Ryby

1. Ryby Wodne kręgowce

2. Ryby zwierzęta wodne oddychające skrzelami, których kończyny i ogon mają postać płetw, służących im jako narząd ruchu (płetwa ogonowa) i stabilizacji ciała (płetwa piersiowa i brzuszna) oraz manewru (płetwa grzbietowa). Współcześnie grupa tych zwierząt, zwana zmiennocieplnymi kręgowcami, tworzy następujące gromady: fałdopłetwe, tarczowce, zrosłogłowe, spodouste i ryby kostno-szkieletowe. Ze względu na występowanie rozróżnia się ryby słodkowodne, morskie i wędrowne, odbywające wędrówki pokarmowe i rozrodcze (np. węgorz, łosoś). Ryby są źródłem cennego i smacznego mięsa, kawioru. Stanowią również surowiec do produkcji środków leczniczych, nawozów, klejów, karmy dla zwierząt.

3. Budowa ciała ryby Budowa ciała ryby jest ściśle związania z jej przystosowaniem do życia w wodzie.

4. CECHY PRZYSTOSOWUJĄCE RYBY DO ŻYCIA W WODZIE: - opływowy kształt ciała - zmniejszenie oporu wody, -ciało wrzecionowate (a), owalne w przekroju poprzecznym, charakterystyczne dla ryb pływających z dużą prędkością (np. tuńczyki) - torpedowaty (a) – ciało bardziej wydłużone, lekko bocznie spłaszczone, typowe dla drapieżników, umożliwia osiąganie dużych prędkości kosztem obniżenia zdolności manewrowych - strzałkowaty (b) – ciało wyraźnie wydłużone, masywny ogon, szybko pływające drapieżniki, silnie bocznie spłaszczony (c)- umożliwia szybkie pływanie w toni oraz precyzyjne manewrowanie wśród przeszkód, roślinności, szczelin skalnych itp.

5. - igłowaty (d) – ciało bardzo długie i cienkie, węgorzowaty (e) – ciało długie, przypominające węża, ryby żerujące w mule, gęstej roślinności, - wstęgowaty (e)– ciało długie, bocznie spłaszczone - spłaszczony grzbietobrzusznie – część grzbietowa i brzuszna mocno spłaszczone, ciało symetryczne, ryby prowadzące przydenny tryb życia - asymetrycznie bocznie spłaszczony (h)– ciało niesymetryczne, ryby prowadzące przydenny tryb życia, - inny - spotykane u ryb szczególnie wyspecjalizowanych, koniki morskie (f), samogłowowate (g).

6. ciało pokryte śluzem i łuskami ułożonymi dachówkowato • uwielu gatunków kolor łusek pełni funkcję maskującą. • łuski wraz z pokrywającym je śluzem zmniejszają opór ciała poruszającej się ryby. • stanowią osłonę ciała

7. płetwy jako narząd ruchu: • a) parzyste: piersiowe i brzuszne (utrzymują ciało we właściwej pozycji w wodzie, stabilizują ciało i umożliwiają ruch w danym kierunku), • b) nieparzyste: grzbietowa (nadaje stabilność, umożliwia manewrowanie ciała), ogonowa, odbytowa (umożliwia ruch),

8. - pęcherz pławny – jako narząd hydrostatyczny, umożliwia wynurzanie się i zanurzanie w wodzie (zmiana głębokości ryby). Pęcherz wypełniony jest mieszaniną gazów,

9. - kanały linii bocznej - odbierają siłę i kierunek przepływu wody, - oczy bez powiek - mniejszy opór, nie ma potrzeby nawilżania,

10. - układ oddechowy – skrzela zbudowane z blaszek skrzelowych (przystosowanie do pobierania tlenu rozpuszczonego w wodzie). Skrzela są bardzo ukrwione.

11. BUDOWA WEWNĘTRZNA RYB • A.) szkielet • czaszka zrośnięta z kręgosłupem • kręgosłup: wyróżniamy odcinek tułowiowy i ogonowy, • - klatka piersiowa otwarta zbudowana z żeber, brak mostka (regulacja ciśnienia), • - szkielet płetw: płetwy piersiowe zrośnięte z czaszką, płetwy brzuszne osadzone w mięśniach, • pas barkowy • - pas miednicowy

12. B.) układ krwionośny (układ zamknięty) - serce: składa się z zatoki żylnej, przedsionka, komory, stożka tętniczego i aorty;

13. C.) układ nerwowy Mózgowie

14. D.) układ wydalniczy zbudowany jest z parzystych nerek i moczowodów. Nerki usuwają zbędne i szkodliwe produkty przemian materii. Ciekawostka Ryby żyjące w wodzie morskiej stale tracą wodę, ponieważ stężenie soli w wodzie jest większe niż w płynach ustrojowych ryby. W celu odzyskania utraconej wody ryby piją wódę morską a nadmiar soli­­­­­­­ usuwają przez skrzela. W mniejszym stopniu w usuwaniu soli uczestniczy skóra, nerki lub gruczołowy schyłek jelita. W porównaniu ze słodkowodnymi rybami kostnoszkieletowe ryby morskie wytwarzają bardzo mało moczu – kilkanaście, lub kilkadziesiąt razy mniej, broniąc się w ten sposób przed utratą wody. Inaczej jest u ryb słodkowodnych. Organizm ich zawiera elektrolity w wyższym stężeniu niż otaczająca je woda. Choć nie piją wody, mimowolnie przedostaje się ona do organizmu skrzelami i częściowo przez skórę. W obronie przez pęcznieniem i pęknięciem ryby usuwają nadmiar wody, głównie przez nerki, bilans soli mineralnych wyrównują przez wychwytywanie z wody brakujących jonów. Zadanie to spełniają komórki solne skrzeli oraz skóra.

15. E.) Układ pokarmowy – rozpoczyna się otworem gębowym prowadzącym do jamy gębowej. Gardziel, przebita pięcioma parami szczelin skrzelowych, przechodzi w krótki przełyk, rozszerzający się żołądek. Za żołądkiem znajduje się jelito cienkie, jelito grube i odbyt. Do przedniej części jelita cienkiego, zwanej dwunastnicą, uchodzą przewody dwóch gruczołów trawiennych – trzustki i wątroby.

16. F.) Układ rozrodczy Ryby w większości są rozdzielnopłciowe. Znaczna większość ryb to gatunki jajorodne, np. ciernik, węgorz czy karp, u których zapłodnienie jest zewnętrzne. Ryby te przystępują do tarła w miejscu rozrodu, zwanym tarliskiem. Samice składają wielką liczbę jaj (ikrę), która jest polewana mleczkiem, przez samca. Nieliczne gatunki są jajożyworodne. Występuje u nich zapłodnienie wewnętrzne (np. mieczyki, gupiki). Samice ryb żyworodnych maja narząd kopulacyjny powstały z części przekształconej płetwy odbytowej. Kijanka Ikra ryby

17. Znaczenie w przyrodzie i życiu człowieka Ryby stanowią bardzo ważny element środowiska przyrodniczego. Będąc konsumentami, same są jednocześnie pokarmem dla wielu zwierząt wodnych i żyjących w pobliżu wody. Jako roślinożercy, drapieżcy , planktonożercylub mułożercy stanowią ważne ogniwo w wielu łańcuchach pokarmowych i obiegu substancji organicznych w zbiornikach wodnych. Żyją w symbiozie z wieloma organizmami , na przykład błazenka z ukwiałem . Ryby są żywicielami pośrednimi bądź ostatecznymi dla wielu pasożytów, np. szczupak, okoń i łosoś.

18. Ciekawostka Błazenki chronią się wśród macek ukwiału. Macki te mają parzące właściwości. W zamian za ochronę, ryba broni ukwiał przed drapieżnikami, których pokarmem są właśnie te koralowce, a także zwabia inne ryby stanowiące pokarm ukwiałów. Błazenki usuwają nagromadzone resztki pokarmowe z całego ciała ukwiału. Do dziś do końca nie ma pewności dlaczego błazenki nie reagują na parzące koralowce. Przykład symbiozy

19. Różnorodność ryb

23. Bibliografia M. Jefimow, M. Sęktas, Puls Życia 1, Podręcznik dla gimnazjum, Nowa Era, 2009, s. 157-190. http://biologia.xiv-lo.krakow.pl/index.php/prace-semestralne/zoologia/160-ogolna-charakterystyka-ryb http://portalwiedzy.onet.pl/136985,,,,ryby_kregowce_pierwotnie_wodne,haslo.html

24. Koniec