Solunum Sistemi Hastalıklarında Anamnez , Fizik Muayene ve Semptomlar

1. Solunum Sistemi Hastalıklarında Anamnez, Fizik Muayene ve Semptomlar 2011 Prof. Dr. Hayati BİLGİÇ

2. GİRİŞ

3. Hasta değerlendirilirken; Hastalık öyküsü, hastanın öz ve soy geçmişi ve sistemlerin sorgulanması ile ilgili bilgiler incelenir. Sonra bu bilgiler, fizik muayene ile birleştirilir. Göğüs Hastalıklarında böyle bir yaklaşım %70-80 tanı koydurucudur.

4. ANAMNEZ

5. Anamnez ya da öykü alma en önemli tanı yöntemlerinden biridir. Hasta muayenesinin ilk basamağını oluşturur. Doğru bir tanıya varabilmek için mutlaka iyi bir anamnez almak gerekir.

6. Solunum hastalığı olan ya da kuşkulanılan bir kişide anamnez alınırken öksürük, balgam çıkarma, hemoptizi, nefes darlığı, wheezing, siyanoz ve göğüs ağrısı’ ndanoluşan temel semptomları mutlaka sormak ve kaydetmek gerekir.

7. İlk semptomun ne zaman ortaya çıktığı belirlenince hastalığın da süresi belirlenmiş olur. Semptomların hastalık süresince azalması, artması, kaybolması, tekrar oluşması gibi özellikleri ve birbirleri ile olan ilişkileri araştırılmalıdır.

8. Örneğin dispne varsa ani ya da zamanla gelişip gelişmediğini, eforla ilişkisini, günün hangi bölümünde arttığını veya yatar pozisyonda artıp artmadığını öğrenmek gerekir.

9. Hastanın aile öyküsü veya bir başka deyimle soy geçmişi sorgulanarak, özellikle tüberküloz ve astım gibi patolojilerin olup olmadığı araştırılmalıdır.

10. Yakın temastan, örneğin aile içi yaşamdan kaynaklanan en önemli akciğer hastalığıtüberkülozdur. O nedenle tüberkülozlu olduğu bilinen bir kişi ile ailenin diğer fertlerinin temas öyküsü belirlenmelidir.

11. Özgeçmişinde geçirdiği hastalık, kaza ve operasyonlar varsa yazılmalı ve mevcut hastalık ile olan ilişkisi araştırılmalıdır. Solunum hastalıkları açısından çok önemli olan sigara içme alışkanlığı sorulmalıdır.

12. Meslek öyküsü tıbbi sorgulamanın ayrılmaz bir parçası olup birçok akciğer hastalığı yönünden önemlidir. Ülkemiz bakımından da önemli olan bu hastalıkların başında silikozis, asbestoz ve mesleki astım gelir. Birkaç basit soru ile hastanın semptomları ile mesleği arasında ilişki kurulabilir.

13. Örneğin mesleksel astımda başlıca yakınma olan hışıltılı solunum (hırıltı), nefes darlığı ve öksürüğünçalışırken olup olmadığı sorulmalıdır. Ayrıca hafta sonları veya seyahat sırasında, yani kişi işyeri ortamından uzaklaştığında azalıp azalmadığını ya da çalışırken toz, duman veya kimyasal maddelerle karşılaşıp karşılaşmadığını araştırmak gerekir.

14. Alınan bu anamnez paragraflara ayrılmış şekilde, lüzumsuz ayrıntılardan ayıklanmış, dilbilgisi kurallarına uygun, açık, düzgün bir dil ile temiz ve okunaklı olarak yazılır.

15. Tanısal girişimlerin ilk ve en önemli adımı anamnez ve fizik muayenedir. Solunum sistemi hastalıkları tanısında iyi alınmış bir anamnez vedikkatli yapılan fizik muayenenin önemli yeri vardır.

16. FİZİK MUAYENE

17. Toraks muayenesinde göğüs kafesinin inspeksiyonu, palpasyonu, perküsyonu ve oskültasyonu sırasıyla yapılmalıdır. Fizik bulguları aynı anatomik bölge, çizgi ve noktalardan oluşan referanslara göre değerlendirmek ve ortak bir mesleki dil ile ifade edebilmek için topografik anatomik bilgiler kullanılır.

18. Göğüs Kafesinin önemli noktaları

19. Göğüsün önden çizilen hayali çizgileri ve işaretleri

20. Göğüsün lateralden çizilen hayali çizgileri ve işaretleri

21. Göğüsün Posteriorden çizilen hayali çizgileri ve işaretleri

22. Akciğer Loblarının Önden Görünüşü

23. Akciğer Loblarının Arkadan Görünüşü

24. Akciğer Loblarının Sağ ve Sol Yandan Görünüşü

25. İnspeksiyon • Göğüs inspeksiyonu için hastaelbiseleriniçıkarmış ve oturur pozisyondaolmalıdır. • Muayene odasıılık olmalıdır. • Hekim ayaktadurarak muayene etmelidir.

26. İnspeksiyon Genel inspeksiyon • Göğüsün inspeksiyonuna başlamadan önce genel bir inspeksiyon yapılmasında yarar vardır. • Derinin renginde değişiklik, solukluk veya siyanoz görünümü tanı açısından anlamlıdır . • Yüz, boyun, göğüsün üst kısmı ve kollarda yerel ödem, yüzeyel venlerde kollateral ve yaygınlıkta artma, vena kava süperior sendromu için tipiktir. • Parmaklarda çomaklaşma, el ve ayak parmaklarının uç falankslarının, ağrısız dokunmakla hassasiyet göstermeyen tamburumsu genişlemesidir. 26

27. İnspeksiyon 27

28. İnspeksiyon Göğüsün inspeksiyonunda; • Göğüs duvarı deri ve yumuşak dokuları • Göğüsünanatomik yapısı (simetri) • Solunumakatılımı(ekspansiyon) • Şekil bozuklukları (deformite) • Solunum hızı, derinliği ve periyodik solunum şekillerideğerlendirilir.

29. İnspeksiyon (1) • Solunum Tipi • Karın tipi solunum: Erişkin erkek ve çocuklarda • Toraks tipi solunum: Erişkin kadınlarda

30. İnspeksiyon (2) • Solunum Hızı: 16-18 f/dak. • Takipne: >20 f/dak. • Bradipne: <12 f/dak.

31. İnspeksiyon (3) • Yüzeysel ve hızlı • Solunumsal kas paralizisi, artmış intraabdominal basınç, pnömoni, plörezi • Derin ve hızlı • Ajitasyon, aşırılık • Derin ve hızlı • Ağır metabolik asidoz (Kussmaul tipi solunum)

32. İnspeksiyon • Solunumsal Ritm • Cheyne-Stokes tipisolunum • Biot tipi solunum Solunum merkezinin uyarılabilirliğinde azalma • İnhibe edilmiş solunum Göğüs ağrısına bağlı solunumun aniden kesilmesi • Plörezi, torasik travma • İç çekme tarzı solunum • Depresyon • Abartılı soluma-aşırılık

33. İnspeksiyon

34. Toraks Deformitesi

35. Palpasyon Palpasyon, göğüs duvarı altındaki akciğer yapılarının ve fonksiyonlarının, göğüs duvarına elle dokunarak ya da palpe ederek değerlendirilmesi sanatıdır. 1. Trakea palpasyonu ve üst mediyastenin değerlendirilmesi 2. Deri ve derialtı dokuların muayenesi 3. Hemitoraksların solunuma katılımının (ekspansiyon)değerlendirilmesi 4. Göğüs duvarı titreşim muayenesi (vibrasyon torasik, taktil fremitus)

36. Palpasyon • Trakea Palpasyonu: Trakeanın palpasyonu, hasta oturur pozisyonda, çene orta çizgide ve baş hafif öne eğik olarak uygulanır ve hemen jugulumun üstünde yapılır. Trakea, normal yerinde ise, her iki tarafta parmak eşit genişlikte yumuşak dokulara temas eder. Trakeanın bir tarafa kaymasında, kaydığı tarafta açı daralmıştır ve parmak trakeanın sert kıkırdaklarına dokunur; karşı tarafta ise geniş açıda yumuşak dokulara dokunur. 36

37. Palpasyon • Torasik ekspansiyon: • Normal göğüs duvarı derin inspirasyon sırasında simetrik olarak genişler. • Hastaya derin bir nefes aldırıldığı sırada başparmaklarınorta hattan uzaklaşma mesafeleri karşılaştırılır, normalde bu mesafeler eşittirve yaklaşık 3-5 cm kadardır. 37

38. Palpasyon • Hemitoraksların solunuma katılımının (ekspansiyon)değerlendirilmesi

39. Palpasyon • Torasik ekspansiyon: Pnömotoraks ya da plevra sıvısı varlığında o taraf yarı göğüste genişleme vesolunuma yavaş katılma saptanır. Bu iki patolojide de mediyasten karşı göğüsyarısına itilir. 39

40. Palpasyon • Vokal fremitus: Konuşan bir kişinin göğüs duvarı dinlendiğinde işitilen, vokal kordlardan yayılantitreşimlere vokal fremitusdenir. Bu titreşimler trakeobronşiyal ağaçtanaşağıya doğru yayılarak alveolleri ve akciğer parankimini geçerek göğüs duvarındanişitilir. 40

41. Palpasyon • Tactile fremitus (Dokunsal titreşim): Palpasyon yapan elin aldığı titreşimlerdir. • Auditory fremitus ( İşitsel titreşim): Steteskop aracılığı ile alınan titreşimlerdir. * *Oskültasyonda ele alınacaktır. 41

42. Palpasyon • Taktil fremitus (vibrasyon torasik)ise bu çıkan titreşimleriningöğüs duvarından palpasyonla hissedilerek değerlendirilmesi muayenesidir. • Toraks titreşim muayenesi için göğüs duvarı simetrik olarak palpe edilirkenhastadan “on-onbir” veya “araba-araba” gibi net titreşim yaptıran kelimelerdenbirini tekrarlaması istenir. • Muayene yapan hekim parmakların palmar yüzlerini ya da ellerinin ulnaryüzeylerini kullanarak karşılaştırmalışekilde muayene yapar. 42

43. Palpasyon Göğüs duvarı titreşim muayenesi (vibrasyon torasik, taktil fremitus)

44. Torasik ekspansiyon Vibrasyon torasik: Ellerin ulnar yüzeyleri ile Vibrasyon torasik: Parmakların palmar yüzleri ile

45. Göğüs duvarı titreşim (Taktil fremitus:Vibrasyon torasik)değişiklikleri • Artma • Pnömoni • Bronş açık kalmak şartıyla akciğer tümörleri ya da kitleleri (kompresifatelektazi) • Sıvının üst sınırındaki bronşu açık olan kollabe akciğer alanı (rölaksasyonatelektazisi) • Akciğer enfarktüsü • Peribronşiyalfibrozis • Diffüz:diffüzinterstisyelfibrozis, asbestozis

46. Göğüs duvarı titreşim (Taktil fremitus:Vibrasyon torasik)değişiklikleri • Azalma • Mukus tıkacı ya da yabancı cisimlerle tam bronşiyal tıkanma • Pnömotoraks • Plevral sıvı • Plevra kalınlaşması • Diffüz: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, kaslı ya da obez göğüs duvarı, larenks hastalıkları (ses kaynağında bozulma)

47. Palpasyon • Plevral sürtünme fremitus’u • Plöreziye bağlı plevrada sellüloz/fibrinöz eksudasyon oluştuğunda • Tüberküloz plörezi, üremi, pulmoner embolizm durumlarında

48. Perküsyon

49. 1. Metod • Dolaylı-İndirekt • Perküte edilen – altta kalan:Sol orta parmağın distal inter-phalangeal eklemi • Perküsyon yapan – çekiç konumunda olan:sağ orta parmaktır ve hafif vuruş tarzı ile bu eylemi yapar. • Her bir muayene alanına ya da interkostalaralığa2-3 kez vurulur ve duyulan sesler simetrik, karşı göğüs duvarında aynı alandaki perküsyon sesleri ile karşılaştırılır.

50. 1. Metod • Dolaysız-Direkt • Tavsiye edilen Yukarıdan aşağı, önden arkaya, el parmaklarının pulpası ile vurularak yapılır. Özellikleüst lob patolojilerini değerlendirmek için klaviküla ortasına sağ elin ortaya da işaret parmağı ile vurularak yapılır.