JEJ ODKRYWCY

1. Australia i JEJ ODKRYWCY

2. NAZWA Nazwa Australia pochodzi od legendarnego kontynentu - “Terra australisincognita” ("Nieznana Ziemia Południowa"), którego poszukiwali podróżnicy europejscy od XVI do XVIII w.Wierzylioni, że zajmuje ona większą częśc półkuli południowej. Poznawanie i badanie Australii zapoczątkował w XVI w. Ferdynand Magellan odkrywając wyspę Puka Puka, oraz Mirany. Mimo niezliczonych wypraw w strony tego niezwykłego kontynentu, nie zozsał on jeszcze do konca zbadany.

3. AUSTRALIA OGÓLNE INFORMACJE NAZWA: Związek australijski (ang: Commonwelth Of Australia) POWIERZCHNIA:7 686 848 km² LUDNOŚC:19 488 963 mieszkańcow GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA:2 osoby na km² WIĘKSZE MIASTA:Sydney (4,2 mln mieszkanców), Melbourne(3,5 mln), Brisbane(1,7mln), Adelaide(1,2mln), Canaberra STOLICA:Canberra USTRÓJ POLITYCZNY: Federacyjna Monarchia Wspólnoty Narodów ADMINISTRACJA: 6 stanów, stołeczny Dyskryt Federalny, terytorium związkowe JĘZYK URZĘDOWY:Angielski WALUTA: 1 DOLAR AUSTRALIJSKI RELIGIA:chrześcijanie-74%=> katolicy- 25,2% => anglikanie-23,8% => unitarianie-7,5% => protestanci-9,9%=> ateiści-12,7%

4. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE

5. ukształtowanie poziome ukształtowanie pionowe • Najbardziej równinny kontynent ziemi • średnia wysokość- 300 m.n.p.m.. • Najwyższy szczyt- Gora Kościuszki • najniżej położony punkt- J. Eyre- 16m.p.p.m. • Największa wyżyna- Wyżyna Zachodnia(2/3 pow. Australii) • większe pustynie- Gibsona, Wielka Pustynia Piaszczysta, Wialka Wiktorii. • Największa nizina- Nizina Środkowoaustralijska • większze góry- Góry Wododziałowe • Zatoki- Karpentaria, Wielka Zatoka Australijska • linia brzegowa- 33,5 tys km (z Tasmanią 36,7 tys km) • Pow. Szelfu wokół- 2,45 mln km² Australii • Wybrzerza są nizinne, na północy- bagienne, na południu- klifowe. • Wzdłuż północno-wschodniego wybrzerza ciągnie się na długości ok. 2000 km największa na świecie bariera koralowa-Wielka Rafa Koralowa.

6. W przewarzającej części AUSTRALII panuje klimat zwrotnikowy kontynentalny suchy, na wschodzie wilgotny.Srednia temperatura w najcieplejszym miesiącu (styczniu) wacha się od 34°C, do nawet 50 °C na obszarach pustynnych. W miesiącu lipcu ( najchłodniejszy miesiąc) temp. Wynosi od 10-25 °C. Roczna suma opadów na tym kontynencie wynosi zaledwie 250mm. KLIMAT Tak niski stan opadu spodowany jest przez zimny Prąd Zachodnioaustralijski, obniżający jego ilość.

7. FLORA Roślinność Australii jest niezwykle zróżnicowana, charakteryzująca się odrębnością i orginalnością. Część półnnocną Australii porastają wilgotne lasy tropikalne, część południową lasy liściaste i mieszane. Wnętrze natomiast pokryte pustyniami charakteryzuje roślinność odrębna i bardzo uboga. Najbardziej charakterystyczymi roślinami dla tego kontynentu są: AKACJEI EUKALIPTUSY Obejmujeponad 600 gatunków wystę-pującychna obu półkulach. Najwięcej(300) gatunków spotkać można wAustralii i Tasmanii. Roślina ta rośnie samodzielnie tworząc stepy i sawanny. Z soku pozyskiwanego spod kory produkuje się m.in.Gumę arabską służącą do wyrobu klejów. Drewno natomiast jest idealnym materiałem opałowym, oraz wyorzystywanym do produkcji mebli. Z korzeni wyrabia się znane na całym świecie bumerangi, słurzące tubylcom jako broń. Obejmuje ok 600 gatunkówwystępujących niemalże tylko w Australii iTasmanii.Między poszczególnymi gatunkami eukaliptusa występuje bardzo duza rónica. Niektóre gatunki występuja w postaci potężnych wielometrowych drzew np.: Eucaliptus regans, inne natomiast mają postać karłowatych i pokrzywionych krzewów stanowiących dużą częć australijskiego buszu. Eukaliptusy ze względu na niezwykłą trwałość i wytrzymałośc drewna stosowany jest w budownictwie

8. FAUNA AUSTRALIA jest kontynentem odizolowanym co najmniej od czasu trzeciorzędu, przez co wykształciły się tu gatunki zwierząt nie spotykane w innych rejonach świata. Obserwujemy tu prawie całkowity brak ssaków łożyskowych; jedynymi osobnikami tego gatunku są nietoperze oraz psy. Najbardziej pospolitym zwierzęciem AUSTRALII jest kangur. Spotkać można go zarówno w lasach i buszu stanowiącym jego naturalne środowisko, jak równierz w parkach, oraz niedaleko ludzkich posiadłości. W AUSTRALII można spotkać dwa gatunki kangurów: 1. Kangur szary, zamieszkujący wschodnie wybrzerze AUSTRALII, północną część Tasmanii, oraz obszar od Wiktorii do Quinssland. 2. Kangur rudy. Zamieszkuje niemalże całą powierzchnię AUSTRALII, prócz wschodniego wybrzerza. Zwierzętami charakterystycznymi dla AUSTRALII są równierz: • nieźwiedzie koala • psy dingo • kret workowaty • kolczatki• strusie emu • wombaty • diabły tasmańskie

9. LUDNOŚĆ Rdzenną ludnością Australii są Aborygeni. Obecnie zamieszkują część Queensland,Terytorium Północne, oraz wyspę Murray, której akt własności otrzymaji w 1992 r. Pierwotnie Aborygeni byli koczownikami, uprawiającymi łowiectwo, rybołóstwo i zbieractwo.Wyznawali religię “totemizmu”, czyli wiarę w więź rodu plemienia i jego totemu. Obecnie liczba ich wynosi ok. 230 tys.Część z nich nadal koczuje, inni zaś osiedlili się w kilkuset stacjach, misjach i rezerwatach.

10. POLSCY ODKRYWCY AUSTRALII Karol Henryk Mikołaj Nassau-Siegen 1745-1808- Kartograf.Uczestnik odkrywczej wyprawy Bougainville’a, pierwszej francuskiej wyprawy dookołaświata.Współodkrywca wysp archipelagu Tamotu i Nowe Hebrydy. Naturalizowany Polak. Odznaczony m.in. Orderem Orła Białego, oraz krzyżem św. Stanisława. Sygurd Wiśniowski 1841-1892- Podróżnik i odkrywca. Redakto czasopisma “Revensword Miner”. Wielokrotnie podejmował samotnewyprawy wgłąb Australii, w której przebywał przez 10 lat od listopada 1862r. Wspomnienia z wypraw opublikował m.in. w książce “ Dzieci Królowej Oceanii” ZdecydowanienajwybitniejszympolskimodkrywcąAustraliibył...

11. PAWEŁ EDMUND STRZELECKI Paweł Edmund Strzelecki urodził się 20 lipca 1797 roku w Poznańskiem. Na wschodzie kraju przez kilka lat zarządzał wielkimi majątkami księcia Franciszka Sapiehy zbierając kapitał na swe zamierzone podróże. F. Sapieha zmarł w 1829r i zapisał Strzeleckiemu testamentem wielki majątek co pozwoliło Mu na późniejsze wieloletnie podróże po całym świecie.W obawie przed represjami po upadku powstania listopadowego Strzelecki opuścił Polskę w 1831r. i znalazł się w Anglii na okres trzech lat, w czasie których opanował nauki geologiczne, co pozwoliło mu na prowadzenie samodzielnych obserwacji i badań. Stąd odbywał podróże po Europie. Obok mineralogii i petrografii, oraz hydrologii Strzelecki zajmował się zagadnieniami z zakresu antropologii, etnografii, botaniki i zoologii, oraz agronomii.W 1834r opuszcza Anglię i udaje się do Ameryki Północnej, gdzie przez półtora roku prowadzi badania geologiczne i mineralogiczne w górskich obszarach Apallachów. W roku 1838 przeniósł się do Australii gdzie rozpoczął badania geologiczne, mineralogiczne i etnograficzne.W Australii pozostał do 1843 r., a następnie z powodu złego stanu zdrowia powrócił do Anglii. W 1853 r. P. E. Strzelecki dostąpił wielkiego zaszczytu uzyskując członkostwo Royal Society of London jako trzeci Polak obok Heweliusza i Jana Breyne'a. W 1860 r. Strzelecki został wyróżniony tytułem „doktora honoris causa” (Honorowy Stopień Doktora Prawa Cywilnego) na Uniwersytecie Oxfordzkim za zasługi przy badaniu kontynentu australijskiego. Brytyjska Królowa Wiktoria dwukrotnie udekorowała go „Komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego”, oraz ‘Komandorią Orderu św. Michała i św. Jerzego”. Jego imieniem nazwano pasmo górskie w południowo-wschodniej Australii w stanie Wiktoria, rzekę okresową oraz górę w środkowej części Australii w Paśmie Murchisona. Paweł Edmund Strzelecki zmarł 6 października 1873 roku.

12. PAMIĘTNIK P.E. STRZELECKI

13. Drogi Pamiętniku Sydney7 czerwca 1839r. Od stycznia do kwietnia przebywałem na Nowej Zelandii. 25 kwietnia przypłynąłem do Sydney na pokładzie statku “Justine”. Dziś byłem na dinner party wydawanym przez gubernatora Gippsa w Govemment House. Poznałem tam Lady Franklin z Hobart, i otrzymałem zaproszenie na Tasmanię.

14. Drogi Pamiętniku Sydney 1 grudnia 1939r. W sierpniu wyruszyłem wraz z 2 byłymi zesłańcami za wędrówkę przez Góry Błękitne i rzekę Grose. W pażdzierniku dokonałem niezwykłego odkrycia niopodal Bathurst. Znalazłem tam duże pokłady złota i srebra. 3 dni temu powróciłem do Sydney i odbyłem rozmowę na temat wyprawy z gubernatorem Gippsem. Prosił mnie jednak, abym jednak nikomu o niej nie wspominał. Mieszkam obecnie w Australian Club, dawnym Pulteney Hotel. Zostałem nawet honorowym członkiem Klubu. Poznałem ostatnio wspaniałych ludzi Jamesa McArthura z Paramatta oraz Caroline Chischolm.

15. Drogi Pamiętniku w drodze na W. Yass 22 grudnia 1839r. Dwa dni temu spotkałem się z W.B.Clarkiem, australijskim geologiem na przyjęciu wydanym z okazji wyprawy fregat ‘Vincennes” i “Peacock” na wody antarktydy. Miałem nawet zaszczyt wygłoszenia toastu na cześć Polski. Dzis wyruszyłem wraz z Jamesem McArthurem na wyprawę na Wyżynę Yass. Boże Narodzenie mam zamiar spędzić na farmie Johna McArthura.

16. Drogi Pamiętniku 1840r. 12 marca 1840r. Odkryłem wzniesielie liczące przeszło 2000m.n.p.m. i nadałem mu imię Góra Kościuszki. Ziemię po drugiej stronie Gór Działu Wodnego nadałem nazwę Gippsland. W Melbourne zredagowałem broszurę o Gippsland wraz z Henrym Gisbornem. W lipcu wylądowałem na Tasmanii, w Launceston. Wybudowałem labolatorium u doktora Williama Pugha i skoncentrowałem się na pomianach meteorologicznych. Ostatnio w Sydney w “The Colonist” wydrukowano o mnie niepochlebny artykuł broniący praw McMillana do tytułu odkrywcy.

17. Drogi Pamiętniku 26 sierpnia 1841 13 lutego do Port Albert wpłynął statek “Singapore” z angielskimi osadnikami mającymi się osiedlić na terenach oznakowanych przeze mnie na mapie Gippslandu opublikowanej w Londynie. 28 listopada przeżyłem burzę z piorunami na zboczach Ben Lomond po, której odkryłem złoża węgla. Nawiązałem bliższą przyjaźń z Johnem i Lady Jane Frankilin. 19 sierpnia “ Sydney Morning Herald” opublikował fragment mojego dziennika wyprawy. Dziś w piśmie “Parliamentary Papers” został opublikowany mój raport dla Jego Ekscelencji Sir Georgea Gippsa.

18. Drogi Pamiętniku 22 kwietnia 1843 13 stycznia 1842r wspiąłem się na najwyższy szczyt Flinders Island . 29 września rozpocząłem wyprawę w okolice Newcastle i port Stephen. Dziś rankiem wyruszyłem w podróż do francji na pokładzie statku “Emma Robertson”. W swych planach mam zamiar odwiedzić Wielką Rafę Koralową, Bali, Singapur i Kair.

19. Potomni! W Australii spędziłem zaledwie 4 lata, lecz ten czas wystarczył by stała się moją drugą ojczyzną. Dopiero po powrocie zrozumiałem ile zdołałem odkryć i osiągnąć . Ile zrobic dla ludzkości. Przwędrowałem ponad 11 000 km ustalając położenie licznych złóż węgla, złota, srebra, tlenków, fosforanów, siarczanów, i arsenianów żelaza. Zdobyłem i przemierzyłem najwyzszy szczyt tego kontynentu. Przemierzyłem i nadałem nazwy wielu krainom geograficznym. Sporządziłem i opublikowałem wiele map, książek m.in. “Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena”, oraz opisów m.in. geologii, mineralogii, klimat, odchyleń matematycznych, meteorologii, botaniki, zoologii. Wszystko to robiłem nie dla pieniędzy czy rozgłosu, lecz po to abyście mogli zwiedzać podziwać i poznawać ten niezwykły i tajemniczt kontynent, któremu poświęciłem swe życie i pozwoliłem mu pochłonąć się bez reszty. Paweł Edmund Strzelecki dnia 5 października 1873r.

20. Bibliografia • Do sporządzenia pracy posłużyłem się informacjami z następujących żródeł.: • -Lucjan Wolanowski- “ Ląd, który przestał być plotką”-PIW Warszawa 1983 • -Wacław Słabczyński- “Polscy podróżnicy i odkrywcy”-PWN Warszawa 1973 • - Wacław Słabczyński- “ Paweł Edmund Strzelecki. Polski badacz Australii” - NaszaKsięgarnia Warszawa 1954 • Podręcznik klas III gimnazjum do geografii-”Geografia Regionalna swiata” -Nowa Era Warszawa 2004 • -Alfred Szklarski “ Tomek w Krainie Kangurów” • -“Multimedialna Encyklopedia Powszechna” PWN- Warszawa 1998 • - internet:www.australia.com.pl, oraz inne witryny poświęcone Australii i jej odkrywcom. Pracę opracował i wykonał Bartłomiej Kmita- uczeń klasy III B Gimnazjum nr 1 w Brzozowie.