WYDZIAŁOWE SYSTEMY ZAPEWNIANIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA

1. WYDZIAŁOWE SYSTEMY ZAPEWNIANIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA Szczecin 15 listopad 2013

2. Rozporządzenie MNiSW z dn. 5 X 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia § 9 ust 1, pkt. 9 „Jednostka organizacyjna uczelni może prowadzić studia pierwszego stopnia lub studia drugiego stopnia, jeżeli spełnia następujące warunki: (…) 9) wdrożyła wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia, uwzględniający działania na rzecz doskonalenia programu kształcenia na prowadzonym kierunku studiów”

3. Przepisy uczelniane dotyczące jakości kształcenia • Uchwała Senatu nr 90/2011 w sprawie WSZJK • Uchwała Senatu nr 59/2013 w sprawie badań ankietowych • Zarządzenie Rektora nr 7/2013 w sprawie utworzenia zespołów rektorskich ds. jakości i programów kształcenia i określenia zakresu ich działania

4. System WSZJK Uchwała nr 90/2011 tworzy Wewnętrzny System Zapewniania Jakości Kształcenia w US określając jego cele, zakresy działania i organy. System WSZJK powinien funkcjonować na poziomie centralnym i wydziałowym (bądź jednostkowym). Systemy wydziałowe umożliwiają uwzględnienie specyfiki i autonomii wydziałów

5. Kto tworzy Wydziałowy System Zapewniania Jakości Kształcenia? Władze wydziału we współpracy z Wydziałowym Zespołem ds. Jakości i Programów Kształcenia

6. Prawne podstawy systemu wydziałowego System jakości na wydziale powinien działać na podstawie UCHWAŁY RADY WYDZIAŁU zawierającej opis systemu i konieczne regulacje. Przegląd i ewentualna nowelizacja uchwały powinny być dokonywane przynajmniej co 2 lata

7. BUDOWA SYSTEMU Budowa systemu obejmuje działania w czterech podstawowych etapach: • Opracowanie misji i strategii oraz wiążące się z tym przyjęcie koncepcji jakości kształcenia. • Przegląd dotychczasowych zasad, procedur, narzędzi oraz dobrych praktyk w zakresie zapewniania jakości kształcenia. • Zaprojektowanie systemu. • Wdrożenie systemu oraz jego okresowe przeglądy i modyfikacje.

8. ZASADY, które powinny być uwzględnione przy tworzeniu Wydziałowego Systemu • zasada oparcia Systemu jakości na wartościach akademickich uznawanych przez społeczność uczelnianą za własne (zwiększenie wiarygodności); • zasada ścisłego powiązania Systemu z misją i strategią US oraz misją i strategią wydziału; • zasada świadomego podejmowania działań i ich ciągłego doskonalenia; • zasada przejrzystej struktury Systemu, właściwego rozdzielenia kompetencji i funkcjonalności;

9. c.d. ZASADY 5) zasada wykorzystania tradycji, doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie zapewniania wysokiej jakości kształcenia na wydziale (podniesienie skuteczności); 6) zasada współdziałania z przedstawicielami otoczenia społecznego.

10. PROCEDURY PROCEDURA – tok postępowania, który precyzuje sposób wykonania poszczególnych zadań. Formalne procedury działania powinny określać zakres odpowiedzialności i wskazać:

11. c.d. PROCEDURY • podmioty projektujące działania (także tryb i formę zgłaszania projektów); • podmioty recenzujące, sprawdzające lub opiniujące ww. projekty; • podmioty zatwierdzające ww. projekty; • podmioty oraz harmonogram weryfikowania, czy procedura jest dobrze zaprojektowana; • podmioty odpowiedzialne za realizację działania (także określenie konsekwencji nieprzestrzegania procedury).

12. c.d. PROCEDURY Każda procedura powinna też zawierać: • metody i techniki umożliwiające analizę, ocenę i doskonalenie w każdym z zakresów działań określonych w § 3.1. uchwały; • termin realizacji poszczególnych działań; • wytwory tych działań (dokumenty w postaci raportów, informacji, sprawozdań).

13. Uchwała nr 90/2011 Senatu US w sprawie WSZJK w US § 3.1. Zakres działania WSZJK obejmuje w szczególności: • okresowe przeglądy i doskonalenie programów kształcenia, • ocenę realizacji procesu kształcenia, w tym organizacji i warunków prowadzenia zajęć dydaktycznych, • analizę warunków i trybu rekrutacji na studia,

14. c.d. UCHWAŁA 4) monitorowanie karier zawodowych absolwentów w celu doskonalenia procesu kształcenia, 5) zbieranie i wykorzystywanie opinii pracodawców do tworzenia i doskonalenia programów kształcenia, 6) procedury weryfikacji osiągniętych efektów kształcenia, 7) analizę zakładanych i uzyskanych efektów z realizacji praktyk, 8) dbanie o wysoki poziom kadry dydaktycznej.

15. Załącznik do uchwały nr 90/2011 Załącznik doprecyzowuje zakres działania WSZJK. Przy tworzeniu systemu wydziałowego należy sprawdzić, które z elementów procedur znalazły się już w ww. załączniku (zazwyczaj zamieszczone w ustępach nr 2) np.: podmiot wykonawczy, termin wykonania.

16. ZAKRES 1: okresowe przeglądy i doskonalenie programów kształcenia Załącznik wskazuje: • podmioty wykonawcze: zespół kierunku, minimum kadrowe, kierownik jednostki; • termin: koniec roku akademickiego. Tworząc system wydziałowy dotyczący tego zakresu należy więc opracować pozostałe elementy koniecznych procedur.

17. ZAKRES 1: okresowe przeglądy i doskonalenie programów kształcenia Zgodnie z załącznikiem do ww. uchwały należy opracować następujące procedury: • analizy programów kształcenia pod względem ich zgodności z obowiązującymi przepisami prawa oraz z zakładanymi efektami kształcenia i kwalifikacjami związanymi z ukończeniem studiów: - opracowanie tabel ułatwiających analizę (przykład mogą stanowić tabele zaproponowane w maju ub. roku na warsztatach uczelnianych http://www.bjk.usz.edu.pl/doskonalenie-programow ), -procedura wykorzystania wyników hospitacji zajęć dotyczących osiągania na zajęciach zadeklarowanych efektów kształcenia.

18. c.d. ZAKRES 1 2) ankietowania studentów, absolwentów oraz pracodawców nt. programu kształcenia:ankietowanie studentów – opracowanie procedury przeprowadzania badań ankietowych nt. programu i wykorzystywania ich wyników; ankietowanie absolwentów – opracowanie procedury wykorzystywania wyników monitorowania losów absolwentów w zakresie opinii o zdobytych efektach kształcenia (ankiety przeprowadza ABK); ankietowanie pracodawców – opracowanie procedury wykorzystywania wyników ankietyzacji w zakresie opinii o programie kształcenia (ankiety przeprowadza ABK);

19. c.d. ZAKRES 1 3) weryfikacji punktów ECTS: - procedura ankietowania studentów nt. punktów ECTS po zakończeniu cyklu kształcenia i wykorzystania informacji z ankiet, - procedura losowego wyboru sylabusów i weryfikacji nakładu pracy studenta;

20. c.d. ZAKRES 1 4) sprawdzenia spełniania wymagań dotyczących minimum kadrowego i kwalifikacji zespołu nauczycieli akademickich prowadzących zajęcia dydaktyczne na kierunku studiów: - formalna weryfikacja minimum kadrowego, - procedura obsady przedmiotów (a w ich obrębie poszczególnych form zajęć), - procedura dostępu nauczyciela akademickiego do ankiet studentów nt. jego pracy dydaktycznej, - procedura omawiania wyników ankiet i ich wykorzystywania do obsady przedmiotów pod względem merytorycznym i dydaktycznym.

21. c.d. ZAKRES 1 Wykorzystując powyższe procedury przeglądów okresowych dokonują Zespoły Kierunku ds. Jakości i Programów Kształcenia po zasięgnięciu opinii zespołu nauczycieli akademickich zaliczanych do minimum kadrowego kierunku studiów. Wspólną opinię Zespół przedkłada kierownikowi podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni, który na koniec roku akademickiego przedstawia ją radzie tej jednostki (§ 1.2. załącznika do uchwały).

22. c.d. ZAKRES 1 Doskonalenie programu kształcenia wymaga opracowania: • procedury wykorzystywania wniosków z okresowego przeglądu programu kształcenia i ewentualnej modyfikacji programu, • procedury aktualizacji sylabusów, • procedury wykorzystywania informacji pozyskanych z ankietowania absolwentów i pracodawców, • procedury wykorzystywania informacji wynikających z analizy efektów z realizacji praktyk

23. c.d. ZAKRES 1 Częstotliwość i termin dokonywania okresowych przeglądów oraz doskonalenia programów kształcenia została uregulowana przez rozporządzenie MNiSW z 5 X 2011 (§ 11 ust. 2): koniec roku akademickiego

24. ZAKRES 2: ocena warunków realizacji procesu kształcenia Zgodnie z załącznikiem do ww. uchwały działanie w tym zakresie obejmuje ocenę: 1) infrastruktury dydaktycznej z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych, 2) liczebności grup studenckich, 3) racjonalności rozkładu zajęć, organizacji zajęć, 4) dostępu do pomocy naukowych (w tym biblioteki), informatycznych i audiowizualnych, 5) dostępu studentów i doktorantów do: regulaminu studiów, regulaminu pomocy materialnej, programów kształcenia oraz informacji dotyczących wymagań egzaminacyjnych i zaliczeniowych, 6) kontaktu z nauczycielami akademickimi w ramach konsultacji, 7) obsługi administracyjnej procesu kształcenia, w tym poziomu informatyzacji, 8) wykorzystania nowoczesnych i zróżnicowanych metod kształcenia.

25. c.d. ZAKRES 2 Warto opracować następujące procedury: • okresowych przeglądów warunków realizacji procesu kształcenia z uwzględnieniem ww. elementów (w tym ankietyzacji przeprowadzanej co dwa lata), • zapewniania jakości obsługi administracyjnej jednostki i działalności biblioteki wydziałowej, • upubliczniania programu kształcenia oraz monitorowania jego aktualności , • w przyszłości procedurę przekazywania informacji do Uczelnianego Katalogu Przedmiotów.

26. ZAKRES 3: analiza warunków i trybu rekrutacji na studia Zgodnie z załącznikiem do ww. uchwały działanie w tym zakresie obejmuje analizę: • dostępności informacji nt. oferty dydaktycznej, • zgodności warunków rekrutacji z przepisami i potrzebą właściwego doboru kandydatów w szczególności na studia II i III stopnia, • sprawności i przystępności procesu rekrutacji, • form promocji i skuteczności.

27. c.d. ZAKRES 3 Można opracować następujące procedury: • okresowych przeglądów warunków i trybu rekrutacji na studia, • wykorzystywania wniosków z raportów rekrutacyjnych Biura ds. Rekrutacji, • monitorowania kompletności i aktualności oferty edukacyjnej.

28. ZAKRES 4: monitorowanie karier zawodowych absolwentówZAKRES 5: zbieranie i wykorzystywanie opinii pracodawców Ankietyzację w tych zakresach przeprowadza Akademickie Biuro Karier. W systemie wydziałowym należy uwzględnić, wspomniane przy zakresie 1, procedury wykorzystywania informacji pozyskanych z tych ankiet.

29. ZAKRES 6: weryfikacja osiągniętych efektów kształcenia Procedury weryfikacji osiągniętych efektów kształcenia obejmują: • sprecyzowane wymogi dotyczące egzaminów, zaliczeń, kolokwiów, prac zaliczeniowych, projektów itp., które uwzględniają m.in. • zakres wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych oraz ich zgodność z sylabusami poszczególnych przedmiotów oraz metodami kształcenia i formami zajęć, • system oceny studentów zawierający wystandaryzowane wymagania orz zapewniający przejrzystość i obiektywizm formułowania ocen, • zasady oceniania i uzasadniania wystawianych ocen, • system przechowywania prac,

30. c.d. ZAKRES 6 2) zasady dyplomowania uwzględniające zakres tematyczny, sposób przeprowadzania i zasady oceny egzaminu dyplomowego, 3) zasady przygotowania i oceny prac dyplomowych tj.: • wymagania merytoryczne i formalne w odniesieniu do osób pełniących funkcję opiekuna dyplomanta i recenzenta, • zasady zatwierdzania tematów prac dyplomowych w szczególności pod kątem ich zgodności z profilem kształcenia, • procedury weryfikowania samodzielności i okresowej oceny jakości prac.

31. c.d. ZAKRES 6 Niektóre aspekty ww. procedur zostały zapisane w Regulaminie Studiów: - oceny z egzaminów i zaliczeń § 35 i § 42, - patologia (ściąganie) § 36, - przechowywanie prac egzaminacyjnych § 40, - egzamin i praca dyplomowa § 52 do § 56.

32. c.d. ZAKRES 6 W opracowaniu zasad dyplomowania w jednostce może pomóc odpowiedź na następujące pytania: • W jaki sposób i przez kogo jest weryfikowania liczebność grup na seminariach dyplomowych? • Jaka procedura została przyjęta w przypadku przekroczenia maksymalnej liczebności seminarium? • Czy zostały określone zasady formułowania i zatwierdzania tematów prac dyplomowych, tak aby były one zgodne z efektami kształcenia dla kierunku? • Czy zostały określone formalne i merytoryczne kryteria, które powinna spełniać praca dyplomowa?

33. c.d. ZAKRES 6 • Czy istnieje procedura ustalania pytań na egzamin dyplomowy? Czy obowiązuje ustalona lista pytań, czy też są one ustalane podczas egzaminu w zależności od jego przebiegu? - Czy została przewidziana procedura weryfikowania samodzielności prac?

34. ZAKRES 7: analiza efektów z realizacji praktyk Analiza zakładanych i uzyskanych efektów z realizacji praktyk dotyczy wyłącznie kierunków, w których programie została zaplanowana praktyka. Analiza ta wówczas powinna obejmować: • monitorowanie przebiegu praktyk w tym ich korelacji z kierunkiem studiów, • właściwą organizację zharmonizowaną z procesem kształcenia, • system kontroli praktyk i ich zaliczania, • wspólną ocenę efektów praktyk dokonywaną przez przedstawicieli uczelni i jej interesariuszy zewnętrznych.

35. c.d. ZAKRES 7 Powinna zostać opracowana w tym zakresie: • procedura uwzględniająca wyżej wskazane działania (należy pamiętać o odnośnych zapisach w Regulaminie Studiów § 31), • regulamin praktyk (§ 31 ust. 6 Regulaminu Studiów zobowiązuje Radę Wydziału do jego uchwalenia).

36. ZAKRES 8: dbałość o wysoki poziom kadry dydaktycznej Zgodnie z załącznikiem do ww. uchwały działanie w tym zakresie obejmuje m.in.: • zapewnianie odpowiedniej liczby nauczycieli akademickich zgodnie z obowiązującymi przepisami, • dobór nauczycieli akademickich merytorycznie przygotowanych do prowadzenia zajęć, • okresową ocenę kadry dydaktycznej oraz hospitacje zajęć dydaktycznych, • szkolenie kadr w zakresie m.in. nauczania wspomaganego nowoczesnymi technikami multimedialnymi, metod i technik kształcenia na odległość.

37. c.d. ZAKRES 8 Prowadząc działania w tym zakresie należy posiłkować się procedurami wspomnianymi przy zakresie 1 pkt. 4 oraz procedurą hospitacji zajęć. Procedura hospitacji ma zostać uregulowana zarządzeniem Rektora US. Zarządzenie będzie wskazywać m.in.: • sposób wyboru osoby hospitującej i hospitowanej, • konieczność ustalenia harmonogramu hospitacji przez jednostkę, • wzory dokumentów: arkusza hospitacji, formularza protokołu z przeprowadzonej hospitacji.

38. c.d. ZAKRES 8 Należy pamiętać, żeby działając w tym zakresie wykorzystać informacje z ankietyzacji oceny zajęć dydaktycznych (procedurę i zakres dostępu do informacji określa załącznik do uchwały nr 59/2013)

39. Wskazówki wynikające z oceny PKA-i W pracach nad projektem wydziałowego (bądź jednostkowego) systemu zapewniania jakości kształcenia należy wziąć pod uwagę, że Polska Komisja Akredytacyjna dokonując oceny instytucjonalnej uwzględnia odpowiedź na następujące pytania: • Czy system umożliwia realizację efektów kształcenia? • Czy system umożliwia udział pracodawców i innych przedstawicieli otoczenia społeczno-gospodarczego w określaniu i ocenie efektów kształcenia?

40. c.d. PKA • Czy system zakłada monitorowanie losów absolwentów w celu oceny efektów kształcenia na rynku pracy? • Czy system zapewnia dobór procedur i narzędzi służących do badania poszczególnych czynników mających wpływ na jakość kształcenia, kryteriów i metod oceny, a także prawidłowości sekwencji procedur ich przeprowadzania? • Czy system precyzuje metody analizy otrzymanych wyników, formułowania ocen oraz metody planowania i realizacji działań w celu poprawy jakości kształcenia?

41. c.d. PKA • Czy system określa mechanizmy weryfikacji wyników przeprowadzonych działań korygujących, naprawczych i doskonalących? • Czy system obejmuje ocenę poziomu naukowego jednostki? • Czy system umożliwia ocenę zasobów materialnych, w tym także środków wsparcia dla studentów? • Czy system obejmuje ocenę funkcjonowania systemu informatycznego? Źródło: M. Lisiński, M. Markowski, Wewnętrzny system zapewniania jakości – podstawa oceny instytucjonalnej w Polsce i Europie, Forum Jakości PKA, Gdynia XI 2012

42. Wskazówka Po zaprojektowaniu Wydziałowego Systemu Zapewniania Jakości Kształcenia warto opracować harmonogram w formie tabelarycznej ze wskazaniem rodzaju zadania, podmiotu wykonawczego, podmiotu oceniającego i terminów wykonania.

43. Przypomnienie Zarządzenie Rektora US dot. zespołów ds. jakości i programów kształcenia nakłada następujące obowiązki: 1) przedstawiania rocznych sprawozdań ze swojej działalności przez Zespoły Wydziałowe (dziekanowi i Uczelnianemu Zespołowi) oraz przez Zespoły Kierunków (dziekanowi lub dyrektorowi instytutu i Zespołowi Wydziałowemu), 2) informowania o składzie zespołów (do Biura ds. Jakości Kształcenia).

44. . Dziękuję za uwagę