KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM 1945-1975

1. KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM 1945-1975

2. I. Bối cảnh xã hội, lịch sử và văn hóa • Sự lãnh đạo của Đảng với đường lối văn nghệ xuyên suốt là yếu tố trọng yếu chấm dứt sự phân hóa phức tạp của văn hóa và văn học nước ta những năm trước 45, tạo nên một nền văn nghệ khá thống nhất về tư tưởng. • Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ suốt 30 năm đã tác động sâu sắc, toàn diện tới đời sống tinh thần nói chung và đời sống văn học nói riêng. • Nền kinh tế chậm phát triển, điều kiện giao lưu văn hóa bị hạn chế đã có ảnh hưởng không nhỏ đến văn học.

6. II. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu Chặng 1: Kháng chiến chống Pháp (1945- 1954) • Nội dung chủ đạo: 1945-1946: Đây là thời kỳ văn học chuyển mình. Văn học cách mạng là trào lưu chủ đạo, chi phối, nhưng vẫn còn đan xen với những xu hướng văn học khác. 1946-1954: Văn học gắn bó sâu sắc với đời sống cách mạng và kháng chiến; hướng tới khám phá sức mạnh và phẩm chất tốt đẹp của quần chúng công nông binh; thể hiện niềm tự hào dân tộc và niềm tin vào tương lai tất thắng của kháng chiến.

7. “Cái giờ nghiêm trọng của đời mày đang điểm. Bây giờ hoặc là không bao giờ nữa, mày phải cương quyết. Không có thứ nhân đạo nào cấm mày không được tàn nhẫn ngay với mày. Mày hãy diệt hết những con người cũ ở trong mày đi – những con người mà mày mệnh danh là cố nhân, theo một cái cố tật ưa du dương với kỷ niệm. Đào thải, chưa đủ. Phải tàn sát. Giết, giết hết. Thò đứa nào ở dĩ vãng hiện về đòi hỏi bất cứ một tí gì của mày bây giờ, là mày phải giết ngay. Mày phải tự hoại nội tâm của mày đi đã. Mà hãy lấy mày ra làm lửa mà đốt cháy hết những phong cảnh cũ của tâm tưởng mày”… Chàng chạy ra đường. Ngoài đường, cuộc Cách Mệnh đang bước dài trên khắp ngả phố. Trên các cửa sổ mở, gió đời lùa cờ máu bay theo một chiều… Nguyễn thấy mệt mỏi trong lòng và trên thân chàng thì xót nhức vô cùng. Thì ra, lúc ở nhà ra đi, chàng vừa chịu xong một cái nhục hình. Lý trí đã lột hết lượt da trên mình Nguyễn… Cái luồng gió ban nãy thổi cờ máu, thổi mãi vào thịt non Nguyễn đang se dần lại. Nguyễn thèm đến một con rắn mỗi năm thoát xác một lần… Trích “Lột xác” (1946) Nguyễn Tuân

8. II. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu Chặng 1: Kháng chiến chống Pháp (1945- 1954) • Những thành tựu chủ yếu: a/ Văn xuôi: + Mở đầu cho văn xuôi kháng chiến là truyện ngắn và ký (Một lần tới thủ đô - Trần Đăng, Đôi mắt, Ở rừng - Nam Cao, Làng - Kim Lân, Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài…) + Từ 1951 mới xuất hiện những tác phẩm tiểu thuyết dày dặn (Vùng mỏ - Võ Huy Tâm, Đất nước đứng lên – Nguyên Ngọc…) b/ Thơ: + Đạt được những thành tựu bước đầu về cách tân nghệ thuật, phát triển lối thơ tự do (Màu tím hoa sim – Hữu Loan, Tình sông núi, Nhớ máu - Trần Mai Ninh, Không nói, Đêm mít tinh - Nguyễn Đình Thi…) và lối thơ dân tộc (Cá nước, Bầm ơi - Tố Hữu…)

9. Ơ cái gió Tuy Hoà… Cái gió chuyên cần Và phóng túng. Gió đi ngang, đi dọc, Gió trẻ lại - lưng chừng Gió nghĩ Gió cười, Gió reo lên lồng lộng. Tôi đã thấy lòng tôi dậy Rồi đây Còn mấy bước tới Nha Trang - A, gần lắm! Ta gần máu, Ta gần người, Ta gần quyết liệt. Ơi hỡi Nha Trang! Cái đô thành vĩ đại Biết bao người niệm đọc tên mi. Và Khánh Hoà vĩ đại! Mắt ta căng lên Cả mặt Cả người, Cả hồn ta sát tới Nhìn mi! Ta có nhớ Những con người Đã bước vào bất tử! Ơ, những người! Đen như mực, đặc thành keo Tròn một củ Hay những người gầy sắt lại Mặt rẹt một đường gươm Lạnh gáy Lòng bàn tay Khắc ấn chuỗi dao găm. Chân bọc sắt, Mắt khoét thủng đêm dày … TRẦN MAI NINH (1917-1947) Nhớ máu – Trần Mai Ninh

10. NHỚ Hồng Nguyên Lũ chúng tôi Bọn người tứ xứ, Gặp nhau từ hồi chưa biết chữ Biết nhau từ buổi “một hai” Súng bắn chưa quen, Quân sự mươi bài Lòng vẫn cười vui kháng chiến Lột sắt đường tàu, Rèn thêm đao kiếm, Áo vải chân không, Đi lùng giặc đánh. Ba năm rồi gửi lại quê hương. Mái lều gianh, Tiếng mõ đêm trường, Luống cày đất đỏ Ít nhiều người vợ trẻ Mòn chân bên cối gạo canh khuya Chúng tôi đi Nắng mưa sờn mép ba lô, Tháng năm bạn cùng thôn xóm. Nghỉ lại lưng đèo Nằm trên dốc nắng. Kì hộ lưng nhau ngang bờ cát trắng. Quờ chân tìm hơi ấm đêm mưa. - Đằng nớ vợ chưa? - Đằng nớ? - Tớ còn chờ độc lập. Cả lũ cười vang bên ruộng bắp, Nhìn o thôn nữ cuối nương dâu. …

11. NHỚ Hồng Nguyên […] Chúng tôi đi mang cuộc đời lưu động, Qua nhiều nơi không nhớ hết tên làng. Đã nghỉ lại rất nhiều nhà dân chúng Tôi nhớ bờ tre gió lộng Làng xuôi xóm ngược mái rạ như nhau Có nắng chiều đột kích mấy hàng cau. Có tiếng gà gáy xóm, Có “Khai hội, yêu cầu, chất vấn!” Có mẹ hiền bắt rận cho những đứa con xa. Trăng lên tập hợp hát om nhà. Tôi nhớ Giường kê cánh cửa, Bếp lửa khoai vùi Đồng chí nứ vui vui, Đồng chí nứ dạy tôi dăm tối chữ, Đồng chí mô nhớ nữa, Kể chuyện Bình – Trị – Thiên, Cho bầy tôi nghe ví, Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí - Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ, Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri. Đêm đó chúng tôi đi Nòng súng nghiêng nghiêng, Đường mòn thấp thoáng… Trong điếm nhỏ, Mươi người trai tráng, Sờ chuôi lựu đạn. Ngồi thổi nùn rơm Thức vừa rạng sáng. Nhìn trời sương nhẩm bước chúng tôi đi Chúng tôi đi nhớ nhất câu ni: Dân chúng cầm tay lắc lắc: “Độc lập nhớ rẽ viền chơi ví chắc!”

12. KHÔNG NÓI Nguyễn Đình Thi Dừng chân trong mưa bay ướt đầm mái tóc Em em nhìn đi đâu Môi em đôi mắt Còn ôm đây Nhìn em nữa Phút giây Chiều mờ gió hút Em Bóng nhỏ Đường lầy. 1948 Dừng chân trong mưa bay Liếp nhà ai ánh lửa Yên lặng đứng trước nhau Em em nhìn đi đâu Em sao em không nói Mưa rơi ướt mái đầu Mỗi đứa một khăn gói Ngày nào lần gặp sau Ngập ngừng không dám hỏi Chuyến này chắc lại lâu Đoàn thể gọi Chiều mờ gió hút Nào đồng chí - bắt tay Em Bóng nhỏ Đường lầy.

13. BẦM ƠI Tố Hữu Ai về thăm mẹ quê ta Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm... Bầm ơi có rét không bầm! Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn Bầm ra ruộng cấy bầm run Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non Mạ non bầm cấy mấy đon Ruột gan bầm lại thương con mấy lần. Mưa phùn ướt áo tứ thân Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu! Bầm ơi, sớm sớm chiều chiều Thương con, bầm chớ lo nhiều bầm nghe! Con đi trăm núi ngàn khe Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm Con đi đánh giặc mười năm Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi. Con ra tiền tuyến xa xôi Yêu bầm yêu nước, cả đôi mẹ hiền. Nhớ thương con bầm yên tâm nhé Bầm của con, mẹ Vệ quốc quân. Con đi xa cũng như gần Anh em đồng chí quây quần là con. Bầm yêu con, yêu luôn đồng chí Bầm quý con, bầm quý anh em. Bầm ơi, liền khúc ruột mềm Có con có mẹ, còn thêm đồng bào Con đi mỗi bước gian lao Xa bầm nhưng lại có bao nhiêu bầm! Bao bà cụ từ tâm như mẹ Yêu quý con như đẻ con ra. Cho con nào áo nào quà Cho củi con sưởi, cho nhà con ngơi. Con đi, con lớn lên rồi Chỉ thương bầm ở nhà ngồi nhớ con! Nhớ con, bầm nhé đừng buồn Giặc tan, con lại sớm hôm cùng bầm. Mẹ già tóc bạc hoa râm Chiều nay chắc cũng nghe thầm tiếng con...

14. II. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu Chặng 1: Kháng chiến chống Pháp (1945- 1954) Giai đoạn này chứng kiến sự hình thành của NỀN VĂN NGHỆ MỚI: Văn học bật lên từ cuộc sống đời thường nhộn nhịp và gian khổ của kháng chiến, khắc họa hình ảnh nhân dân kháng chiến.

15. II. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu Chặng 2: Kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam và xây dựng XHCN ở miền Bắc (1955- 1964) • Nội dung bao trùm: Hình ảnh con người mới xã hội chủ nghĩa. • Những thành tựu chủ yếu: a/ Văn xuôi: mở rộng đề tài - Đề tài kháng chiến chống Pháp (Sống mãi với thủ đô - Nguyễn Huy Tưởng, Cao điểm cuối cùng - Hữu Mai…) - Đề tài hiện thực đời sống trước cách mạng tháng Tám (Vợ nhặt - Kim Lân, Vỡ bờ - Nguyễn Đình Thi, Cửa biển – Nguyên Hồng …) - Đề tài công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội gắn với sự đổi đời của con người (Sông Đà - Nguyễn Tuân, Mùa lạc - Nguyễn Khải, Cái sân gạch - Đào Vũ…)

16. II. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu Chặng 2: Kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam và xây dựng XHCN ở miền Bắc (1955- 1964) • Những thành tựu chủ yếu: b/ Thơ: tiếp tục đẩy mạnh những tìm tòi, đổi mới về nghệ thuật. Thơ tự do ngày càng mở rộng, phong phú về hình thức (Nguyễn Đình Thi, Chế Lan Viên)

17. Xanh biếc màu xanh, bể như hàng nghìn mùa thu qua còn để tâm hồn nằm đọng lại Sóng như hàng nghìn trưa xanh trời đã tan xanh ra thành bể và thôi không trở lại làm trời Nếu núi là con trai thì bể là phần yểu điệu nhất của quê hương đã biến thành con gái Mỗi đêm hè, da thịt sóng sinh sôi. (Cành phong lan bể - Chế Lan Viên)

18. Quê hương Giang Nam Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ “Ai bảo chăn trâu là khổ?” Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao Những ngày trốn học Đuổi bướm cầu ao Mẹ bắt được Chưa đánh roi nào đã khóc! Có cô bé nhà bên Nhìn tôi cười khúc khích… Cách mạng bùng lên Rồi kháng chiến trường kỳ Quê tôi đầy bóng giặc Từ biệt mẹ, tôi đi Cô bé nhà bên – (có ai ngờ) Cũng vào du kích Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!) Giữa cuộc hành quân không nói được một lời Đơn vị đi qua, tôi ngoái đầu nhìn lại Mưa đầy trời nhưng lòng tôi ấm mãi… Hòa bình tôi trở về đây Với mái trường xưa, bãi mía, luống cày Lại gặp em Thẹn thùng nép sau cánh cửa Vẫn khúc khích cười khi tôi hỏi nhỏ Chuyện chồng con (khó nói lắm anh ơi!) Tôi nắm bàn tay nhỏ nhắn ngậm ngùi Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng… Hôm nay nhận được tin em Không tin được dù đó là sự thật Giặc bắn em rồi, quăng mất xác Chỉ vì em là du kích, em ơi! Đau xé lòng anh, chết nửa con người! Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm Có những ngày trốn học bị đòn roi Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất Có một phần xương thịt của em tôi.

19. II. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu Chặng 3: Toàn quốc chống Mỹ (1965 - 1975) • Nội dung chủ đạo: phản ánh cuộc kháng chiến chống Mỹ và xây dựng hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ. • Những thành tựu chủ yếu: a/ Văn xuôi: Truyện và ký phát triển mạnh ở cả 2 miền Nam Bắc nhằm phản ánh chính xác và kịp thời hiện thực kháng chiến (Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi – Nguyễn Tuân, Người mẹ cầm súng – Nguyễn Thi, Hòn Đất – Anh Đức…) b/ Thơ: + Đào sâu chất hiện thực, suy tưởng, chính luận. + Hình thành một lớp nhà thơ trẻ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ (Bằng Việt, Nguyễn Duy, Xuân Quỳnh, Phạm Tiến Duật, Trần Đăng Khoa, Nguyễn Khoa Điềm…) + Thơ tự do và trường ca là hai thể loại phát triển mạnh mẽ.

20. BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi Ung dung buồng lái ta ngồi, Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.  Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Như sa, như ùa vào buồng lái. Không có kính, ừ thì có bụi, Bụi phun tóc trắng như người già Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.  Không có kính, ừ thì ướt áo Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.  Những chiếc xe từ trong bom rơi Ðã về đây họp thành tiểu đội Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi.  Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy Võng mắc chông chênh đường xe chạy Lại đi, lại đi trời xanh thêm.  Không có kính, rồi xe không có đèn, Không có mui xe, thùng xe có xước, Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước Chỉ cần trong xe có một trái tim. PHẠM TIẾN DUẬT (1941-2007)

21. LƯU QUANG VŨ (1948-1988) – XUÂN QUỲNH (1942-1988)

22. Tiếng gà trưaXuân QuỳnhTrên đường hành quân xaDừng chân bên xóm nhỏTiếng gà ai nhảy ổ:"Cục... cục tác cục ta"Nghe xao động nắng trưaNghe bàn chân đỡ mỏiNghe gọi về tuổi thơTiếng gà trưaỔ rơm hồng những trứngNày con gà mái tơKhắp mình hoa đốm trắngNày con gà mái vàngLông óng như màu nắng Tiếng gà trưaCó tiếng bà vẫn mắng:- Gà đẻ mà mày nhìnRồi sau này lang mặt!Cháu về lấy gương soiLòng dại thơ lo lắng Tiếng gà trưaTay bà khum soi trứngDành từng quả chắt chiuCho con gà mái ấp Cứ hàng năm hàng nămKhi gió mùa đông tớiBà lo đàn gà toiMong trời đừng sương muốiĐể cuối năm bán gàCháu được quần áo mới Ôi cái quần chéo goỐng rộng dài quét đấtCái áo cánh chúc bâuĐi qua nghe sột soạtTiếng gà trưaMang bao nhiêu hạnh phúcĐêm cháu về nằm mơGiấc ngủ hồng sắc trứng Cháu chiến đấu hôm nayVì lòng yêu tổ quốcVì xóm làng thân thuộcBà ơi, cũng vì bàVì tiếng gà cục tácỔ trứng hồng tuổi thơ. 

23. HẠT GẠO LÀNG TA Hạt gạo làng ta Có vị phù sa Của sông Kinh Thầy Có hương sen thơm Trong hồ nước đầy Có lời mẹ hát Ngọt bùi đắng cay. Hạt gạo làng ta Có bão tháng bảy Có mưa tháng ba Giọt mồ hôi sa Những trưa tháng sáu Nước như ai nấu Chết cả cá cờ Cua ngoi lên bờ Mẹ em xuống cấy… Hạt gạo làng ta Những năm bom Mỹ Trút trên mái nhà Những năm khẩu súng Theo người đi xa Những năm băng đạn Vàng như lúa đồng Bát cơm mùa gặt Thơm hào giao thông… Hạt gạo làng ta Có công các bạn Sớm nào chống hạn Vục mẻ miệng gàu Trưa nào bắt sâu Lúa cao rát mặt Chiều nào gánh phân Quang trành quét đất… Hạt gạo làng ta Gửi ra tiền tuyến Gửi về phương xa Em vui em hát Hạt vàng làng ta. TRẦN ĐĂNG KHOA (1958-)

24. III. Những đặc điểm cơ bản 1. Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước • Mô hình nhà văn – chiến sĩ • Nội dung phản ánh những vấn đề lớn lao, trọng đại nhất của đất nước và cách mạng (tất cả các nội dung đời tư đều được nhìn nhận lại từ góc độ này) • Sự hình thành CÁI TÔI QUẦN CHÚNG (cái tôi cá nhân tan hòa vào tập thể, nhân dân, phát ngôn nhân danh dân tộc, thời đại và nhân loại tiến bộ)

25. Là thi sĩ phải là hồn cao khiết,Chí kiên cường và sứ mệnh cao siêu;Ca tự do, tiến bộ với tình yêu- Yêu nhân loại, hòa bình và công lý -Cao giọng hát những bài ca chính khíCủa anh hùng đã vì nước quên mình,Sống quang vinh mà chết cũng quang vinh,Của Bãi Sậy, Thái Nguyên và Yên Bái...[…] Là thi sĩ nghĩa là cao khúc họaCuộc đấu tranh vĩ đại của hoàn cầuChống hung tàn xâm lược khắp năm châu,Trên trái đất dựng cao cờ dân chủ.Dùng cán bút làm đòn xoay chế độ,Mỗi vần thơ: bom đạn phá cường quyền,Và lúc cần, quẳng bút lấy long tuyền. Là thi sĩ – Sóng Hồng

26. Hãy nhìn đây! Nhìn ta phút này! Ôi không chỉ là ta với con gái nhỏ trong tay Ta là Hôm nay Và con ta, Ê-mi-ly ơi, con là Mãi mãi! Ta đứng đây, Với trái tim vĩ đại Của trăm triệu con người Nước Mỹ. Để đốt sáng đến chân trời Một ngọn đèn Công lý.  ... Emily, con – Tố Hữu

27. III. Những đặc điểm cơ bản 1. Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước 2. Nền văn học hướng về đại chúng • Quần chúng là nguồn bổ sung cho lực lượng sáng tác • Quần chúng là đối tượng phản ánh của văn học • Quần chúng là đối tượng phục vụ của văn học

28. III. Những đặc điểm cơ bản 1. Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước 2. Nền văn học hướng về đại chúng 3. Nền văn học mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn • Khuynh hướng sử thi: là khuynh hướng xây dựng những tượng đài thiêng liêng, lớn lao, đại diện cho sức mạnh của cộng đồng - Đề tài: những vấn đề có ý nghĩa lịch sử và tính chất toàn dân tộc - Nhân vật chính: những con người đại diện cho tinh hoa, khí phách, phẩm chất, ý chí toàn dân tộc, tiêu biểu cho lí tưởng dân tộc - Lời văn : ngợi ca, tráng lệ, hào hùng

29. III. Những đặc điểm cơ bản 1. Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước 2. Nền văn học hướng về đại chúng 3. Nền văn học mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn • Cảm hứng lãng mạn: là cảm hứng khẳng định cái tôi dạt dào tình cảm cách mạng - Niềm tin yêu mãnh liệt vào tương lai đất nước và dân tộc - Xu hướng xây dựng những hình ảnh đẹp đẽ, bay bổng, nâng đỡ con người vượt qua thực tế gian khổ.

30. DÁNG ĐỨNG VIỆT NAM Lê Anh Xuân Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhứt Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng Và Anh chết trong khi đang đứng bắn Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng. Chợt thấy Anh, giặc hốt hoảng xin hàng Có thằng sụp xuống chân Anh tránh đạn Bởi Anh chết rồi, nhưng lòng dũng cảm Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công. Anh tên gì hỡi Anh yêu quý Anh vẫn đứng lặng im như bức thành đồng Như đôi dép dưới chân Anh giẫm lên bao xác Mỹ Mà vẫn một màu bình dị, sáng trong Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ Anh chẳng để lại gì cho Anh trước lúc lên đường Chỉ để lại cái dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỷ Anh là chiến sĩ Giải phóng quân. Tên Anh đã thành tên đất nước Ôi anh Giải phóng quân! Từ dáng đứng của Anh giữa đường băng Tân Sơn Nhứt Tổ quốc bay lên bát ngát mùa xuân. 3.1968

31. Ta đi giữa ban ngày Trên đường cái, ung dung ta bước. Đường ta rộng thênh thang tám thước Đường Bắc Sơn, Đình Cả, Thái Nguyên Đường qua Tây Bắc, đường lên Điện Biên Đường cách mạng, dài theo kháng chiến... Đến hôm nay đường xuôi về biển Mới tinh khôi màu đất đỏ tươi Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi! Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát Chuyến phà rào rạt bến nước Bình Ca... Ai qua Phú Thọ Ai xuôi Trung Hà Ai về Hưng Hóa Ai xuống khu Ba Ai vào khu Bốn Đường ta đó, tự do cuồn cuộn Bốt đồn Tây đã cuốn sạch rồi! Sông Thao nô nức sóng dồi Ai về Hà Nội thì xuôi cùng thuyền. Ờ, đã chín năm rồi đấy nhỉ! Kháng chiến ba ngàn ngày không nghỉ Bắp chân, đầu gối vẫn săn gân. Ngẩng đầu lên: Trong sáng tuyệt trần Tháng Tám mùa thu xanh thẳm Mây nhởn nhơ bay Hôm nay ngày đẹp lắm! Mây của ta, trời thẳm của ta Nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà! Ta đi tới – Tố Hữu

32. CUỘC CHIA LY MÀU ĐỎ Nguyễn Mỹ Ðó là cuộc chia ly chói ngời sắc đỏ  Tươi như cánh nhạn lai hồng  Trưa một ngày sắp ngả sang đông  Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ:  Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ  Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa  Chồng của cô sắp sửa đi xa  Cùng đi với nhiều đồng chí nữa  Chiếc áo đỏ rực như than lửa  Cháy không nguôi trước cảnh chia li  Vườn cây xanh và chiếc nón trắng kia  Không giấu nổi tình yêu cô rực cháy.  Không che được nước mắt cô đã chảy  Những giọt long lanh nóng bỏng sáng ngời  Chảy trên bình minh đang hé giữa làn môi  Và rạng đông đang bừng trên nét mặt  - Một rạng đông với màu hồng ngọc  Cây si xanh gọi họ đến ngồi  Trong bóng rợp của mình, nói tới ngày mai  Ngày mai sẽ là ngày sum họp  Ðã toả sáng những tâm hồn cao đẹp!  Nắng vẫn còn ngời trên những mắt lá si  Và người chồng ấy đã ra đi...  Cả vườn hoa đã ngập tràn nắng xế  Cánh hoa đỏ vẫn còn rung nhè nhẹ  Gió nói tôi nghe những tiếng thì thào  "Khi Tổ quốc cần, họ biết sống xa nhau..."  Nhưng tôi biết cái màu đỏ ấy  Cái màu đỏ như cái màu đỏ ấy  Sẽ là bông hoa chuối đỏ tươi  Trên đỉnh dốc cao vẫy gọi đoàn người  Sẽ là ánh lửa hồng trên bếp  Một làng xa giữa đêm gió rét...  Nghĩa là màu đỏ ấy theo đi  Như chưa hề có cuộc chia ly...