CORYLUS AVELLANA

1. CORYLUS AVELLANA Bölüm : Spermatophyta (Tohumlu bitkiler) Alt bölüm : Angiospermae (Kapalı tohumlu bitkiler) Sınıf : Dicotyledoneae (Çift çenekli bitkiler) Takım : Fagales (Kayıngiller) Familya : Betulaceae (Corylaceae) Alt familya : Coryleae Cins : Corylus Tür : Corylus avellana Bitki Sistematiğindeki Yeri

2. Anavatanı, Dünya Üzerindeki Yayılışı;

3. Ekonomik Önemi; • Ağaç sayısı 280 milyonun üzerindedir. • Türkiye’nin ihracatı 100,000 t’un üzerindedir. • Taze, çerez, helva, pasta, çikolata, bisküvi, şekerleme, dondurma (kavrulmuş, beyazlatılmış, kıyılmış, dilimlenmiş, un, püre) • Yağ (%64, oleik, linoleik), 650kcal/100g • Kabuğu yakacak • Odunundan sepet, baston, sandalye, çit, el aletleri • Süs bitkisi • Yaprak ve zurufu gübre

4. Dünyada ve Türkiye’de Fındık Üretimi(FAO 2002-2003) ÜlkeÜretim (t)200 1. Türkiye 625,000 2. İtalya 122,565 3. İspanya 22,400 4. Azerbaycan 16,121 5. ABD 16,000 ÜlkeÜretim (t)2003 1. Türkiye 490,000 (%70.2) 2. İtalya 86,828 3. ABD 31,750 4. Azerbaycan 19,895 5. İspanya 14,343 6. Gürcistan 14,000 7. İran 12,500 8. Çin 12,000 9. Fransa 4,354 10. Yunanistan 2,500 11. Rusya 2,500

5. Morfolojik ve Biyolojik Özellikleri Habitüs (taç):3-4 m çalı, 4-6 m ağaç Kök:Yüzlek, saçak, 80cm Dal:İnce, zigzag Tomurcuk:Çok pullu, yuvarlak veya yumurta şeklinde, yeşil-yeşilimtırak kırmızı, sarmal (almaşık) dizilir. Odun (küçük, sivri), çiçek (iri, yuvarlak) Yaprak:İri, yuvarlak veya oval; kenarı çift dişli, bazen derin dişli; biraz tüylü; buruşuk. Zuruf:Brakteden oluşup meyveyi sarar. İki, bazen boru şeklinde tek parçalıdır. Uç bölümü biraz derin dilimlidir. Meyve boyunun birkaç katı olabilir.

6. Çiçek:Monoik, küme (çotanak) Dişi çiçekler (karanfil):Küçük ve dik durumdaki bir tepe veya yan tomurcuk içerisinde yer alır. 4-24 çiçek bir aradadır. Kasımda gelişimini tamamlar. Döllenme zamanında (aralık-şubat) tomurcuk pulları arasından koyu kırmızı veya menekşe renkli 2’şer adet dar yelpaze şeklinde stigma görünür. Erkek çiçekler (püs, püskül, kedicik):Mayıs-haziranda oluşmaya başlar. Kasım-şubat arasında çiçek tozu verir (fenerlenme). 6-7 cm uzunlukta, silindirik, başaktır. 200 çiçek/püs bulunur. Bir ana brakte, iki ikincil brakte ve 4-8 adet stamen olup periantsızdır. Meyve: Gerçek cevizdir (nuks).Sert kabuk (perikarp) karpellerden oluşur. Yumurtalık iki karpellidir. Her bir karpelde bir nadiren iki ovul bulunur. Tohum:Tohum kalın etli, iki parçalı kotiledonlardan oluşur. Testa ince, sarı, kahverengi veya kırmızıdır. Tohum, kabuğa doğru düz veya eğri şekilde giden göbek bağı (plasenta) ile bağlanır.

7. Döllenme Biyolojisi • Dioik,2n=2x=18,22, 26, 28 • Kendine uyuşmazdır. • Cytomixis: Kromatin ipliklerinin bir hücreden diğerinin sitoplazmasına geçerek toplanması. Nondisjunction: Homolog kromozomların ayrılamaması. • Dikogami bulunduğu için yabancı tozlanır. • Tozlanma rüzgâr ile olur (anemofil). • Tozlanma kasımda olur. Döllenme marta kadar sürer. • Şalazogami: Çiçek tozunun çim borusu, tohum taslağına şalazadan girer. • Tozlayıcıların çiçek tozu çimlenme oranı yüksek olmalıdır (%40-80). • Tozlayıcıların çiçeklenme zamanı iyi bilinmelidir. • Periyodisite ye eğilim çok olduğu için bahçeye birden çok tozlayıcı çeşit dikilmelidir. • Karşılıklı tozlanan çeşitler bilinmelidir. • 1:8 veya 1:24, erkek:dişi oranı uygundur. Etkili tozlama uzaklığı 20m

8. Döllenme Tozlaşma döneminde dişicik tepesinin yüzeyine konan çiçek tozu burada çimlenerek dişicik borusu dokusu boyunca ilerleyip yumurtalığın üst bölümüne ulaşır. Ancak bu zamanda tohum taslağı gelişmemiş, embriyo kesesini oluşturmamıştır. Çiçek tozunun generatif çekirdekleri 2-3 ay bekler. Sonra döllenme olur.

9. Meyve Döküm Periyotları • ilkbahar veya karanfil dökümü: Mart-mayısta. Dişi çiçekler dökülür. Döllenme ve ekolojik şartlara bağlı olarak oluşur. • Yaz veya çotanak dökümü: Haziran-temmuzda. Yumurtası gelişmiş, dış kabuğu sertleşmiş meyve dökülür. Döllenme, beslenme şartları ve kuraklığa bağlı olarak oluşur.

10. Ekolojik İstekleri İklim istekleri: • Nemli-ılıman iklim meyvesidir. 40-41° enlem, 37-42° boylamdaki Karadeniz kıyıları. • Sahil kolu: 0-250 m, orta kol: 251-500 m, yüksek kol: 501-750 m rakım • Kestane ile birlikte aynı alanlarda yetişir. • Kış dinlenme devresinde gövde –25 ile –30°C’ye dayanır. –2.0 ile –2.5°C’de erkek çiçekler zarar görür. • Yaprak tomurcuğunun soğuklama süresi 350-1050°C saattır. • Kuru rüzgâr erkek çiçekleri kurutur. • Yoğun sis ve aşırı yağış döllenmeye engel olup boş meyve oluşturur. • Genç yaşta gölgeyi sever. Verim çağında gölgelenme iyi gelmez. Bahçe kuzeye ve denize yönelik kurulur.

11. Toprak istekleri: • Zengin tınlı-humuslu, alüviyal, süzek, asit toprakta iyi yetişir. • Ağır, killi, kuru, kireçli topraktan hoşlanmaz. • Toprak derinliğinin 2.5-3.0 m olmasını ister. • pH=6

12. Meyvesinin Muhafazası Kabuklu yapılmalıdır. 0 ile 4°C, <%70 hava oransal nemi 8 ile 10°C’de, %65 hava oransal neminde bir yıl saklanabilir. Satılacağı zaman özel değirmende kırılır. Üfürücü önünden geçirilerek yaprak, zuruf gibi parçalardan ayrılır. Sac kalburdan geçirilerek boylanır. Kırma makinesi biri sabit, diğeri dönen, ayar edilebilir iki taştan oluşur. Üfürücü yardımı ile kabuktan ayrılır. İç, tekrar kalburdan geçirilerek boylanır. Seçme masası üzerinde özürlü taneler ve yabancı maddeler el ile ayıklanır. Kırma sırasında zedelenen taneler camsı yapı alır (gizli vurgun). Dış satım değeri düşer.