Uniwersyteckie Poradnie Prawne

1. Uniwersyteckie Poradnie Prawne Podsumowanie działalnościod października 2005 do stycznia 2006

2. Gdańsk Olsztyn Szczecin Białystok Toruń Poznań Warszawa Słubice Łódź Wrocław Lublin Opole Katowice Kraków Rzeszów Białystok - Uniwersytet w Białymstoku Białystok - Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica Gdańsk - Uniwersytet Gdański Katowice - Uniwersytet Śląski Kraków - Uniwersytet Jagielloński, Wydział Prawa (Uniwersytecka Poradnia Prawna) Kraków - Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum (Studencka Poradnia Prawna Prawa Medycznego) Lublin - Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Lublin - Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie Łódź - Uniwersytet Łódzki Olsztyn - Akademickie Stowarzyszenie Propagatorów Prawa i Edukacji Europejskiej „Wspólna Europa” Olsztyn - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Opole - Uniwersytet Opolski Poznań - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Rzeszów - Uniwersytet Rzeszowski Słubice - Collegium Polonicum Szczecin - Uniwersytet Szczeciński Toruń - Uniwersytet Mikołaja Kopernika Warszawa - Fundacja Academia Iuris Warszawa - Uniwersytet Warszawski Warszawa - Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego Warszawa - Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego Warszawa - Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa Wrocław - Uniwersytet Wrocławski Poradnie w Polsce

3. Poradnie spełniające standardy • Studencka Poradnia Prawna w Białymstoku (UwB) • Studencka Uniwersytecka Poradnia Prawna w Gdańsku • Studencka Poradnia Prawna w Katowicach • Uniwersytecka Poradnia Prawna w Krakowie • Uniwersytecka Poradnia Prawna w Lublinie (KUL) • Uniwersytecka Studencka Poradnia Prawna w Lublinie (UMCS) • Studencki Punkt Informacji Prawnej „Klinika Prawa” w Łodzi • Studencka Uniwersytecka Poradnia Prawna w Poznaniu • Koło Naukowe Studencka Poradnia Prawna w Słubicach • „Centrum Edukacji Prawnej” - Studencka Poradnia Prawna w Szczecinie • Uniwersytecka Poradnia Prawna w Toruniu • Fundacja Academia Iuris w Warszawie • Klinika Prawna, Studencki Ośrodek Pomocy Prawnej w Warszawie (UW) • Studencka Poradnia Prawna w Warszawie (WSPiZ im. L. Koźmińskiego) • Uniwersytecka Poradnia Prawna we Wrocławiu

4. Semestr działalności poradni w liczbach • 5229 – tyle spraw przyjęły poradnie w okresie od października 2005 do stycznia 2006; • najwięcej – 1232 spraw przyjęła Fundacja Academia Iuris w Warszawie; • najmniej – 14 Akademickie Stowarzyszenie Propagatorów Prawa i Edukacji Europejskiej „Wspólna Europa” w Olsztynie; • najczęściej – w 25 proc. przypadków (1334 spraw) klienci zgłaszali się do poradni o pomoc w sprawach z zakresu ogólnej problematyki prawa cywilnego; • w poradniach działało 1249 studentów i 143 pracowników dydaktycznych; • jeden opiekun miał pieczę przeciętnie nad 8 studentami; • na jednego studenta przypada średnio 4 sprawy.

5. Ile spraw zostało przyjętych przez poradnie? Łącznie: 5229(3192 w semestrze październik 2004 - styczeń 2005)

6. Ilu studentów działa w poradniach? Łącznie: 1249 (907 w semestrze październik 2004 - styczeń 2005)

7. Ilu pracowników naukowych działa w poradniach? Łącznie: 142(122 w semestrze październik 2004 - styczeń 2005)

8. Rodzaje spraw rozpatrywanych przez poradnie • Karne (tymczasowo aresztowani, wykroczenia) • Ogólne z zakresu prawa cywilnego (w tym prawa zobowiązań i rzeczowego); • Rodzinne (rozwody, alimenty, ustalenie ojcostwa itp.); • Spadkowe; • Związane z pracą, ubezpieczeniami społecznymi i bezrobociem; • Związane ze świadczeniami z pomocy społecznej; • Dotyczące prawa i postępowania administracyjnego; • Z zakresu prawa lokalowego i spółdzielczego (w tym: eksmisje, sprawy bezdomnych itp.); • Z dziedziny prawa finansowego (podatki, zadłużenia, kredyty itp.); • Związane z przemocą wobec kobiet; • Z dziedziny praw uchodźców i cudzoziemców; • Związane z prawami osób niepełnosprawnych; • Dotyczące kontaktów ze służbą zdrowia (w tym błędy w sztuce itp.); • Z zakresu pomocy organizacjom pozarządowym (NGO – szeroko rozumiana pomoc ekspercka i poradnicza); • Inne.

9. Podział spraw ze względu na rodzaje Łącznie: 5229(3192 w semestrze październik 2004 - styczeń 2005)

10. Sprawy z zakresu ogólnej problematyki prawa cywilnego • Przykładowe sprawy: • kwestie odszkodowawcze, w tym odpowiedzialność Skarbu Państwa; • rola pełnomocnika w postępowaniu; • zagadnienia sporządzania, treści, wykonania umów oraz praw i obowiązków stron; • dochodzenie roszczeń z tytułu gwarancji, rękojmi i niezgodności towaru z umową; • wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego; • windykacje należności w postępowaniach cywilnoprawnych; • odpowiedzialność organizatora imprezy turystycznej; • postępowanie cywilne o ustalenie płci transseksualisty. Łącznie: 1334

11. Sprawy karne • Przykładowe sprawy: • wzór zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa; • ustanowienie obrońcy z urzędu; • podstawy prawne do zastosowania tymczasowego aresztowania, okoliczności uzasadniające jego uchylenie, odszkodowania za bezprawne tymczasowe aresztowanie; • apelacje i kasacje w postępowaniu karnym; • dobrowolne poddanie się karze oraz mediacje w postępowaniu karnym; • prawa i obowiązki świadka koronnego oraz świadka incognito; • status pokrzywdzonego; • wniosek o zmianę kwalifikacji prawnej czynu; • zagadnienia prawa łaski; • odszkodowanie za bezprawne aresztowanie w stanie wojennym i argumentacja przeciw przedawnieniu. Łącznie: 913

12. Sprawy rodzinne • Przykładowe sprawy: • rozwodowe i separacji (przede wszystkim pozwy w tym zakresie); • ubezwłasnowolnienia; • ustanowienie, ograniczenie i pozbawianie władzy rodzicielskiej; • regulowanie widzenia z dziećmi; • stosunki majątkowe między małżonkami; • alimentacja dzieci oraz małżonków (ustalanie, podwyższanie, obniżanie, egzekucja komornicza); • prawne konsekwencje przysposobienia; • zniesienie współwłasności majątkowej; • rodziny zastępcze. Łącznie: 729

13. Sprawy związane z pracą i bezrobociem • Przykładowe sprawy: • kwestie zawierania umów o pracę; • ustalanie istnienia stosunku pracy; • spory pomiędzy pracownikiem a pracodawcą (np. warunki rozwiązania umowy o pracę, przywrócenie do pracy, zakaz konkurencji w prawie pracy); • świadczenia pracownicze (np. uprawnienia z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, dochodzenie zaległego wynagrodzenia, premii, dodatków, nagród i odpraw); • świadczenia z tytułu zatrudnienia za granicą; • dokumentacja pracownicza (świadectwa pracy); • mobbing; • zwolnienia grupowe; • praca w szczególnych warunkach i choroby zawodowe. Łącznie: 587

14. Sprawy spadkowe • Przykładowe sprawy: • zasady dziedziczenia ustawowego (w szczególności kwestie zachowku) oraz testamentowego; • unieważnienie testamentu; • zakres majątku wchodzącego w skład masy spadkowej, odpowiedzialność za długi spadkowe; • zabezpieczenie spadku; • postępowania spadkowe (wnioski o stwierdzenie nabycia, dział spadku); • spłaty pomiędzy spadkobiercami; • polisy posagowe. Łącznie: 470

15. Sprawy z zakresu prawa lokalowego i spółdzielczego • Przykładowe sprawy: • eksmisje (podstawy, koszty, ochrona prawowitych mieszkańców); • lokale socjalne i zastępcze (osoby uprawnione, koszty utrzymania, wykup); • lokale komunalne; • przekształcenia prawa lokatorskiego we własnościowe; • prawa i obowiązki członków spółdzielni oraz TBS; • waloryzacja i wycofanie wkładów mieszkaniowych; • kaucja mieszkaniowa; • wspólnoty mieszkaniowe (regulacje działania, podważanie uchwał organów wspólnot). Łącznie: 374

16. Sprawy z zakresu prawa i postępowania administracyjnego • Przykładowe sprawy: • warunki wydawania decyzji administracyjnych; • skargi na bezczynność organów; • skargi na decyzje w postępowaniu egzekucyjnym (m.in. na czynności komornicze); • kwestie właściwości organów; • ewidencja ludności i sprawy meldunkowe; • zagadnienia administracyjno-prawne w zakresie np. wywłaszczeń nieruchomości, legalizacja samowoli budowlanych; • egzekucja decyzji administracyjnych; • prawa obywateli w zakresie planów zagospodarowania przestrzennego. Łącznie: 269

17. Sprawy związane z prawami uchodźców i cudzoziemców • Przykładowe sprawy: • legalizacja pobytu uchodźców (nadanie statusu uchodźcy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony); • nabywanie obywatelstwa polskiego; • zagadnienie podwójnego obywatelstwa; • kwestie deportacji cudzoziemców; • kuratorzy małoletnich cudzoziemców; • zawarcie związku małżeńskiego pomiędzy obywatelami polskimi a cudzoziemcami; • łączenie rodzin (zgodnie z rozporządzeniem Dublin II); • prawa cudzoziemców do opieki medycznej, pracy i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Łącznie: 162

18. Sprawy finansowe Łącznie: 78 • Przykładowe sprawy: • sprawy podatkowe, w tym: obowiązki, uprawnienia do ulg, wyłączenia oraz odpowiedzialność za zaległości podatkowe; • kwestia upadłości osób fizycznych; • zwrot podatków zapłaconych za granicą; • zagadnienia kredytowe (m.in. kredyty hipoteczne); • sprawy bankowe (w tym karty płatnicze, usługi bankowe, bankowe tytuły egzekucyjne).

19. Sprawy związane ze służbą zdrowia • Przykładowe sprawy: • odpowiedzialność lekarza za błąd w sztuce lekarskiej; • odszkodowania z tytułu chorób nabytych w trakcie przebywania w szpitalu; • kierowanie na przymusowe badania (odwykowe, psychiatryczne); • dostęp pacjentów oraz ich rodzin do dokumentacji medycznej; • refundacje leków; • nieprawidłowości leczenia w zakładach opieki medycznej, w tym, w ZOZ znajdujących się w zakładach karnych. Łącznie: 49

20. Sprawy związane ze świadczeniami z pomocy społecznej Łącznie: 45 • Przykładowe sprawy: • zasady przyznawania zasiłków z pomocy społecznej; • nabywanie praw do rent socjalnych; • odwołania od decyzji o odmowie przyznania zasiłków i rent; • świadczenia dla osób samotnie wychowujących dzieci; • uprawnienia osób umieszczonych w ośrodkach pomocy społecznej.

21. Sprawy związane z pomocą organizacjom pozarządowym (NGO) Łącznie: 33 • Przykładowe sprawy: • Pomoc stowarzyszeniom i organizacjom: • Fundacja Świętego Mikołaja; • Młodzi Aktywni dla Gospodarki; • „Dobro Kultury” • Grupa Inicjatywna do powołania gminy Grabówka (Podlasie); • Walczące Matki Podlasia; • Ośrodki integracji osób niepełnosprawnych. • Pomoc innym organizacjom pozarządowym (w tym studenckim) w rozpoczęciu działalności (przygotowanie statutu, wniosków do KRS itp.).

22. Sprawy związane z przemocą wobec kobiet Łącznie: 12 • Przykładowe sprawy: • znęcanie się przez członków rodziny; • molestowanie w miejscu pracy; • renty z tytułu odszkodowań za uszkodzenie ciała.

23. Sprawy związane z prawami osób niepełnosprawnych Łącznie: 11 • Przykładowe sprawy: • zmiana stopnia niepełnosprawności; • odwołanie od orzeczenia o stopniu niepełnosprawności; • ulgi przysługujące osobom niepełnosprawnym; • stypendia specjalne; • sytuacja niepełnosprawnych w domach opieki społecznej.

24. Sprawy inne • Przykładowe sprawy: • skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Komisji Praw Człowieka ONZ; • skargi konstytucyjne; • podstawy upadłości; • prawo wodne; • prawo autorskie; • prawne aspekty sekcji zwłok w celu ustalenia ojcostwa; • zagadnienia związane z zastosowaniem prawa obcego; • uprawnienia w związku z dofinansowaniem z funduszy Unii Europejskiej. Łącznie: 163

25. Czas załatwiania spraw klientów poradni

26. Źródła wiedzy o poradniach Kobiety Mężczyźni *) jako „inne” poradnie podały m.in.: sądy, urzędy, zakłady karne, instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe, parafie, byłych klientów

27. Czy klienci poradni korzystali wcześniej z profesjonalnej pomocy prawnej? Kobiety Mężczyźni

28. Monitoring stosowania i jakości prawa oraz zjawisk korupcyjnych W świetle doświadczeń poradni w Krakowie (SPPM) art. 23 ustawy o ZOZ jest nagminnie wykorzystywany przez ZOZ jako podstawa do wypisu ze szpitala chorych w stanach terminalnych. Jego literalna interpretacja może prowadzić do absurdalnej sytuacji, w której osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji zostanie przetransportowana przez szpital na koszt gminy „pod drzwi” domu. W sytuacji, gdy rodziny domagają się dalszego leczenia albo pacjent czeka na miejsce w hospicjum lub innej placówce wyspecjalizowanej w opiece nad terminalnie chorymi – ZOZ domagają się zapłaty za pobyt w szpitalu, mimo, że osoby te są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, gwarantującym im prawo do świadczeń zdrowotnych. Poradnia w Lublinie (KUL) zwróciła uwagę na praktykę Prezesa Urzędu Repatriacji i Cudzoziemców i jego argumentacje przy odmowie nadania statusu uchodźcy i udzielania jedynie zgody na pobyt tolerowany Czeczenom uciekającym z terenów objętych wojną. Prezes URiC uznaje że zeznania złożone bezpośrednio po opuszczeniu kraju pochodzenia są bardziej wiarygodne, niż składane w trakcie przesłuchania statusowego, które - w ocenie URiC - „mogą być efektem konsultacji i porad”. Poradnia katowicka zwraca uwagę na lekceważący stosunek adwokatów i radców prawnych wobec swoich mocodawców oraz niski poziom zaangażowania, zwłaszcza dla klientów dla których przygotowują jedynie pisma procesowe. Najjaskrawszy obraz rysuje się w kontaktach klientów osadzonych w zakładach karnych oraz aresztach śledczych z ich pełnomocnikami z urzędu.

29. Czego najbardziej poradnia potrzebuje w najbliższym czasie, aby się rozwinąć? Szkolenia (w szczególności dotyczących pracy z klientem oraz zwiększających umiejętności psychologiczne studentów) – 12 Sprzęt techniczny oraz elementy wyposażenia biura (komputer, ksero, faks, łącza internetowe) – 10 Zbiory ustaw, komentarzy oraz literatura prawnicza – 9 Środki finansowe służące: umożliwieniu studentom udziału oraz organizacji seminariów i konferencji, przygotowaniu kampanii informacyjnych, dofinansowaniu wynagrodzeń dla pracowników (w szczególności sekretariatów), a także zakupu ubezpieczenia oraz bieżącego utrzymania poradni – 9 Uzyskanie samodzielnego lokalu – 5 Wsparcie uczelni i środowiska (mające na celu zwiększenie kadry naukowej zatrudnionej w poradni a także zwiększenie akceptacji w środowisku) – 2 (poradnie udzielały po kilka odpowiedzi).

30. Dziękujemy za uwagę Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych ul. Szpitalna 5 lok. 5 00-031 Warszawa tel.: (22) 828 91 28 w.143; fax: (22) 828 91 29 E-mail: zarzad@fupp.org.pl Internet: www.fupp.org.pl