Download
1 / 21
E N D
Bireysel bankacılık hizmetlerinin diğer bir ürünü de Elektronik Fon Transferi (EFT)’dir. Bankaların elektronik teknoloji kullanımları yaklaşık son yirmi yıldır devam etmekte ve hızla artmaktadır. Tek düze ve yığınsal işlemler ile büyük miktardaki kağıt dolaşımının azaltılması EFT sistemlerinin geliştirilmesinde başlıca hedef olmuştur. Bankaların müşterilerine daha yakın, faydalı ve farklı hizmet sunabilme yarışları da EFT sistemlerinin kullanılmasına yol açan önemli bir etkendir.
Bankaların teknolojik gelişmelerden faydalanarak gerçekleştirilen bireysel bankacılığın en önemli ürünlerinden olan Elektronik Fon Transfer Sisteminin kullanıma başlanmasıyla bankacılık işlemleri büyük bir hız kazanmıştır. EFT geleneksel bankacılıkta olduğu gibi fonların bir yerden başka bir yere banknot, çek, ödeme emri gibi şekillerde fiziki olarak değil, modern haberleşme teknikleri ve bilgisayarların kullanılmasıyla çok kısa bir sürede ve kaydi olarak elektronik yöntemlerle transfer edilmesidir.
1-Otomatik Vezne Makinaları (ATM) • Banka müşterileri tarafından kart kullanılması yoluyla faaliyete geçirilen elektronik fon transfer hizmetlerinden ilki otomatik vezne makinaları (Automatic Teller Machine) olmuştur. • Nakit dağılımını otomatik olarak yapan bu makineler bankalarda veznedarların iş yoğunluğunu azaltmak, zamandan ve elemandan tasarruf etmek, müşterileri bankaya uğrama zahmetinden kurtarmak ve banka şubesi olmayan mekanlarda da müşterilere nakit temin edebilmek amacıyla kullanılmaya başlanmıştır.
a- Otomatik Vezne Makinalarının İşleyişi • ATM’lerde işlem, banka tarafından müşteriye verilmiş bir plastik kartın makineye verilip ardından yine banka tarafından verilmiş kişiye özel şifrenin (PIN) girilmesi ile devam eder. ATM plastik kartın üzerindeki manyetik banda yazılı şifre ile müşteri tarafından tuşlara basılmak suretiyle verilen şifrenin uygunluğu denetlendikten sonra sistem müşteri tarafından kullanılabilir hale gelmektedir. • Otomatik Vezne Makinelerinin içlerinde para tutabilecek sağlam küçük odacıklar vardır.
Genellikle paralar banka şubesi tarafından güvenlik önlemleri altında doldurulan kasetler içinde saklanır. Makinenin diğer önemli parçaları klavye ve ekrandır. Bunların yanında müşteriye işlemden sonra makbuz verecek bir yazıcı (printer) bulunmaktadır. Para yatırılabilen makinelerde ise bu sistemlere ek olarak yatırılan paranın makinenin kasasına atılıp yeniden açılıncaya kadar bekletilmesi ve daha sonrada bu paraların sayılıp hesabın doğrulanması şeklinde bir sistem mevcut bulunmaktadır. • Türkiye’de ilk defa ATM (Automatic Teller Machine) kullanımı 1987 yılının sonunda İş Bankası tarafından “bankamatik” adıyla başlatıldı. İş Bankasından 6 ay sonra Yapı ve Kredi Bankası “Tele 24” adıyla ATM kullanımına başladı.
c- Müşteriyi Gözünden Tanıyan ATM Cihazları ( İris Tanıma Teknolojisi) • Dünyada önemli bir ATM cihazı üretici firması olan NCR’ın ürün geliştirmeye yönelik deneysel çalışmalarını yoğunlaştırdığı alanlardan birisi “Gözden Tanıyan ATM”dir. Biyometrik teknoloji konusunda en güvenilir ve dünya bankacılık konusunda dönüm noktası olarak kabul edilen İris Tanıma Teknolojisi NCR’ın ATM’ler üzerinde kullanımını geliştirmekte olduğu en son yeniliklerden bir tanesidir. Kart kaybetme, çaldırma ve şifre unutma gibi güvenlik sorunlarını ortadan kaldıran güvenli ve pratik bir sistemdir. Kullanılan bir başka teknoloji de Sahte Para Detektörü, Multisensör banknot tanıma sisteminin kullanıldığı Kişisel Para Yatırma ATM’si her türlü sahte parayı yüzde yüz doğruluk oranıyla tespit edebilmektedir.
d-Taraflar Açısından Otomatik Vezne Makineleri Kullanımının Değerlendirilmesi • d1- Bankalar Açısından • ATM’lerin bankaya sağladığı en büyük avantaj bankanın rekabetle daha avantajlı duruma geçmesi ve çok daha geniş bir müşteri potansiyeline hitap etme olanağına kavuşmasıdır. Dolayısıyla bankanın müşteri potansiyeli genişledikçe sağladığı maliyetsiz para hacmi de artacaktır. Ayrıca ATM’ler bankacılık hizmetleri pazar alanını ulusal sınırların dışına çıkarmış ve bankayla müşteri arasındaki mesafe kavramını ortadan kaldırmıştır. Bankalar dış ülkelerde de şube açmak zorunda kalmaksızın müşteri çekebilmekte ve kendi ülkelerinden başka ülkelere gitmiş olan müşterilere çeşitli hizmetler sağlamaktadır.
d2- Müşteriler Açısından • ATM’lerin bireylere sağladığı en büyük yarar rahatlık ve esneklik olmuştur. Önceleri banka kapanmadan bankadaki işlemlerini yapmak için acele eden müşteriler, ATM’ler sayesinde günün 24 saati ve haftanın 7 günü belirli bankacılık hizmetlerinden yararlanma imkânına kavuşmuştur. Bankaların açık olduğu zamanlarda dahi kullanıcılar, otomatik vezne makineleri sayesinde basit işlemlerini çok daha hızlı bir şekilde halledebilmektedirler. Ayrıca kendi ülkelerinden başka ülkelere gitmiş müşteriler, kendi ülkesindeki hesabından rahatlıkla işlem yapabilmektedir. Bunlara ek olarak bankalar, ATM’lerle yapılan işlemlerin tezgah üzerinden yapılan işlemlere göre daha az hatta hiç ücret almamaktadırlar.
2- Satış Noktasından Elektronik Fon Transfer Sistemleri (Elektronic Funds Transfer At The Point Of Sale) • Bir kart vasıtası ile çalışan terminaller aracılığıyla müşterilerin kendi banka hesaplarından satıcının banka hesabına para aktarılması fikri bu uygulamanın temelini oluşturur. Bu sistemde özel bir elektronik alet içine yerleştirilen kredi kartı veya banka kartı ile alıcıyla satıcının hesapları arasında direkt transfer yapılır. Günümüzde bu sistemde yeni teknikler geliştirilmektedir.
Banka tarafından düzenlenmiş ve sahibinin hesap durumunu özetleyen plastik bir kart aracılığıyla alışveriş anında yapılan bir ödeme türüdür. Bu ödeme alışverişin yapıldığı yer (süpermarket, otel, benzin istasyonu vs.) ile banka arasında birbirine bağlı bir bilgisayar terminali aracılığıyla yapılır. Çekle ödeme yerine kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Bu uygulamada mal bedeli müşteri hesabından satıcı hesabına banka ile yaptığı sözleşmeye göre ya belirli bir komisyon ödeyerek aynı gün veya komisyon ödemeden belirli bir gün sonra aktarılmasına olanak sağlamaktadır.
Müşteri debit kartı ile de işlem yapabilir, şifresini tuşlar, kartın arka yüzündeki manyetik alan şifreyi denetler, uygunluk saptandıktan sonra işyeri kasa satış bedelinin müşteri hesabından satıcı firma hesabına naklini sağlamaktadır.
a- EFT/POS sisteminin Faydaları • a1-Satıcılar Yönünden Faydaları : • Satıcının mal bedelini daha kısa sürede tahsil edebilmesi, • İşlem maliyetinin ve kırtasiye işlem hacminin azalması, • Ödemelerin banka tarafından garanti edilmesi, • Kart kullanan ödeme gücü yerinde ve geniş bir kitlenin müşteri olarak işyerine celbi gibi hususlar sayılabilir.
a2- Müşteriler yönünden faydaları; • Nakit taşıma riskinden kurtulması • Ödemelerini hızlı bir şekilde yapabilmesi, • Bazı satıcıların bankalarla ortak düzenledikleri kampanyalardan yararlanmaları (iskonto, hediye çekilişleri v.s.) • Ucuzluk önceliklerinden yararlanılması gibi hususlar sayılabilir.
b- EFT/POS Sisteminin Sakıncaları • b1- Satıcılar Yönünden Sakıncaları: • Hızlı teknolojik gelişmeler nedeni ile POS cihazlarının sık sık değişikliğe uğraması, • Bankaların yeterince danışmanlık hizmeti vermeden bu sistemleri yerleştirmeleri ve ortaya çıkan maliyetler, • Fiyatlandırmada ortaya çıkan komisyonların yüksekliği gibi hususlar satıcılar yönünden ileri sürülen dezavantajlar olarak gösterilmektedir.
b2- Müşteriler Açısından Sakıncaları: • Yasal düzenlemelerin gerçekçi ve tam olarak yapılamaması nedeni ile ortaya çıkan sorunların çözümünde karşılaşılan sorumluluk kargaşası, • Donanım ve yazılım sorunlarından kaynaklanan işlem yapamama güvensizliği, • Kartların kaybolması ya da çalınması sonucunda ortaya çıkan sorunlar, • Tüketicilerle yapılan sözleşmelerde çeşitli nedenlerle yapılacak değişikliklerin tüketiciye önceden bildirilmemesi, hak ve sorumluluklarının neler olduğunun net bir şekilde duyurulmaması. • Bu yolla yapılan ödemelerde kişilerin aşırı borçlanma olasılığı (sosyal açıdan önemli bir sorundur ) gibi hususlardır.
3. Ev / Ofis Bankacılığı • Bankacılık dünyasında gördüğü ilgiye rağmen yeterli başarı elde edemeyen tekniklerden birisi ev/ofis bankacılığı (home banking) olmuştur. Ev veya işyerinden banka faaliyetlerini yürütmek aslında uzun yıllardan beri birçok müşterinin faydalandığı olanaklardır. Örneğin banka hesap ekstrelerinin ev veya işyeri adresine gönderilmesi gibi hizmetler uzun yıllardır uygulanmaktadır. Ancak, ev/ofis bankacılığında müşteriler telefon veya diğer iletişim hatlarıyla anında haberleşmeyi sağlamaktadır.
Ev bankacılığı özellikle gerçek kişilerin kişisel bilgisayar, kablolu televizyon, videotex (*) veya telefon kullanarak haberleşme sistemleri üzerinden bankanın veri tabanına erişmesi, kendi hesabı üzerinde istediği işlemleri yapması, bankanın müşterilerine açık bilgi kaynaklarını ücretli veya ücretsiz olarak kullanmasıdır.
4.Telefon Bankacılığı • Müşteriler açısından telefon bankacılığı çok pratik ve oldukça kolay bir uygulama olması sebebiyle birçok avantajlar getirmiştir. İnsanlar evlerinden ayrılmadan finans bilgilerine ulaşabilmekte, hatta fon alıp satarak yatırım işlemi dahi yapabilmektedir. Tabiidir ki insanımızın, özellikle bankalardaki paralarıyla ilgili yaptıkları işlemlerde ellerinde bir belge olmasını istemeleri, türlü meşakkatlere rağmen şubeye gitme alışkanlıklarından vazgeçmek istememeleri dolayısıyla telefon bankacılığı kullanıcı sayısı açısından beklenen artışı yakalayamamıştır.
5- Düzenli Ödemeler • Düzenli ödeme şahısların veya kurumların bankada bulunan mevduat hesaplarından, vadesi ve tutarı daha önceden belirlenmiş ve bankanın sistemine tanıtılmış olan ödemelerinin yapılması işlemidir. Bunun için şahsın veya kurumun bankada bir mevduat hesabı olması gerekmektedir. Hesap sahibinin vereceği bir talimatla düzenli ödemeleri bu hesabın bakiyesinden düşülerek ilgili kurum veya kişi hesabına otomatik virman yapılması suretiyle aktarılmaktadır. Eğer hesabın bakiyesi vade gününde ödeme yapılacak tutarı karşılayamıyorsa, varsa bu hesaba bankaca tanınmış olan kredi limitinden karşılanmak suretiyle ödenebilir.
Bugün ülkemizde genellikle, telefon, elektrik, su, doğalgaz, cep telefonu, data hattı, kablolu TV v.b. gibi faturalar kişilerin hesaplarından son ödeme gününde alınarak ilgili kurum hesabına aktarılmak suretiyle ödenebilmektedir. Fatura ödemelerinin vade ve tutarları ilgili kurum tarafından manyetik ortamda bankaya verilmekte ve banka da bu bilgileri sistemine tanıtarak işlemi gerçekleştirebilmektedir.
