Darbodion maint sylweddol ac annarbodion maint

1. Darbodion maint sylweddol ac annarbodion maint Ymarferion a chwestiynau i fynd gyda hyn (325)

2. (Returns to Scale) Darbodion maint sylweddol cynhyrchu hir dymor • Increasing returns to scale – darbodion maint sylweddol • Pan fydd %newid yn gynnyrch > %newid yr mewngyrch (inputs) • Megis cynnydd o 30% o ffactorau fewngyrch yn arwain at cynnydd o 50% yn allgyrch • Costau cyfartalog tymor hir yn ddisgyn • Decreasing returns to scale (annarbodion maint) • Pan fydd %newid yn gynnyrch < %newid yr mewngyrch (inputs) • Megis cynnydd o 60% o ffactorau fewngyrch yn arwain at cynnydd o 20% yn allgyrch • Costau cyfartalog tymor hir yn cynyddu • Constant returns to scale – darbodion digyfnewid • When the % change in output = % change in inputs • E.g when a 10% increase in all factor inputs leads to a 10% rise in total output • Costau cyfartalog tymor hir yn gyson

3. Lefel cynhyrchu optimaidd • Mae yna effeithlonrwydd cynhyrchiol pan fydd cynhyrchu yn ddigwydd am ei gost isaf • Os ydy y gromlin yn siap U bedol tymor hir, fe fydd hyn yn ddigwydd ar gwaelod y gromlin • Lle mae costau cyfartalog ar ei isaf dyna yw y lefel cynhyrchu optimaidd

4. Ffynhonellau Darbodion maint sylweddol fewnol • Technical Economies of Scale (darbodion technegol) • Deddf Dimensyinau fwy • Cubic law can be applied where cubic volume increases more than proportionate to surface area • Economiau yn dethol o cyfuno prosessau cyfuno prosesau cynhyrchu - bwysig i cynnyrch eang • Po fwyaf yw lefel y cynnyrch, lleiaf tebygol yw hi bydd yna anwahanadrwydd (indisvisability) • H.yw – po fwyaf mae peiriant sment yn cael ei defnyddio bydd ei cost cyfartalog yn is, oherwydd mae ei chyfanswm gost yr un peth os caiff ei defnyddio tair gwaith neu 5 gwaith yr wythnos.

5. Technical Economies of Scale (darbodion technegol) • Mae’n rhatach cynhyrchu cyflenwad o drydan mewn gorsaf fwy o faint na llai o faint (cost cyfartalog lot yn is) • Bydd cost cyfartalog cynhyrchu 50,000 o geir mewn ffactri mawr yn lai na 5,000 mewn ffactri bach. • Felly gall costau uned newid wrth i faint gwmni newid.

6. Unedau o cyfalaf graddfa fawr • Gallu i cynhrychu llawer – cynhyrchedd uwch (e.e. presses used in the manufacture of steel products) • Mae unedau fawr o gyfalaf angen cynnyrch eang er mwyn lleihau cost am bob uned • Arbenigaeth a rhaniad llafur – mae cyflogi staff yn arbenigol yn leihau y baich ar rhai pobl, sy’n arwain at effeithlonrwydd uwch ac felly costau llai • Torri lawr tasgau cynhyrchu i ddarnau bach • Managerial Economies – darbodion rheolaethol • Arbed costau gweinyddol trwy rhannu swyddi (e.e. specialist buyers, production management)

7. Marketing Economies – darbodion marchnata • Gall costau ddrud cael ei wasgaru oherwydd maint enfawr o werthiant - Expensive advertising spending can be spread over huge volumes of sales – reduces the marketing costs per unit • Cost llu werthu (bulk advertising) • Risk-Bearing Economies (lower risks) • Amrhywio nwyddau Diversification of products – growth of multi-product firms • Diversification of plant locations / retail outlets – including the expansion of multinational business

8. Scale Economies (3) • Financial Economies – darbodion ariannol • Bulk purchasing economies (darbodion prynu) • Os ydy cwmni yn prynu mewn swmp gall hyn sicrhau prisiau is am eu ffactorau mewngyrch. • Pwer monolpoli wrth prynu cydrannau • Hygerchedd i ffynhonellau rhad o gyllid (darbodion arrianol) • Llai o gyfradd llog i gwmniau mawr, cyfraddau llog uwch i gwmniau bach oherwydd risg fwyaf. • share issues and corporate bond finance • Learning Economies • Effeithlonrwydd oherwydd maent profiad y cwmni yn yn yr economi • Gwybod popeth • “dysgu wrth wneud” “Tricks of the trade”

9. The long run average cost curvecromlin cost cyfartalog hir dymor Dangos darbodion maint Effeithlonrwydd cynhyrchiol hir dymor pan fydd maint yn cael ei cynhyrchu ar gwaelod y cromlin costau hir tymor cyfartalog cost CGTB1 CGTB3 CGTB2 CG1 B CGTH A CG2 CG3 Mae pwynt B yn cyrhaeddawy ond yn llai effeithlon nag A cynnyrch M1 M2 M3 Mae hi’n amhosib cynhyrchu o dan CGTH, dim ond uwchlaw

10. Illustrating economies of scale Mae darbodion maint sywleddol yn alluogi CG is, prisoedd is a elw uwch Costau derbyniadau CGTB1 Wrth i gwmniau ehangu, maent yn symud i grlomlin cost cyfartalog newydd P1 CGTB2 P2 CG1 Galw CG2 M1 M2 cynnyrch (Q)

11. Economies of Scope • Lle mae hi’n rhatach cynhyrchu fwy unlle cynhyrchu nwydd ar ei ben ei hun • Mae byrgers McDonalds a’i french fries yn rhannu yr un lle storio a pharatoi bwyd • Proctor & Gamble • Mae P&G yn berchen dros 250 o frandiau, gan gynnwys Pringles (potato based snack), Crest toothpaste, colur Max Factor a cewynnau Pampers • Felly gall dylynwyr graffig a marchnata defnyddio ei sgiliau dros amrhyw o nwyddi • Awyrennau • Os wneiff cwmni awyrennau adio fwy nag un cyrchfan i;w rhwydwaith mae ganddo fwy o gallu ar gyfer ‘trosglwyddiadau’

12. Cyfyngiadau Darbodion maint sylweddol • Galw am nwydd yn is neu cyfyng • Dim digon alw felly ni all cwmni manteisio ir eithaf Darbodion maint sylweddol • “Niche markets” allow smaller-scale producers to supply at higher cost because consumers are willing to pay a higher price • Yn ystod dirwasgiad fe fydd cyfalaf yn segur sy’n cynyddu costau cyfartalog • Ansymudedd ffactorau • Cyfalaf rhy mawr i symud o ganlyniad i newid mewn galw. • Diseconomies of scale – annarbodion maint • Busnes yn ehangu tu hwnt ir maint optimwm a dioddef a annarbodion maint

13. Darbodion maint sylweddol allanol • Pan fod dywydiant yn ehangu cymaint mae’n arwain i ddatblygiad o wasanaethau sy’n elwa pawb yn enwedig y rhai sy’n cyflenwi ir diwydiant yma. H.yw twf yn y diwydiant • (Cofiwch bod darbodion maint mewnol yn godi oherwydd twf yng nghynnyrch cwmni) • Gweithlu wedi hyfforddi a sgiliau felly pob cwmni yn elwa • Llywodraeth yn helpu gyda hyfforddi, fely costau is i bawb yn y diwydiant a symudiad i lawr y CGTH • Cwmniau cydrannau yn symud leoliad – lleihau costau trafnidiaeth • Cylchgronnau sy’n rhoi gwybodaeth a helpu cwmniau hysbysebu am ddim • Datblygiad o diwyddiannau ymchwillio mewn prifysgolion lleol • Trethi – gostwng trethi yn gostwng costau (symud i lawr CGTH) COSTAU CYFARTALOG IS

14. Darbodion maint sylweddol allanol) • Dyna pam cwmniau yn clystyrru’n agos yn ddaearyddol • megis • Diwydiant ceir West Midlands • Silicon Valley a’i oll gwybodysion cyfrifiadureg • Gwasanaethau cyllid yn Lundain a Efrog Newydd sef Canary Wharf a Wall street.

15. Annarbodion maint • Costau cyfartalog hir dymor yn cynyddu • CGTH yn cynyddu oherwydd cwmni yn ehangu tu hwnt ir lefel optimwm o gynhyrchu • Maent yn anodd cadw rheolaeth ar bob dim wrth i gwmni ehangu • Gwelir yn digwydd oherwydd natur lletchwith o drefu a rheoli cwmniau mawr ac wrth rheoli tyfiant • (1) Costau gweinyddol a chydrefnu gweithlu • (2) tyfiant biwrocratiaeth • (3) problemau rheoli effithlonrwydd gweithwyr – pobl yn osgoi gwaith • (4) Dadlau yn ol pwy lefelyw’r optimwn - Differences in the optimum scale of units of capital • (5) costau uwch trafnidiaeth oherwydd marchnadoedd newydd pell

16. Annarbodion maint allanol • Gormod o bobl yn gweithio yn yr un le • Llafur leol yn brin ac nawr mae busnesau gorfod cynnig fwy o gyflog i denu weithwyr • Tir yn dod yn brin felly fwy costus ehangu • Seilwaith ( infrastructure) traffig leol yn fwy brysyr felly costau trafnidiaeth yn cynyddu • Diwydiant yn ehangu yn rhy gloi, cystadleuaeth am defnyddiau crai yn cynyddu

17. cromlin cost cyfartalog hir dymor Cofiwch yn y tymor hir mae pob ffactor yn newidiol cost CGTB1 b CGTB3 a CGTB2 d c f e Os ydych yn cysylltu pwyntiau A i C i E sef y pwyntiau cost isaf, ceir y CGTH. Mae pwytiau B i D i F dim yn cost effeithlon – dywed bod CGTH yn amlen (siap) ar gyfer y CGTB’s cynnyrch Mae hi’n amhosib cynhyrchu o dan CGTH, dim ond uwchlaw

18. Pennawd 64 cydsoddiadau • Mae cwmniau mawr yna oherwydd darbodion maint neu rhwystrau mynediad cryf i fusnesau bach i ymuno ar diwydiant, ond mae rhaid i gwmniau bach goroesi rhywsut. • Mae rhaid cofio bod nid oes cydberthynas uniongyrchol rhwng maint cwmni a effeithlonrwydd ac mae cwmniau bach yn ffynhonell bwysig o effeithlonrwydd yn yr economi • Mae angen cwmniau bach nawr i dyfu yn y dyfodol a mae yna ddwy ffyrdd y gellir wneud hyn. • 1 twf mewnol • 2 cydsoddi, cyfuno neu drosfeddiannu

19. Twf mewnol = Cwmni yn cynyddu buddsoddiant neu gynyddu’r llafurlu er mwyn cynhyrchu fwy, neu hyd yn oed ehangu ei ffactri • Twf allanol • Cydsoddiad = byrddau cyfarwyddwyr dau gwmni, gyda chytundeb cyfarndalwyr, yn gytuno i gydsoddi (merge) dau gwmni. Cwmni x yn prynu cwmni y • 3 math • 1 cydsoddiad llorweddol –dau cwmni yn yr un diwydiant ar yr un cam cynhyrchu, fel ddau bobty • 2 cydsoddiad fertigol – camau cynhyrchu gwahanol yn yr un diwydiant e.e. gwneuthuriwr ceir yn brynu cwmni gwerthu ceir, neu gwneuthuriwr ceir yn prynu cwmni teiars (integru yn ol) • 3 cydsoddiad cyd – dyriad – e.e. cwmni tybacco yn prynu cwmni yswiriant (dim buddiannau cyffredin ond am wneud elw) gallu defnyddio ei enw i frandio serch hynny sef darbodion marchnata

20. Rhesymau dros y twf a chydsoddi • Cwmniau sy’n uchafu elw am tyfu achos: • Gallu manteisio ar ddarbodion maint yn fwy llawn gyda cydsoddiad llorweddol (fwy technolegol effeithiol) ond gyda cydsoddiadau eraill mae darbodion marchnata a ariannol i’w elwa ohoni • Cwmni fwy o faint a fwy o rheolaeth ar ei farchnad. Gostwng cystadleuaeth er mwyn ecsbloitio y farchnad • Cwmniau yn cydsoddi cyd-dyriad i leihau risg. E.e gwmni dur yn ddioddef yn ystod encilliad, felly mae angen gwerthu nwydd arall sy’n diogel sydd heb patrwm cylchol am ei alw.

21. Mae cwmniau yn cyfuno oherwydd… • Cost • Rhatach prynu cwmni, na thyfu’n fewnol, h.y. rhatach prynu cyfrandaliadau y gwmni arall na gwario ar ehangu’n fewnol. • Ond mae’n anodd rhoi gwerth ar asedau cwmniau oherwydd brandio, felly gall y broses o chyfuno costio llawer weithiau. • Stripio asedau • Nid yw pob cwmni yn fuddsoddi er mwyn tyfu, mae rhai cwmniau am brynu cwmni er mwyn stripio’i asedau oherwydd nad yw’n proffidiol yn y farchnad. Felly caiff ei chyfalaf ei gwerthu ei adrannau gweithredol eu werthu a chaiff y gwmni ysglafaethus cadw y gweddill sydd angen arnynt.

22. Cydsoddiadau ac effeithlonrwydd • Darllen tudalennau 420 -421 • Bydd effeithlonrwydd cynhyrchiol yn cynyddu os bydd costau cyfartalog ar ol cydsoddiad yn gostwng oherwydd darbodion maint. • Bydd effeithlonrwydd dyrannol yn cynyddu os darperir amrhyw eang o nwyddau ac o well ansawdd ir cwsmer • Ond serch hyn, mae lai o gystadleuaeth sydd gallu bod yn wael yn y tymor hir os wneiff cwmni manteisio ar ei pwer. • Yn ol rhai mae stripio asedau yn cyflawni swydd economaidd a chymdeithasol – trwy cael gwared o gwmni anefeithlon neu llai proffidiol a wneud rhywbeth wahanol gyda hi. E.e dymchwyl ffactri ac adeiladu tai newydd – budd i lawer oherwydd ail dyraniad o adnoddau yn ol arwyddion y farchnad. • Ond efallai nad yw prisiau farchnad yn adlwyrchu gwir gwerth cymdeithasol.