AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011

1. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 T.C.MERSİN VALİLİĞİİL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ AÇSAP ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ NEONATAL TARAMA

2. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 NEONATAL TARAMA PROGRAMI 25 Aralık 2006 tarihinde; • Sağlık Bakanlığıtarafından (Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ve Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı koordinasyonu ile) tüm Türkiye genelinde başlatılan Neonatal Tarama Programı ile;

3. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 NEONATAL TARAMA PROGRAMI • Ülkemizdeki tüm yenidoğanların Fenilketonüri ve Konjenital Hipotiroidi yönünden taranması amaçlanmıştır. • 2008 Ekim ayı sonunda da panele Biyotinidaz Eksikliği eklenmiştir.

4. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 FENİLKETONÜRİ • Kalıtsal bir metabolik hastalıktır. • Protein yapıtaşı olan fenilalenin metabolize edilemez. • Fenilalenin kanda birikir ve geriye dönüşümsüz beyin hasarı yaratır. • Erken tanımlanıp tedavi edilmediği takdirde kaçınılmaz son ağır zihinsel geriliktir

5. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 KONJENİTAL HİPOTİROİDİ • Tiroid bezinin gelişimsel hatalarından, • Tiroid hormon biyosentezi , • Tiroid bezinin regülasyonunda, doğuştan gelen bozukluklardan kaynaklanan • Tiroid hormon yetersizliği ile karakterize klinik bir durumdur. • Tedavi edilmeyen vakalarda ciddi zeka geriliği ve asimetrik cücelik ortaya çıkar.

6. BİYOTİNİDAZEKSİKLİĞİ Biyotinidaz;vücutta biyotin döngüsü adı verilen bir reaksiyon zinciri içinde serbest biyotin oluşum basamağı için gerekli bir enzimdir. Kalıtsal bir hastalık olan BE organizmada biyotin döngüsünü bozarak • Metabolik asidoz • Deri bulguları işitme ve görme kaybı, konvülsiyon ve nörolojik belirtiler görülür. • Geç kalınan vakalarda koma ve ölüm ile karşılaşılabilir

7. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 REFİK SAYDAM HIFZISSIHAMERKEZİ Tarama laboratuarlarına gelen topuk kanı örneklerinin • En kısa sürede laboratuar testleri çalışılır • Sonuçlar NTP web sistemine aktarılır

8. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011

9. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011

10. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011

11. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 AÇSAPŞUBELERİ • Uygun şartlarda topuk kanı örneği alınmasını sağlamak • Web uygulamasına alınan kan örneklerinin girişlerinin yapılması • Kan örneklerinin en kısa zamanda ulaştırılmasının sağlanması

12. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 AÇSAP ŞUBELERİ AÇSAP ŞUBELERİ • Sonuçlar internet ortamında açıklanır açıklanmaz şüpheli çıkan bebeklerin bildirilmesi, Kliniğe sevk işleminin yapılması • Web sistemine klinik tanıların girişlerini kayıt edilmesinın sağlanması • Bebeklerin takibinin yapılmasının sağlanması

13. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 NEONATAL TARAMA PROGRAMIAKIŞ ŞEMALARI

14. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 1 FENİLKETONÜRİ AKIŞ ŞEMASI

15. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 1 KONJENİTAL HİPOTİROİDİ AKIŞ ŞEMASI

16. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 1 BİYOTİNİDAZ EKSİKLİĞİ AKIŞ ŞEMASI

17. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011

18. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 KAN ALMA ZAMANI Yenidoğan taraması için kan örneği alınması ideal olarak; • Bebeğin emzirilmesinden ve bebeğin doğumundan 48-72 saat geçtikten sonra alınması gerekmektedir. • Üç ayrı hastalık için tarama yapılmasından dolayı hastanede topuk kanı örneği alınsa dahi kanın tekrar alınması gerekmektedir.

19. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 KAN ALMA ZAMANI • Hastanelerde doğan ve topuk kanı ilk 48 saatten önce alınan bebeklerden ikinci kan örneği doğumu takip eden 3-7.günler arası, • İv mayi ile tedavi edilen yeni doğanlarda ağızdan beslenmeye başladıktan 24 saat sonra, • Kan değişimi yapıldıysa beslenmeyi takiben 48-72 saat sonra.

20. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 KAN ALMA ZAMANI • Aile bilgilendirilir. • Guthrie kağıdı üzerindeki tüm alanlar doldurulur. • Bilgi sayfası aileye verilir. • Ebeveyn Rıza Beyanı’nı doldurarak imzalatılır. • Guthrie kağıdı eksiksiz ve büyük harfle okunaklı bir şekilde doldurulur.

21. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 TOPUK KANI ALIMI • 1. Gereçler: Steril lanset (2.4 mm’den küçük uçlu), steril alkol, steril bez (gazlı bez, spanç vb), yumuşak bez parçası, kan örneği filtre kağıdı, eldiven. • 2. Öncelikle Kan Örneği Filtre Kağıdı üzerindeki tüm bilgileri doldurun. Filtre kağıdı üzerinde bulunan işaretli halkalara, kan alımı öncesi ve sonrasında herhangi bir şey ya da elle temas edilmemeli. Kan alımı öncesinde de aileye ne için kan alındığı konusunda bilgi verilmeli.

22. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 TOPUK KANI ALIMI • 3. Taralı alan güvenle topuk kanı örneği alınabilecek bölgeyi göstermektedir • 4. Ilık suyla nemlendirilmiş yumuşak bir bez ile kan alınacak topuk bölgesini birkaç dakika hafifçe ısıtın.

23. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 TOPUK KANI ALIMI • 5. Alkollü preparat (pamuk/spanç vb.) ile bölgeyi temizleyin. Sonrasında steril gazlı bez ile kurulayın. 6.Topuğu uygun yerden delin ilk kan damlasını steril gaz beziyle silin. Filtre kağıdına almak üzere BÜYÜK KALIN bir kan damlası oluşturulmasını sağlayın.

24. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 TOPUK KANI ALIMI • Kalan halkaları da 7. basamakta anlatıldığı gibi doldurun. Eğer kan damlası miktarında azalma olur ise 5-7 basamaklarını tekrar edin. 7.Oluşan büyük kan damlasını hafifçe filtre kağdına değdirin. Damlanın tek bir dokunuşla tüm halkayı doldurmasını sağlayın. Filtre kağıdının sadece bir yüzeyini kan alımı için kullanın (Halkayı doldurmak için aynı yere tekrar kan damlası değdirilmemeli veya filtre kağıdı tersine döndürülmemeli).

25. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 KANALIMI SIRASINDA • Kan alma kağıdı bastırılmamalıdır. • Kanın hemoliz olmaması veya doku sıvısıyla seyrelmemesi için topuk sağılmamalı veya aşırı derecede sıkılmamalıdır. • Topuğun ısıtılması kanlanmayı artırır ve kan akışını hızlandırarak örnek almayı kolaylaştırır. • Bebeğin bacağını kalp seviyesinin altında tutmak da venöz kan akışını hızlandıracaktır.

26. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 ALDIĞINIZKANIN GEÇERLİ OLDUĞUNDAN EMİN OLUN!!! Örnek Miktarının Yetersiz Olması Örnek Kurumadan Paketlenmesi Örnek Alınan KağıdınYırtılmış veya Aşınmış Olması Kan Örneğinin Aşırı Alınıp Üst Üste Binmesi

27. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 ALDIĞINIZKANIN GEÇERLİ OLDUĞUNDAN EMİN OLUN!!! Kan Örneğinin Dilüe(Seyreltilmiş), Rengi Bozulmuş veya Başka Bir Madde İle Kontamine Olması Serum Halkalarının Görülmesi Kan Örneğinin Üst Üstte Binmesi (Tabakalanması) Kan Örneğinin Alınmadan Gönderilmesi

28. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 KAN ALINDIKTAN SONRA • Kan damlalarına dokunulmamalıdır. • Oda sıcaklığında (18-22 ‘C) 3-4 saat bekletilmeli, ısı ve ışık ile temas engellenmelidir. • Örnek kuruduktan sonra nem almayacak şekilde zarf içine konularak buz dolabında kutu içinde saklanır. • Alınan kan örnekleri listelenerek AÇSAP şubeye haftada iki kere belirlenen günlerde ulaştırılması zorunludur.

29. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 Alınan topuk kanı Neonatal Tarama Defterine kayıt edilmelidir.

30. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 1

31. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 SONUÇLARINDEĞERLENDİRİLMESİ • Sonuç normal çıkarsa haber verilmeyecektir. Sonuç normal değilse; • İkinci kez kan alınması gerekirse telefonla haber verilecektir. • Alınan tekrar kan kuruduktan sonra aynı gün içinde AÇSAP Şubeye ulaştırılmalıdır. • Çıkan sonuca göre danışman hekime sevk edilir.

32. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 SÖZLEŞMEFORMU

33. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 Bir Ayını Geçen Bebeklerden Hala Topuk Kanı Alınmamışşa; • Topuk kanı alınır. • Serumda T4-TSH bakılması için standart sevk formu doldurulur. • Üzerine 1 ayını geçtiği için T4-TSH bakılması notu ile ilgili danışman hekime yönlendirilir. • Ne sebeple topuk kanı alınmadığına dair tutulan tutanakla birlikte en kısa sürede AÇSAP şubeye gönderilmesi gerekmektedir.

34. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 SEVK İŞLEMİ • Sadece telefon ile yapılan sevk işlemi resmi açıdan bir anlam ifade etmemekte, adli soruşturmada mutlaka sevk edildiğini kanıtlayabileceğiniz resmi bir döküman istenmektedir. • Standart sevk formu üç adet doldurulur(Bir nüsha aileye ,bir nüsha kuruma ,bir nüsha AÇSAP Şubeye verilmek üzere.) • Aileye ulaşıldığına dair sözleşme formu doldurulur (Kan alınan kurumda saklanır ).

35. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 SEVK İŞLEMİ • İlgili danışman hekime sevk edilir. • Sağlık birimi ;aileyle temasa geçerek bebeğin ilgili kliniğe gidip gitmediğini takip etmek, gitti ise tedavisini izlemek ve kayıt tutmak ile yükümlüdür. • Sonuçların beş gün içinde AÇSAP Şubesine bildirilmesi zorunludur. • Klinik tanı web uygulamasına girilir

36. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 SEVK FORMLARI

37. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 1 FENİLKETONÜRİ

38. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 1 KONJENİTAL HİPOTİROİDİ

39. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 1 BİYOTİNİDAZ EKSİKLİĞİ

40. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 TUTANAKLAR • Uygun zaman ve koşullarda kan alınmamışsa ne sebeple kan alınamadığına dair tutanak tutulmalıdır. • Guthrie kağıdı hatalı doldurulmuş ise standart düzeltme tutanağı doldurularak e-posta ile gönderilmelidir. • Aile kan aldırmak istemiyorsa,ebeveyn rıza beyanı imzalatılarak ,tutanak tutulmalıdır.

41. KAN ALMA TARİHİ DÜZELTME FORMU

42. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011

43. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 PROBLEMLERİNÇÖZÜLMESİ • Uygun kan alma ve saklama koşulları sağlanmalıdır • YTP Web Uygulamasında sistem,ilk 48 saat içinde alınan kan örneklerinde ve uygunsuz numunelerde ‘MÜKERRER KAN ÖRNEĞİ GÖNDERİNİZ ‘ uyarısı verecektir. • Bu değerlendirmenin doğru yapılabilmesi için kan alım kağıdında doğum ve kan alım saati bilgisinin doğru olarak girilmiş olması gerekmektedir.

44. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 PROBLEMLERİNÇÖZÜLMESİ • Web uygulamasında mükerrer kayıtların önlenebilmesi için özellikle annenin T.C.Kimlik numarası başta olmak üzere tüm bilgilerin eksiksiz ve doğru doldurulmasına dikkat edilmelidir. • Web uygulamasına kayıt ve onay yapılmadan gönderilen numuneler laboratuvar çalışmalarının gecikmesine neden olmaktadır

45. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 PROBLEMLERİN ÇÖZÜLMESİ PROBLEMLERİNÇÖZÜLMESİ • Numuneler sisteme girildikten sonra liste ve kan sayısı karşılaştırılması gerekmektedir • Aynı kargoda bir bebeğe ait iki kan numunesi gönderilmemelidir.Bu numunelerden uygun zaman aralığında ve uygun biçimde alınan numune tarama birimine gönderilip diğeri tutanakla ilde imha edilmelidir

46. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 PROBLEMLERİN ÇÖZÜLMESİ PROBLEMLERİNÇÖZÜLMESİ • Program kapsamında yapılan çalışmalarda akış şemaları esas alınmalı il düzeyinde başka bir düzenleme yapılmamalıdır • 2011 yılından itibaren bebekten uygun zamanda iki kez kan numunesi alınmış ve sonuçlar her iki testte de normal değerlendirilmiş ise,sistem üçüncü kan numunesinin girişini kabul etmeyecektir

47. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 PROBLEMLERİNÇÖZÜLMESİ • Kayıt edilmeyen ve fazladan alınmış olan mükerrer numuneler tutanakla imha edilmelidir • Antibiyotik tedavisi alan bebeklerden alınan numunelerin ilaç alımı işaretli şekilde gönderilmesi ve prematür bebeklerin belirtilmesi kan örnekleri Fkü yönünden Guthrie Yöntemi ile çalışılırken önem taşımaktaydı.Fkü çalışmaları Fia(floresan immunassay)yöntemi ile yapılmaktadır.Antibiyotik alımının ve prematüritenin çalışmalara herhangi bir etkisi yoktur.

48. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 PROBLEMLERİNÇÖZÜLMESİ • Çalışmaları etkileyebilecek tek şey bebeğin oral alımının olmamasıdır. • ikinci kanın oral beslenmeden sonra alınması gerekmektedir. • Tekrar kan örnekleri mutlaka ayrı zarfta ve üzerinde tekrar kan örneği olduğunu belirtir uyarı yazısı ile gönderilmelidir.

49. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 PROBLEMLERİNÇÖZÜLMESİ • Tarama sonucunda şüpheli çıkan ve kliniğe yönlendirilen bebeklerin hatalı doldurulan sevk formları ile gönderilmesi zaman kaybına neden olmaktadır • Her hastalık için ayrı sevk formu doldurulmalıdır

50. AÇSAP Şube Müdürlüğü -2011 YILLARA GÖRE NEONATAL TARAMA