Jeroen van Breda Vriesman

1. Stelsel in transitie Jeroen van Breda Vriesman

2. Stelsel in transitie Hoeveel meters gemaakt, hoeveel te gaan? 2

3. Uitdagingen te over Langer leven & vergrijzing Pensioenvermogen / premie Lage rente Eenvoud en kosten Verdeling geaccepteerd? Solidariteit houdbaar? Samen of individueel? ... 3

4. Hoeveel meters gemaakt?    4

5. Verdeling (1): jong – oud via doorsneepremie ‘Relict uit verleden’; ‘olifant in de kamer’ (Frijns) Stiekeme omslagfinanciering (jong  oud) Systeemrisico bij vergrijzing Tot nu toe: taboe  bron: Boon-Bovenberg, Netspar NEA-paper 36 5

6. Probleem groter door veranderingen arbeidsmarkt Minder vaste banen, vooral jongeren bron: CBS (2012) 6

7. Verdeling (2): helderheid eigendom Afgebakend eigendom  solidaire buffers Buffers voor intergenerationele verdeling schokken Acceptatie neemt af: verdeelregels ex ante ontbreken; legitimiteit sociale partners Overheid verdeelt ook Noodzaak heldere eigendomsrechten Risico meer bij deelnemer/verzekerde Dynamiek arbeidsmarkt, diversiteit levenslooppaden  7

8. Verdeling (3): laag – hoog opgeleid Grote waardeoverdracht laag hoog opgeleid (kort  lang leven) in 2e pijler Wel gecompenseerd in AOW: hoger opgeleiden meer premie (Bonenkamp e.a. 2011) Overdrachten per saldo: hoog  laag opgeleid mannen  vrouwen Probleem: herverdeling 2e pijler verdraagt zich slecht met ‘uitgesteld loon’  ? ? 8

9. Eenvoud (1): markt en regels Ooit: uitvoering pensioenfonds of verzekeraar? Nu: pensioenfonds verzekeraar bank ppi multi-opf api buitenland LAM, RAM, FTK1, FTK2, FTK1+, Solvency II ... etc.  9

10. Eenvoud (2): uitvoeringskosten Pensioenfonds potentiële winnaar kosten pensioenbeheer Gemiddeld €125 per deelnemer = 3,5% van premie Grote spreiding ABP-PFZW €84, rest gemiddeld €155 Fondsen 1.000-10.000 deelnemers: van €84 tot €1.061 Vermogensbeheer Gemiddeld 0,53% van vermogen Spreiding tussen 0,03% en 1,18% Sommige mensen komen (veel) te kort  bron data: Lane Clark & Peacock, oktober 2013 10

11. Keuzevrijheid (1): verplichtstelling Consensus kleine verplichtstelling Wel valt te twisten over optimale omvang 2e pijler Macro-economische effecten sparen Liquiditeit groter probleem dan solvabiliteit Grote verplichtstelling? Marktprikkels Met behoud voordelen collectiviteit Rol sociale partners / werkgever  11

12. Keuzevrijheid (2): rendement  zekerheid Meer risico bij klant  meer keuzevrijheid Kunnen kiezen = kunnen sturen Mijlpaal: mijnpensioenoverzicht.nl Alle aanbieders werken aan stuurmiddelen klant Mogelijkheid herverzekeren Risico’s afdekken moet mogelijk blijven  12

13. Flexibiliteit: pensioen en ander vermogen Bijvoorbeeld: pensioen  woningvermogen Uit opgebouwde aanspraak Uit premieruimte Woning = pensioen in natura Toenemend belang ouderen: drempel intramurale zorg omhoog huren stijgen sneller dan pensioeninkomen + Mogelijkheid verzilvering  13

14. Opgeteld: hoeveel meters gemaakt? Doorsneepremie Eigendomsrechten Verdeling laag-hoog opgeleid Eenvoud Keuzevrijheid – verplichtststelling Uitruil rendement en zekerheid Flexibiliteit vermogen        14

15. Meest systeemkritische hefbomen? Verdeling jong – oud Doorsneepremie Spelregels verdeling schokken Eigendom aanspraken Keuzevrijheid en flexibiliteit ( eenvoud) Met behoud voordelen collectiviteit Verdere discussie over toekomst stelsel onvermijdelijk 15

16. Dus: agendapunten Actuarieel faire premie / degressieve opbouw Helder eigendom Incl. marktconsistente waardering en toewijzing buffers Meer eigen risico = meer keuzevrijheid Zekerheid  rendement/risico Verplichtstelling Bescherming consument: kleine verplichtstelling Marktprikkels, met behoud voordelen collectiviteit Vereenvoudiging 16

17. 17