Gündem Anayasa Mı? Nazan Moroğlu, LL.M Yeditepe Ü. Hukuk F. öğretim görevlisi TÜKD Genel Başkanı

1. Gündem Anayasa Mı? Nazan Moroğlu, LL.M Yeditepe Ü. Hukuk F. öğretim görevlisi TÜKD Genel Başkanı

2. Gündem Anayasa Mı? Anayasa, bir ülkede birlikte yaşamanın kurallarının yer aldığı temel yasadır. Bir toplumsal sözleşmedir.

3. Anayasalarımız TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU – 1921 Madde 1- Hakimiyet bilâ kaydü şart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir.ANAYASA - 1924Madde 1- Türkiye Devleti Bir Cumhuriyettir.Madde 3- Egemenlik kayıtsız şartsız Milletindir.

4. 1924 Anayasasında Yapılan Değişiklikler Madde 2-10/4/1928 tarihinde yapılan değişiklik öncesi: “Türkiye Devletinin dini, dinî İslâmdır: Resmi dili Türkçedir; makkarı Ankara şehridir.” değişiklik sonrası:Madde 2-Türkiye Devleti Cumhuriyetçi, Milliyetçi, Halkçı, Devletçi Laik ve Devrimcidir. Devlet dili Türkçedir. Başkent Ankara’dır. (1 Kasım 1928’de Harf Devrimi yapıldı)

5. 1924 Anayasasında Yapılan Değişiklikler Kadınlara Seçme Seçilme Hakkı Tanınması 5 Aralık 1934 tarihinde yapılan değişiklik öncesi: • Madde 10. “Onsekiz yaşını ikmal eden her erkek Türk mebusan intihabına iştirak etmek hakkını haizdir.” • Madde 11. “ otuz yaşını ikmal eden her erkek Türk, mebus intihap edilmek salahiyetini haizdir.” • Madde 16. “ Mebus Yemini;(Vatan ve milletin saadet ve selametine ve milletin bilâ kaydu şart hakimiyetine mugayir bir gaye takip etmiyeceğime ve Cumhuriyet esaslarına sadakatten ayrılmayacağıma “Vallahi”).”

6. 1961 Anayasası Anayasa ilk kez kurucu meclis tarafından hazırlamış ve halkoyu ile kabul edilmiştir. Cumhuriyet Senatosu kuruluşuna yer verilmiştir. 1961 Anayasasında ilki 1969 sonuncusu 1974 yılında olmak üzere yedi kez değişiklik yapılmıştır.

7. 1982 Anayasası 1980 darbesinden sonra Kurucu Meclis tarafından hazırlanan 1982 Anayasası, 7 Kasım 1982'de yapılan halkoylaması ile kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. 1982 Anayasası'nın dördüncü maddesinde, ilk üç maddenin değiştirilemeyeceği ve değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceği belirtilmiştir. Cumhuriyetin temel ilkeleri değiştirilemez hükümlerdir.

8. 1982 ANAYASASINDA Değişiklikler • 10.7.1993 tarihli değişiklik Madde 133. — Radyo ve televizyon istasyonları kurmak ve işletmek kanunla düzenlenecek şartlar çerçevesinde serbesttir. RTÜK kuruldu..

9. 1982 ANAYASASINDA Değişiklikler • 3/10/2001 tarihli değişiklik MADDE 41- Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. • 7/5/2004 tarihli değişiklik: MADDE 10- Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. (Ek cümle: 12/9/2010-5982/1 md.) Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. • 13.10.2006 tarihli değişiklik MADDE 76- Milletvekili seçilme yaşı 30’dan 25’e indirilmiştir.

10. 1982 ANAYASASINDA Referanduma sunulan DEĞİŞİKLİK - 07.05.2010 • Kanun Önünde Eşitlik • Özel Hayatın Gizliliği • Seyahat Hürriyeti, yurt dışına çıkış.. • Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları • Sendika Kurma Hakkı, birden fazla sendikaya üyelik • Toplu İş Sözleşmesi Ve Toplu Sözleşme Hakkı • Bilgi Edinme Ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı • Askerî Yargı, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi • Anayasa Mahkemesi Kuruluşu • Hâkimler Ve Savcılar Yüksek Kurulu, HSYK • Ekonomik Hükümler; Ekonomik Ve Sosyal Konsey • Geçici 15’inci Maddesinin Yürürlükten Kaldırılması

11. 2010 Referandumu sonrası Anayasa Mahkemesi ve HSYK Yeniden Yapılandırıldı…

12. 1982 ANAYASASINDA SON DEĞİŞİKLİK - (2011) • Anayasanın 59 uncu maddesinin kenar başlığı “B. Sporun geliştirilmesi ve tahkim” şeklinde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir. • “Spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı ancak zorunlu tahkim yoluna başvurulabilir. Tahkim kurulu kararları kesin olup bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamaz.”

13. 2007 tarihli Anayasa Taslağı 2007 seçimlerinden sonra da “GÜNDEM ANAYASA” denilmiş ve Anayasa taslağı medya aracılığıyla kamu oyuna sunulmuştu. Bir partinin ısmarladığı anayasa olması nedeniyle çok eleştirilmiş ve gündemden geri çekilmişti. Bu Taslakta neler vardı??? Neler kaldırılmıştı???

15. 2007 Anayasa Taslağında Kadının İnsan Haklarında Geri Adım Eşitlik maddesi: KADINLAR, yaşlılar, çocuklar, engelliler gibiTOPLUMUNKORUNMAYA MUHTAÇ KESİMİ….

16. 2007 Anayasa Taslağında:Yürürlükteki “Aile Planlamasına” ilişkin Kural da Kaldırılmıştı.

17. 2011 Seçimleri Sonrası Anayasa Hazırlığı yine Gündemin başında yer aldı. • Her partiden temsilcilerin yer aldığı Anayasa Uzlaşma Komisyonu kuruldu. • Çalışma usulleri belirlendi. • Sivil Toplum kuruluşlarından ve yurttaşlardan çalışmaya katkıda bulunmaları istendi. • Kadın kuruluşları olarak görüş ve önerilerimizi gönderdik.

18. Değerlendirmelerimiz: • 1982 Anayasasının çok sayıda maddesinin yıllar içinde demokratikleşme amacıyla değiştirilmiş olmasına rağmen, bir bütünlük içinde tüm değişikliklerin gözden geçirilmesine ve çağdaş bir anayasada bulunması gerekli kurallara başta toplumsal cinsiyet eşitsizliği olmak üzere ülkemizin temel sorunları da dikkate alınarak yer verilmesine ihtiyaç vardır.

19. Değerlendirmelerimiz: • TBMM tarafından başlatılan çalışmada Anayasa metninde yapılacak düzenlemelerde özellikle Anayasamızın değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez nitelikteki ilk üç maddesinin, “laik, demokratik, sosyal hukuk devleti” ilkelerine ilişkin hükümlerininmuhakkak korunması gerektiği görüşümüzü önemle vurguladık.

20. Değerlendirmelerimiz: • Ancak, özellikle günümüzde toplumun her açıdan bu denli ayrıştırılmış hissedildiği bir dönemde ülkemizde toplumsal uzlaşıya dayalı bir çalışma yapmak için zamanlamanın doğru olmadığı görüşümüzü de ilettik.

21. Değerlendirmelerimiz: • Kadınlar eşit haklara sahip olsa bile, hakların fiilen yaşama geçirilmesinde Türkiye 2011 Dünya Ekonomik Forumu toplumsal cinsiyet eşitsizliği raporuna göre 135 ülke arasında 122. sırada yer alıyor. • Ayrıca, Cumhuriyet’in ilk on-on beş yılı sonrasında Türkiye’de zihniyet değişikliği yolunda kararlı bir devlet politikası yok. • 2011’de Bakanlıklar, Kanun Hükmünde Kararnameyle yeniden yapılandırılırken “Kadından Sorumlu Devlet Bakanlığı” kaldırıldı, yerine “kadın” adı konulmaksızın “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı” olarak kuruldu. • Kadının insan haklarının fiilen yaşama geçirilmesi için anayasal temelinin oluşturulmasına ihtiyaç vardır.

22. KADININ EKSİK TEMSİLİBİR DEMOKRASİ MESELESİ Türkiye’de kamu kurumlarında, yerel yönetimlerde, siyasi karar organlarında kadınların eksik temsili aslında bir demokrasi meselesi. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, sadece kadınları ilgilendiren bir konu değildir. Ülkenin demokratikleşmesi, sosyal adaletin ve sağlıklı bir toplum-birey ilişkisinin sağlanması için kadın erkek eşitliğinin yaşama geçirilmesi gereklidir.

23. Anayasa’da ve Yasalarda Eşitlik Olsa da Fiilen Yaşama Geçirilmesi Mümkün Olmuyor Kadınların karar verici konuma gelebilmesi, gerçek demokrasinin yaşama geçmesi için ülkemizde Özel Önlemlerin Anayasal temelde düzenlenmesine ihtiyaç vardır

24. ÖNERİLERİMİZ • EŞİTLİK Maddesi: • Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz Üyeleri atama veya seçimle belirlenen tüm kamusal organların oluşturulmasında kadın ve erkek her cinsin en az %30 olmak üzere eşit temsili ilkesi gözetilir, bu oranın uygulanması ilgili kanunlarda düzenlenir.

25. Bakanlar Kurulu -2011

26. Siyasi Partiler – Önerimiz: • "Siyasi parti teşkilatlarının tüm karar organları her bir cinsin en az %30 oranında temsil ve katılımı fiilen sağlayacak esaslara ve olumlu düzenlemelere göre oluşur. Bu ilkelerin uygulanması kanunla düzenlenir.“ • "Siyasi partilere, devlet yeterli düzeyde, hakça ve cinsler arası fırsat eşitliğini sağlamayı gözeterek mali yardım yapar."

27. Ailenin Korunması, Çocuk Hakları -Önerimiz: • Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. • Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilâtı kurar. • Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı KADINLARI ve çocukları koruyucu tedbirleri alır.

28. Cumhuriyetin kuruluş felsefesi olan kadın erkek eşitliği için kararlı bir devlet politikasına ihtiyaç var “..Toplumsal kalkınma kadın erkek birlikte gerçekleştirilebilir. Kadınlarını geri bırakan toplumlar geri kalmaya mahkumdur…” Mustafa Kemal Atatürk Ağustos 1928

29. 2012 yılında sağlık, barış, başarı, mutluluk dolu günler ve hukuka, adalete güvenin yeniden sağlanmasını dilerim…. Nazan Moroğlu