KAM 215 : MİKRO İKTİSAT DERS 1

1. KAM 215: MİKRO İKTİSATDERS 1 Konu: Tüketici Davranışları (Consumer Behavior)

2. Bu Derste Tartışılacak Konular • Tüketici Tercihleri (Consumer Choice) • Bütçe Kısıtı, Marjinal Fayda ve Tüketici Tercihleri (Marginal Utility and Consumer Choices) • Fiyat Endeksleri (Cost-of-Living Indexes) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

3. Tüketici Davranışları (Consumer Behavior) Tüketici Davranışları Genellikle Üç Aşamada İncelenir. 1) Tüketici tercihleri * Tüketici bir malı neden ve nasıl diğerine tercih eder. 2) Bütçe Kısıtı * Tüketiciler sınırlı bir gelire sahiptir. 3) Tüketici tercihlerini belirlemek için bütçe doğrusu ve farksızlık eğrilerini birleştiriyoruz. *Tüketici faydasının maksimum yapmak için hangi mal bileşimlerini satın alacaktır? EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

4. Tüketici Tercihleri Mal Sepetleri • Bir mal sepeti bir veya daha fazla mal bileşimidir. • Bir mal demeti farklı mal bileşimine sahip diğer mal demetine tercih edilebilir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

5. Tüketici Tercihleri Mal Demetleri • Üç Temel Varsayım 1) Tamlık (Completeness). 2) Geçişlilik (Transitivity) 3) Doyumsuzluk (Non-satiation) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

6. Tüketici Tercihleri Mal DemetiGıda Miktarı(X)Giyecek Miktarı(Y) A 20 30 B 10 50 D 40 20 E 30 40 G 10 20 H 10 40 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

7. Tüketici Tercihleri Farksızlık Eğrileri • Farksızlık Eğrileri (Indifference curves)tüketiciye aynı tatmin (fayda) düzeyini sağlayan mal demetlerinin bileşimidir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

8. Tüketici A demetini mavi bölgedeki tüm demetlere tercih ederken, pembe alandaki tüm demetler A demetine tercih edilir. B H E A D G Tüketici Tercihleri Giyim(Y) (adet/hafta) 50 40 30 20 10 Gıda(X) (Kg/hafta) 10 20 30 40 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

9. B,A, ve D noktalarının bileşimi • bireye aynı fayda düzeyini sağlar • E demetiU1’e tercih edilir. • U1ise H ve G’ye tercih edilir. B H E A D U1 G Tüketici Tercihleri Giyim(Y) (adet/hafta) 50 40 30 20 10 Gıda(X) (kg/hafta) 10 20 30 40 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

10. Tüketici Tercihleri • Farksızlık Eğrileri (Indifference Curves) • Farksızlık Eğrileri sol yukarıdan sağ aşağıya doğru uzanırlar (negatif eğimlidirler). • Pozitif eğimli olsalardı doyumsuzluk (çoğu her zaman aza tercih etme) varsayımı ihlal edilmiş olur. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

11. Tüketici Tercihleri • Farksızlık Eğrileri • Farksızlık eğrisinin sağında ve üzerinde yer alan tüm mal demetleri, farksızlık eğrisinin üzerinde yer alan tüm mal demetlerine tercih edilir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

12. Tüketici Tercihleri Farksızlık Paftası • Farksızlık Paftası (haritası)iki mal bileşiminden oluşan tüm mal demetlerini gösteren farksızlık eğrileri ailesine farksızlık paftası veya haritası adı verilir. • Farksızlık paftasında yer alan her bir farksızlık eğrisi bireyin farksız olduğu mal bileşimlerini göstermektedir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

13. Tüketici Tercihleri • Farksızlık Eğrileri • Son olarak, farksızlıkeğrileri kesişmezler. • Kesişecek olurlarsa doyumsuzluk (daha çoğu daha aza tercih etme) varsayımı ihlal edilmiş olur. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

14. A Mal demeti B mal demetine tercih edilir. Bmal demeti D’ye tercih edilir. D B A U3 U2 U1 Tüketici Tercihleri Giyim(Y) (adet/hafta) Gıda(X) (adet/hafta) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

15. U1 U2 Tüketici A, BveD arasında farksız olmalıdır. Bununla birlikte,Bmal demeti D’ye göre her iki maldan daha çok mal içermektedir. A B D Tüketici Tercihleri Farksızlık Eğrileri Kesişmezler Giyim(Y) (adet/hafta) Gıda(X) (adet/hafta) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

16. A Gözlem: Bir birim gıda elde etmek için verilmeye razı olunan giyecek miktarı 6 birimden 1’e düşmektedir. -6 B 1 -4 D 1 E -2 G 1 -1 1 Tüketici Tercihleri Giyim(Y) 16 14 12 10 Soru: Bu ilişki giyim elde etmek için vazgeçilecek gıda miktarı için geçerli mi? 8 6 4 2 Gıda(X) (adet/hafta) 1 2 3 4 5 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

17. Tüketici Tercihleri Marjinal İkame Oranı • Marjinal ikame oranı (marginal rate of substitution, MRS)bir maldan bir birim elde etmek için bireyin diğer maldan vermeye razı olacağı miktarı ölçer. • MRS, farksızlık eğrisinin eğimi ile ölçülür. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

18. Tüketici Tercihleri A Giyim(Y) 16 14 MRS = 6 -6 12 10 B 1 8 -4 D MRS = 2 6 1 E -2 G 4 1 -1 1 2 Gıda(X) (adet/hafta) 1 2 3 4 5 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

19. Tüketici Tercihleri Marjinal İkame Oranı • Şu anda varsayımlarımıza bir dördüncüsünü ekliyoruz: • Bir farksızlık eğrisi boyunca azalan marjinal ikame oranı söz konusudur. • ABiçin MRS=6 iken DEiçin MRS=2 olduğunu anımsayalım. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

20. Tüketici Tercihleri Marjinal İkame Oranı • Farksızlık eğrileri orijine dışbükeydir. Bunun nedeni birey bir maldan daha çok tükettikçe aynı maldan daha fazla elde etmek için diğer maldan vermeye razı olacağı miktar azalacaktır. • Yani tüketici daha dengeli mal demetlerini diğerlerine tercih eder. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

21. Tüketici Tercihleri Marjinal İkame Oranı • Tam İkame ve Tam Tamamlayıcılık • Marjinal ikame oranı sabit ise bu iki mal tam (mükemmel) tamamlayıcı mallardır (perfect substitutes). EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

22. Tüketici Tercihleri Marjinal İkame Oranı • Tam İkame ve Tam Tamamlayıcılık • Farksızlık eğrileri köşegen ise bu iki mal tam (mükemmel) tamamlayıcı mallardır (perfect complements). EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

23. Tüketici Tercihleri Elma suyu (bardak) 4 Tam İkame 3 2 1 Portakal Suyu (bardak) 0 1 2 3 4 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

24. Tüketici Tercihleri Sol Tek 4 Tam Tamamlayıcı 3 2 1 0 1 2 3 4 Sağ Tek EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

25. Tüketici Tercihleri • Kötü Mallar (BADS) • Azı çoğa tercih edilen mallara kötü mallar adı verilir. • Örnekler • Hava kirliliği • Asbes (amyant) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

26. Tüketici Tercihleri • Kötü mallara ilişkin düşünceniz nedir? • Tüketici tercihleri teorisinde kötü mallar nasıl dikkate alınabilir? EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

27. Tüketici Tercihleri • Fayda • Fayda (Utility): Verilen mal demetinden tüketicinin elde ettiği tatminin sayısal bir ölçüsü olarak tanımlanabilir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

28. Tüketici Tercihleri • Fayda • Bir T-Shirt satın almak yerine 2 mikro iktisat kitabı satın alıyorsanız; Mikro iktisat sizi T-şörtten daha çok mutlu ediyor demektir. Bu durumda mikroiktisat kitabının size daha çok fayda sağladığını rahatlıkla söyleyebiliriz. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

29. Tüketici Tercihleri • Fayda Fonksiyonları (Utility Functions) • Varsayımlar: Gıda (X) ve Giyim (Y) için fayda fonksiyonu şöyle olsun: U(X,Y) = X + 2Y Mal Demetleri: XbirimYbirim U(X,Y) = X + 2Y A 8 3 8 + 2(3) = 14 B 6 4 6 + 2(4) = 14 C 4 4 4 + 2(4) = 12 Tüketici A ve B arasında farksızdır. Tüketici A & B’yi C’ye tercih eder. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

30. U = XY ise Mal Demeti U = XY C 25 = 2.5(10) A 25 = 5(5) B 25 = 10(2.5) C U3 = 100 (U2’ye tercih edilir) A B U2 = 50 (U1’e tercih edilir) U1 = 25 Tüketici Tercihleri Fayda Fonksiyonları & Farksızlık Eğrileri Giyim (Y) 15 10 5 Gıda (X) (adet/hafta) 0 5 10 15 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

31. Tüketici Tercihleri • Ordinal ve Kardinal Fayda • Ordinal Fayda Fonksiyonu:mal demetlerini en çok arzu edilenden en aza doğru sıralar, ancak bir demetin diğerinden ne kadar çok tercih edildiği hakkında bir şey söylemez. • Kardinal Fayda Fonksiyonu(Cardinal Utility Function): bu fayda fonksiyonu bir mal demetinin diğerine göre ne kadar arzu edildiğini tanımlar. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

32. Tüketici Tercihleri • Ordinal ve KardinalSıralama • Faydanın ölçü birimi önemli değildir, sıralama önemlidir. • Dolayısıyla, ordinal sıralama bireylerin nasıl karar aldıklarını açıklamak için yeterlidir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

33. Bütçe Kısıtı (Budget Constraint) • Tercihler tek başına tüketici davranışlarını açıklamaya yetmez. • Bütçe kısıtı: Tüketici faydasını maksimize etmeye çalışırken bir kısıtla karşılaşır. Bu kısıt tüketicinin geliridir. Tüketicinin geliri ve malların fiyatları verili iken tüketicinin satın alabileceği mal bileşimlerinin geometrik yeri bütçe doğrusu olarak tanımlanır. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

34. Bütçe Kısıtı • Bütçe Doğrusu • Bütçe doğrusu tüketicinin mevcut geliri ile satın alabileceği mal bileşimlerini gösterir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

35. Bütçe Kısıtı • Bütçe Doğrusu • Xsatın alınan gıda miktarını ve Y satın alınan giyecek malları miktarını göstersin: • Gıda mallarının fiyatı = PXve giyeceklerin fiyatı = PY olsun; • Bu durumda,PX*X, gıda mallarına yapılan harcamaları gösterirken, PY*Y giyecek için yapılan toplam harcama miktarını gösterecektir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

36. Bütçe Kısıtı • Bu durumda bütçe doğrusu şöyle yazılabilir: EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

37. Budget Constraints Mal Demetleri Gıda (X) Giyim (Y) Toplam Harcama PX = ($1) PY = ($2) PXX + PYY = I A 0 40 $80 B 20 30 $80 D 40 20 $80 E 60 10 $80 G 80 0 $80 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

38. Bütçe DoğrusuX + 2Y = $80 A B D E G Bütçe Kısıtı Giyim (Y) PY= $2 PX = $1 I = $80 (I/PY) = 40 30 10 20 20 10 Gıda (X) (adet/hafta) 0 20 40 60 80 = (I/PX) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

39. Bütçe Kısıtı • Bütçe Doğrusu • Bütçe doğrusu üzerinde hareket ettikçe tüketici bir mal için daha çok harcama yaparken, diğeri için daha az harcama yapar. • Doğrunun eğimi bize gıda ve giyecek mallarının göreli maliyetlerinin bir ölçüsünü verir. • Eğim iki malın fiyatları oranının negatifine eşittir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

40. Bütçe Kısıtı • Bütçe Doğrusu (Budget Line) • Doğrunun eğimi bize harcanan para miktarı değişmeden, bir malın diğeri yerine ikame edilebilme oranını vermektedir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

41. Bütçe Kısıtı • Bütçe Doğrusu • Dikey kesen bize (I/PY), I geliri ile satın alınabilecek maksimum Y malı miktarını ifade eder. • Yatay kesen (I/PX), I geliri ile satın alınabilecek maksimum X malı miktarını verir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

42. Bütçe Kısıtı • Gelir ve Fiyatların Değişmesi • Gelirin Değişmesi • Gelirin artması bütçe doğrusunun dışa doğru paralel kaymasına yol açar (çünkü fiyatlar sabit). EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

43. Budget Constraints • Gelir ve Fiyat Değişmelerinin Etkileri • Gelirin Değişmesi • Gelirde bir düşme bütçe doğrusunu içe doğru paralel kaydırır (fiyatlar sabit) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

44. Gelirde bir artış bütçe doğrusunu içe doğru kaydırır Gelirde bir düşme bütçe doğrusunu içe doğru kaydırır L3 L2 L1 (I = $40) (I = $160) (I = $80) Bütçe Kısıtı Giyim (Y) 80 60 40 20 Gıda(X) 0 40 80 120 160 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

45. Bütçe Kısıtı • Gelir ve Fiyat Değişmelerinin Etkileri • Fiyat Değişimleri (Price Changes) • Bir malın fiyatı değişirse, bütçe doğrusu döner (eğim değişir) EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

46. Gıda malları fiyatı $2’a yükselirse bütçe doğrusunun eğimi dikleşir ve doğru içe doğru döner Gıda malları fiyatı 0,50 cent olursa bütçe doğrusunun eğimi azalır ve doğru içe dışa döner L3 L1 L2 (PX = 1) (PX = 1/2) (PX= 2) Budget Constraints Giyim (Y) 40 Gıda (X) 40 80 120 160 EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

47. Bütçe Kısıtı • Gelir ve Fiyat Değişmelerinin Etkileri • Fiyat Değişimleri (Price Changes) • Fiyatlar, fiyat oranı değişmeyecek biçimde bir değişiklik gösterirse bütçe doğrusunun eğimi değişmez. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

48. Tüketici Dengesi • Tüketici gelir kısıtı altında faydasını maksimize edecek mal bileşimini tercih edecektir. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

49. Tüketici Dengesi • Faydayı Maksimum Yapan Mal Demeti İki Koşulu Yerine Getirmelidir: 1) Bütçe doğrusu üzerinde yer almalıdır. 2) Tüketiciye en çok tercih edilen mal bileşimini sağlamalıdır. EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları

50. Tüketici Dengesi Farksızlık Eğrisinin Eğimini Hatırlayalım: Bütçe Doğrusunun eğimi ise: EKO 205 Mikro İktisat I: Ders 1 Tüketici Davranışları