüdür.Burjuvazinin,eskidüzeninunsurlarına,aristokrasiye,kralavekiliseyekarşıverdiği savaşıniçindeşekillenenhaklardır.Negatif statühaklarıkategorisininözelliklerinitaşır.Bireyselolarakkullanılanhaklarsözkonusudur.Bukuşaktabellikesimlerhaklardanyararlanmıştır.Örneğin:kölelerhakkapsamınıntümüyledışındakalmıştır.Siyasalhaklarvarlıklıaktifvatandaşlaraverilmiş;kadınlar, yoksulpasifyurttaşlarveişçilersiyasalhaklarkapsamıdışındatutulmuştur.
2-İkinciKuşakİnsanHakları(Ekonomik,sosyalvekültürelhaklar):2-İkinciKuşakİnsanHakları(Ekonomik,sosyalvekültürelhaklar): Klasikveliberalöğretininsanayidevrimivesonrasıgelişmelerlevesosyalistöğretiilemücadelesivebiçimlendirilmesisonrasındagündemegelenhakgruplarınıkapsamaktadır.Sanayidevrimisürecindebirsınıfolarakbelirginleşenişçisınıfının, sınıflararasıeşitsizliğeyöneliktepkisive mücadelesisonucukazanılışhaklardır.
Siyasalhaklarvarlıklısınıflarkesimindenayrı kalantoplumsalsınıflartarafındandakullanılabilirhalegetirilmiştir. İnsanlarasosyalhaklartanınmışveanayasametinlerindeyeralmıştır. İkincikuşakhaklarsoyuteşitlikanlayışınısomutlaştırma,haklarınkullanılabilmesiniolanaklıkılankoşullarısağlamaamacıtaşır.Politikalarvesosyaldevletanlayışıikincikuşakhaklarınortayaçıkmasıvekullanılmasıaçısındançokönemlidir.
3- ÜçüncüKuşakİnsanHakları(DayanışmaHakları,Hakların Hakları): İnsanhaklarınınkullanılmasınayalnızdevletindeğil,insantopluluklarının daçabaharcamasıgerektiğitemeldüşüncesiçerçevesindegündemegelmektedir. İnsanındiğercanlılarladengelerigözetilerekyaşamınısürdürmesi anlayışınıiçeren“çevrehakkı”ve“hayvanhakkı”buçerçeveiçindedir.Bunlarınyanısıra“barışhakkı,gelişmehakkı,herkesinortakmal varlığındanyararlanmahakkı,insanlarınkendikaderlerinitayinhakkı ve dayanışmahakkı” daüçüncükuşakinsanhaklarıkapsamındadır.
4- DördüncüKuşakİnsanHakları(İnsanonurununkorunmasıhakları): Bukuşaktayeralanhaklardabilimselveteknolojikgelişmelerinyolaçacağıolumsuzgelişmelereyönelikolarakgündemegelmektedir.Örneğingenteknolojisindekigelişmelerbellietiksorunlarıvesorgulamalarıberaberindegetirmektedir.BukuşaktayeralanhaklarailişkinilkdüzenlemeörnekleriinsankopyalamayıyasaklayanAvrupaKonseyiBelgeleridir.Artık günümüzde “CeninHakları”ndandasözedilmektedir.
İnsanHaklarınınKorunması • Ulusal kurallaryasalarilekorunur. • Sözleşmeyadaantlaşmaadıverilenyazılı ulusal/evrenselbelgelerlekorunur. • İnsanlareğitilerekkorunur. • Uluslararasıyasalarlakorunur. • Düzenliraporlartemelindekorunur. • Uluslararasıkorumasistemleriyle(AvrupaİnsanHaklarıMahkemesi, GüvenlikKonseyi,UluslararasıAdaletDivanı,İnsanHakları BM YüksekKomiserliği vb.) korunur.
EğitimdeİnsanHakları 1739SayılıMilliEğitimTemelKanununagöremilli eğitiminamaçlarışöylebelirtilmiştir:“AtatürkilkeveinkılaplarınaveanayasadaifadesinibulanAtatürkMilliyetçiliğinebağlı,Türkmilletininmilli,ahlakî,insani,manevi vekültüreldeğerlerinibenimseyen,koruyanvegeliştiren,ailesini,vatanını,milletinisevenvedaimayüceltmeyeçalışan;insanhaklarınaveanayasanınbaşlangıcındakitemelilkeleredayanandemokratik,lâikvesosyalbirhukukdevletiolanTürkiyeCumhuriyeti’nekarşıgörevvesorumluluklarınıbilenvebunlarıdavranışhalinegetirmişyurttaşlarolarakyetiştirmektir”. Heryıl10Aralık,İnsanHaklarıHaftasıolarakkutlanmaktadır.
İnsanHaklarıEvrenselBildirgesi(Beyannamesi) • Özgür, onurvehaklardaeşitolma • Ayrımcılıkyasağı • Yaşama,kişiözgürlüğüvegüvenliğihakkı • Kölelikvekullukyasağı • İşkenceyasağı • Hukukönündekişiliğintanınmasıhakkı • Hukukönündeeşitlik • Yargıyerlerinebaşvuruhakkı • Keyfitutuklanma,alıkonulmavesürgünyasağı • Hakçaveaçıkyargılanmahakkı
İnsanHaklarıEvrenselBildirgesi(Beyannamesi) 11. Suçsuzsayılmahakkı, suçvecezanınyasallığı 12. Özelyaşam, ailevekonutdokunulmazlığı 13. Dolaşma,yerleşmeveülkedenayrılmahakkı 14. Sığınmahakkı 15. Uyruklukhakkı 16. Evlenmeveailekurmahakkıveaileninkorunması 17. Mülkiyethakkı 18. Düşünce, vicdanve din özgürlüğühakkı 19. Görüşveanlatımözgürlüğühakkı 20. Toplantıvederneközgürlüğühakkı
İnsanHaklarıEvrenselBildirgesi(Beyannamesi) 21. Ülkeyönetiminekatılmavekamuhizmetlerinegirmehakkı 22. Sosyalgüvenlikhakkıveekonomiksosyalvekültürel haklarıngerçekleştirilmesihakkı 23. Çalışma,hakçaçalışmakoşulları,hakçaücretvesendikahakları 24. Dinlenme,boşzaman , ücretliizinhakları 25. Yeterliyaşamdüzeyihakkı,anaveçocuklarınözelkorunmasıhakkı 26. Eğitimhakkıveeğitiminamaçları 27. Kültürelyaşamakatılmahakkı 28. Hakveözgürlükleringerçekleştiğisosyalveuluslararasıdüzenhakkı 29. Bireyinödevlerivehaklarınsınırlanmasıkoşulları 30. Haklarınyokedilmesiniamaçlayanetkinlikveeylemlerinyasaklanması