MOBBİNG

1. MOBBİNG Kavram kökeni olarak Mobbing : Mobbing kavramı, İngilizce “mob” kökünden gelmekte olup, “Mob” sözcüğü, aşırı şiddetle ilişkili ve yasaya uygun olmayan kalabalık anlamındadır. Sözcük Latince “mobile vulgus” dan türemiştir. İş yaşamında maddi manevi çok büyük zarara yol açan duygusal taciz, ancak yakın geçmişte başlı başına bir olgu olarak tanımlanmış ve Kuzey Amerika’dan Avrupa ülkelerine, oradan Japonya’ya kabul gören bir isme kavuşmuştur: MOBBING. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

2. “Mobbing” kavramını dilimizde “işyerinde psikolojik taciz” olarak kullanabiliriz. Bunun dışında “işyerinde psikolojik şiddet”, “işyerinde psikolojik taciz”, ”işyerinde manevi taciz”, “duygusal şiddet”, “yıldırma” gibi kavramlar da kullanılmaktadır. Türk Dil Kurumu ise mobbing kelimesini Türkçeleştirirken “bezdiri” kelimesini uygun bulmuştur. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

3. Mobbing Nedir? : Mobbing, sistemli bir şekilde, süreklilik arzeden bir sıklıkta çalışana sindirme maksadı ile kişinin özgüvenine uygulanan psikolojik ve hatta fiziksel saldırgan davranışı ifade etmektedir. Başka bir ifade ile işyerinde bir kişinin veya birkaç kişinin, istenmeyen kişi olarak ilan ettikleri bir kişiyi, dışlayarak, sözlü ya da fiziksel tacizde bulunarak mutlak itaate zorlamak, yıldırmak ve bezdirmektir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

4. Mobbing Çeşitleri : Mobbingi uygulayan kişiler bakımından üçe ayırabiliriz. • Düşey Psikolojik Taciz: Üst konumda yer alanların astlarına yönelik olarak gerçekleştirdikleri psikolojik taciz vakalarıdır. Üstler sahip oldukları kurumsal gücü, astlarını ezerek, onları kurumun dışına iterek kullanmasıdır. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

5. YatayPsikolojikTaciz: İşyerindepsikolojiktacizin fail veyafaillerimağdurilebenzergörevlerdevebenzerolanaklarasahip, aynıkonumdakiişarkadaşlarıdırlar. Örneğin; eşit koşullariçindebulunançalışanlarınçekememezliği,rekabet, çıkarçatışması, kişisel hoşnutsuzluklargibi. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

6. DikeyPsikolojikTaciz: Çalışanın yöneticiyepsikolojikşiddetuygulamasıdır.Nadir görülenbirdurumdur.Örneğin, çalışanların yöneticiyikabullenememesi, eskiyöneticiyeduyulanbağlılık, kıskançlık gibi. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

7. Mobbing Sayılabilecek Koşullar: İş yerinde yaşanan her çatışma ya da her anlaşmazlık psikolojik taciz olarak değerlendirilmemelidir. İş yerinde psikolojik tacizin varlığından söz edebilmek için öncelikle bir iş yerinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Ayrıca bir olguya işyerinde psikolojik taciz diye bakabilmek için davranışların ayda birkaç kez tekrarlanması, birbiri ardına birtakım evreler içinde geçmiş olması ve bunun tekrarlama sıklığı ve uzun süre devam etmesi ve davranış tarzlarının kişiye kötü muamele şeklinde olması gerekmektedir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

8. Birtacize mobbing denilebilmesiiçin en azından, kasıtlılık, süreklilikvesistemlilikniteliklerinitaşımalıvebunların varlığının teşhisiiçinse,çatışmanın, kurumkültürününvetacizsürecininincelenmesigerekmektedir. Aşağıda mobbinge örnek olabilecek davranışlar bulunmaktadır: Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

9. Kendinigöstermeyiengelleme;sözünükesmek, yükseksesleazarlamakşeklindegerçekleşen davranışlar,süreklieleştiri, • Sosyal ilişkilere saldırı; çalışan iş ortamında yokmuş gibi davranılması, iletişimin kesilmesi, • İtibara saldırı; asılsız söylenti, hoş olmayan imalar, • Mesleki durumuna saldırı; nitelikli iş verilmemesi, anlamsız işler verilip sürekli yer değiştirilmesi, • Kişinin sağlığına doğrudan saldırı; ağır işler verilmesi, fiziksel şiddet tehdidi, cinsel taciz. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

10. Mobbingin Yaygınlığı : • Amerika’da WorkplaceBullyingInstitute (WBI) tarafından yapılan bir araştırmada Amerika’da çalışanların %13’ünün yakın bir zamanda mobbinge maruz kaldığını, %24’ü geçmiş, %12’sinin ise tanık olduğunu belirtmiştir. Yani çalışanların yaklaşık %49 gibi bir oranı mobbinge maruz kalmaktadır. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

11. İrlanda’da çalışanların %7.9’u son altı ay içinde fiziksel ve psikolojik saldırılara maruz kalmıştır. • Norveç’te yapılan bir araştırmada çalışanların %8.6’sının işyerinde psikolojik tacize maruz kaldığı belirtilmiştir. • İsveç’de işyerinde psikolojik tacize maruz kalma oranı %3.5 olarak saptanmıştır. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

12. 25 Avrupa ülkesi genelinde işyerinde psikolojik tacize maruz kalma oranının %5 olduğu ve her 20 çalışandan birinin, son bir yıl içinde psikolojik tacizle karşılaştığı belirtilmiştir. • Ülkemizde ise mobbing oranının Avrupa ortalamasının çok üstünde olduğu tahmin edilmekte ve yapılan araştırmalara göre mobbing maruz kalma oranının %40 civarında olduğu belirlenmiştir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

13. En fazlakarşılaşılanpsikolojiktacizdavranışı %33,62 ile “işyerinde yapılanişlerinsüreklieleştirilmesi”, %33 ile “işyerindesözünsüreklikesilmesi” ve %31ile “üstlerinekendinigöstermeolanaklarının kısıtlanması”davranışıdır. • AvrupaÇalışmaKoşulları Anketisonuçlarınagöre,işyerindepsikolojikvefizikselşiddetlekarşılaşma riskiözelsektördeçalışanlarakarşılık (%4) kamusektöründe (%6) dahayüksektir. Yine kadınlar erkeklere oranla daha fazla mobbinge maruz kalmaktadır. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

14. Ülkemizde mobbing en çok üniversiteler, sağlık kuruluşları, gönüllü kuruluşlar, hizmet, sağlık ve eğitim sektörleri ile insanların yakın ilişki içinde çalıştıkları, ekip, grup çalışması gerektiren yerlerde görülmektedir. • Mobbing vakalarının, % 27’si mağdurun istifası, % 25’i bilmezden gelip işe devam etme, %18’i işten çıkarılma, %17’si ise bu durumu üst yönetim ya da insan kaynakları yetkilisine iletme ile sonuçlanmıştır. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

15. Hukuki Açıdan Mobbing : Mevzuattaki birçok düzenleme çalışanları mobbinge karşı koruyucu hükümler içermektedir. Öncelikle temel hak ve özgürlükleri düzenleyen Anayasa’nın ilgili maddeleri ile kişinin dokunulmazlığı, çalışma hakkı, düşünce ve kanaat hürriyeti gibi özgürlükler mobbing uygulamalarını engelleyici hükümlerdir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

16. MobbingTCK’da başlı başına bir suç olarak düzenlenmese de TCK’da suç olarak düzenlenmiş mobbingaracı olarak kullanılan fiiller mevcuttur. Örneğin, işkence, eziyet, cinsel saldırı, cinsel taciz, hakaret, manevi işkence hatta intihara yönlendirme. Somut olaylara göre suç tanımı yapılabilecektir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

17. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 77’nci maddesinin hükmü uyarınca, işverenler, işyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması için gerekli olan her türlü tedbiri almak ve bu tedbirlere ilişkin araç ve gereçleri eksiksiz olarak bulundurmak zorundadırlar. İşverenin işçi sağlığı ve iş güvenliğini sağlama yükümlülüğü, psikolojik tacizi önleme yükümlülüğünü de içermektedir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

18. Mobbingle ilgili doğrudan bir düzenleme de 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nda bulunmaktadır. İşçinin kişiliğinin korunması başlıklı 417. madde işverene İş Kanunu’ndaki düzenlemeye benzer sorumluluklar yüklemektedir. Maddeye göre: Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

19. MADDE 417-İşveren, hizmetilişkisindeişçininkişiliğinikorumakvesaygıgöstermekveişyerindedürüstlükilkelerineuygunbirdüzenisağlamakla, özellikleişçilerinpsikolojikvecinseltacizeuğramamalarıvebutürtacizlereuğramışolanlarındahafazlazarargörmemeleriiçingerekliönlemlerialmaklayükümlüdür. • İşveren, işyerindeişsağlığıvegüvenliğininsağlanmasıiçingerekli her türlüönlemialmak, araçvegereçlerinoksansızbulundurmak; işçiler de işsağlığıvegüvenliğikonusundaalınan her türlüönlemeuymaklayükümlüdür. • İşvereninyukarıdakihükümlerdâhil, kanunavesözleşmeyeaykırıdavranışınedeniyleişçininölümü, vücutbütünlüğününzedelenmesiveyakişilikhaklarınınihlalinebağlızararlarıntazmini, sözleşmeyeaykırılıktandoğansorumlulukhükümlerinetabidir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

20. Türk MedeniKanunu’un 24’üncü maddesinegöre; “Hukukaaykırıolarakkişilikhakkınasaldırılankimse, hâkimden, saldırıdabulunanlarakarşıkorunmasınıisteyebilir.” Bahsedildiği gibi çalışanların mobbinge karşı korunması için birçok hukuki düzenleme mevcuttur. Ayrıca Başbakanlık 19.03.2011 tarihinde yayınladığı İşyerlerindePsikolojikTacizin (Mobbing) Önlenmesi Genelgesi ile Kamu Kuruluşlarındaki mobbingin önüne geçmeyi amaçlamıştır. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

21. Örnek Mobbing Yöntemleri : • İzolasyon; yoksayma, görmezliktengelme, dikkatealmama, sözyöneltmeme,mağdurunsorduğu birsoruyubaşkasınadönerekyadaortayacevaplama, • Hakaret; mesleki ya da kişisel konumunu hedef alan argo ya da küfür içeren sözler söyleme. Ortaya kaba, yüz kızartıcı laflar atma. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

22. İğneleme; belli aralıklarla mağdurun canının nasıl acıyacağını bilerekcan yakıcı sözlersöyleme. • Aşağılama; mağduruişiyadakişiliğiüzerindenküçükgörerek,mobbingciyle eşit olmadığınınimaedildiğisözlersöylenir. • Sürekliolumsuzeleştirme;hiçtakdiryadateşekküretmeme. İş eksiksiz yapılsa bile beğenilmeme, eleştirilme Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

23. İşyükleme;mevcutsorumlulukvegünlükişyükününüzerinemantıklıolmayan, istenensüredebitirilmesigüçişleryükleme. Bilgivebecerisininüstündeyada altındaişlertalepetme. • İşeksiltme; mağdurhiçbirişyapmadanbomboşoturacağıgünedekişleriüzerindenyavaşyavaş alma, buişleribaşkalarınadağıtma. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

24. Söylentiyayma;mağdurhakkında doğruyadayalanbilgileri şirketiçineyayma, duyurma. Mağdurunişiyadaözelyaşamıylailgilibilgileriizinsizüçüncükişilereaktarma. Ülkemizde çok yaygın olarak gözükmektedir. • Kınama; mağdurunbirdüşüncesinden, davranışındanyadatutumundandolayı kınanmasıvedevamındayaftalanarak dışlanması Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

25. Fiziksel şiddet;mağdurunmobbingciyadadestekçileritarafındanmasasına,sandalyesine, özel eşyalarınasertçevurulması, elleyadaayaklaitilmesindenbaşlayarakkazaymışgibiçarpılması,itilmesi, çelmetakılması,hattatartaklanması, tokat atılmasıvedövülmesinekadaruzanabilenbir zincir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

26. Cinseltaciz; mağduramimik, jest vesözlecinselimalardabulunulması,fizikselolaraksandalyesine,masasınavevücudunahaddindenfazlayaklaşılarakcinselsataşma yadaönerilerdebulunulması, ellesarkıntılık, zorkullanaraktenhabiryeregötürülmekistenmesi vb. davranışlar. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

27. Mağdurun Başvurabileceği Hukuki Yollar: Mobbingle ilgili olabilecek hukuki düzenlemelere yukarıda yer vermiştik. Burada mobbinge uğrayan mağdurun başvurabileceği hukuki imkanlardan bahsedeceğiz. Mobbingle ilgili ülkemizde açılan ve karara çıkan ilk dava “ Ankara 8. İş Mahkemesi’nin 2006/19 E. ve 2006/625 K no’lu” dosyasıdır. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

28. Bu dosyada mobbing “İşyerinde bireylere üstleri, eşit düzeyde çalışanlar ya da astları tarafından sistematik biçimde uygulanan her tür kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama vb. davranışları içermektedir.” şeklinde tanımlanmıştır. Bu davada Mahkeme işverenin mağdura 1.000 YTL manevi tazminat ödemesine karar vermiştir. Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO

29. Mobbinge maruz kalan mağdur aşağıdaki yollara başvurabilir • Manevi Tazminat davası açmak, • Tacizin durdurulmasını talep etmek, • İş akdini haklı nedenle feshetmek, • Mobbing konusu eylem TCK’da belirtilen şuç teşkil eden fiilere giriyorsa cezai şikayet • Disiplin soruşturması açılmasını talep etme Av. Yunus ÇELİKBİZ, Ticaret ve İş Hukuku / 30-31 Mart 2013 Düzenleyen: FTSO