Sistemi auditiv

1. Sistemiauditiv PSIKOLOGJIA FIZIOLOGJIKE

2. PROCESI I DEGJIMIT • Aftesia qe ka organizmi i njerezve dhe kafsheve per te ndermarre procesin e transduktimit te stimulit ambiental te tingullit drejt nje impulsi neural • Tingulli: vale qe perhapet nga nje objekt ne te gjitha drejtimet • Prodhohet nga ndryshimi i presioneve te ajrit ne forme vale • Valet karakterizohen nga frekuenca dhe intensiteti

3. Procesi i degjimit • Frekuenca i referohet shpejtesise se vibrimit • Njesia matese eshte hertz • Veshi kap tingujt ne nje limit te kufizuar frekuencash • Intensiteti lidhet me amplituden e valeve • Amplituda ndryshon ne baze te nr te molekulave te nje zone te caktuar • Intensiteti matet me decibel • Timbri i referohet pastertise se tonit te tingullit

4. Anatomia e veshit • Strukture integrale e perbere nga tri pjese: • Veshi i jashtem (grumbullon valet) • Veshi i brendshem (ketu kryhet procesi i transduksionit) • Veshi i mesem (amplifikimi i valeve)

5. Veshi i jashtem • Stimuli godet llapen e veshit (funksion permbledhes dhe orientues) • Nga llapa, stimuli kalon neper kanalin auditiv te veshit te jashtem qe shkon drejt nje membrane te brendshme timpanike qe quhet daulle • Daullja eshte mjaft e ndjeshme

6. Veshi i mesem • Fillon tek daullja dhe nepermjet nje sistemi kockor perfundon tek dritarja ovale. • Perbehet nga tre kocka te quajtura cekici, kudhra dhe yzengjia qe jane pergjegjese per tejcueshmerine e tingullit • Dy struktura muskulore tek veshi i mesem qe ndihmojne ne levizjet e sistemit kockor: • Muskuli sensor • Muskuli stapedius Sherbejne per amortizimin e tingujve shume te forte, per te mbrojtur veshin nga demtimet

7. Veshi i brendshem • Nis nga dritarja ovale • Perbehet nga tre pjese kryesore: - Kanalet semicirkulare - Thaset vestibulare - Koklea • Kanalet dhe thaset ndihmojne per mbajtjen ne ekuiliber te postures se organizmit dhe te trupit.

8. Koklea • Eshte organi i te degjuarit • Perbehet nga tri kanale te mbushura me leng qelizor: - Kanali vestibular - Kanali timpanik - Kanali koklear

9. Organi korti • Ndodhet tek kanali koklear • Mbeshtetet nga membrana bazilare • Permban qeliza receptore te quajtura floke qe lidhen me nervin auditiv • Keto qeliza aktivizohen kur vjen stimuli i jashtem, lengu qelizor «dallgezohet» dhe shtyn membranen bazilare, rrjedhimisht leviz dhe organi korti. E gjithe kjo shkakton deformimin mekanik te qelizave floke

11. Impulsi neural • Deformimi mekanik i flokeve sinjalizon per fillimin e procesit te transduksionit te stimulit ne impuls neural • Pergjegjes per transmetimin e tij eshte nervi auditiv • Nervi auditiv nis ku mbaron veshi i brendshem, njelloj si qelizat gangliare tek retina

12. Nervi auditiv • Perbehet nga nje tufe qelizash bipolare • Qelizat floke me ane sinapsi lidhen me qelizat bipolare • Dy rruge te transmetimit neural: - Rruga direkte - Rruga jodirekte

13. Rruga direkte • Con impulsin neural nga berthama kokleare direkt ne trungun e trurit. • Quhet ndryshe trakti ngjites i impulsit neural te te degjuarit

14. Rruga jo direkte • Impulsi neural kalon nga njera ane e berthames kokleare ne anen tjeter te trungut te trurit • Quhet ndryshe rruga e lemineskusit neural

15. Impulsi neural • Ne koren e trurit kemi disa trupa ne forme trapezoidi, te perbere nga nje berthame e quajtur olivia superiore. • Olivia superiore merr impulset neurale dhe dhe nje pjese i tejcon drejt trurit te mesem, ne kolikulen inferiore • Kjo lidhje olivia-kolikule garanton orientimin e trupit ndaj tingullit gjate reagimit • Pjesen tjeter te impulseve olivia e orienton drejt talamusit ne berthamen gjenikulate mediale • Nga berthama gjenikulate tejcohet tek korteksi auditiv ne lobin temporal

16. Kodimi i informacionit auditiv • Themi qe kodimi ndodh kur stimuli i jashtem influencon sjelljen e organizmit • Element kyc ne procesin e transduksionit eshte daullja, e cila ne gjendje te ngacmuar tejcon «ngacmimin» tek kockezat e veshit te mesem. Me pas tejcohet tek membrana timpanike dhe prej andej tek veshi i brendshem

17. Kodimi i informacionit auditiv • Struktura sensitive e veshit te brendshem prodhon nje konstante ndjeshmerie. Kjo ndjeshmeri kapet nga qelizat floke te zhytura ne lengun qelizor • Lengu qelizor (fluidi) ne kanalin timpanik dhe vestibular perbehet nga perolimfa • Lengu qelizor (fluidi) ne kanalin koklear perbehet nga endolimfa • Pas qelizave floke stimuli eshte gati te kaloje ne procesin e transduksionit

18. Kodimi i lartesise se tingullit • Dy teori per shpjegimin e lartesise se tingullit: • Teoria e vendit • Teoria e frekuences

19. Teoria e vendit • Krijuar nga von Helmholtz • Kodimi i larte i tingullit ka te beje direkt me vendin ku ndodh stimulimi i membranes bazilare • Sipas Helmholtz objektet qe rrethojne njeriun kane veti vibruese ne shkalle te ndryshme (fenomeni i rezonances) • Hipoteze e Helmholtz: membrana bazilare ka aftesi kumbuese sepse permban veti vibruese si nje instrument muzikor

20. Teoria e frekuences • Rutherford: studioi gjithashtu membranen bazilare por nuk pranoi idene e Helmholtz te funksionimit te saj si nje instrument muzikor • Sipas tij aftesia vibruese e membranes imiton tinguj dhe frekuenca te ndryshme tingujsh • Imagjinoi koklean si nje lloj telefoni • Tingujt kodohen ne lartesi nga prodhimi i frekuencave te ndryshme te impulseve neurale ne nervin auditiv

21. Teoria e frekuences • Ne nervin auditiv neuronet reagojne ndaj stimulit duke tejcuar impulsin me alternime kohore, si bresheri, drejt trurit

22. Teoria konvergjente • Bekes: kodimi per lartesine e tingullit shpjegohet nga te dy teorite. • Udhehiqej nga parimi i valeve udhetuese • Nuk u bazua te puna e membranes bazilare por te koklea

23. Konkluzionet e Bekes • Lartesia e prodhuar nga tingujt me frekuenca te ulta kodohet (sipas Rutherford), sipas shpejtesise nxitese te nervave auditive • Lartesia e prodhuar nga tinguj me frekuenca te larta kodohet (sipas Helmholtz), sipas vendit te stimuluar ne membranen bazilare

24. Bekes • Lartesia e tingullit varet nga: • Kodimi per lartesi te ulet nepermjet frekuencave • Kodimi per lartesi te medha sipas vendit

25. Kodimi per lokalizimin e tingullit • Njeriu ka aftesi te lokalizoje vendin se nga vjen burimi i tingullit • Degjimi kryhet nepermjet rruges bineurale • Njeriu lokalizon tingullin me mire majtas-djathtas sesa para-prapa • Kur arrin stimuli, ai godet fillimisht veshin qe ka rruge me te shkurter.

26. Kodimi per lokalizimin e tingullit • Ne frekuenca te ulta te stimulit, intensiteti te te dy veshet eshte i njejte • Ne frekuenca te larta, kemi nje diference te intensitetit te stimulit qe arrin te te dy veshet • Keto menyra degjimi (kodimi) ndihmohen nga disa struktura qe jane pjese integrale te rrugeve neurale auditive te transmetimit te impulsit neural te cilat jane: olivia superiore, kolikula inferiore dhe korteksi auditiv

27. Olivia superiore • Kryen kodimin e lokalizimit te tingullit ne baze te diferencave qe shfaq ne kohe dhe ne intensitet • Perbehet nga olivia superiore qendrore dhe anesore • O.S.Qendrore luan rol ndaj diferencave ne kohe qe shfaq tingulli nga rruget bineurale • O.S.Anesore eshte e ndjeshme ndaj ndryshimeve ne intensitetin e tingullit qe vjen tek te dy veshet e njeriut. • Neuronet ne keto dy zona reagojne me mire kur marrin tinguj ne kohe dhe ne intensitete te ndryshme

28. Kodimi per lokalizimin e tingullit • Ne ndryshim nga olivia superiore, dy strukturat e tjera respektojne vetem faktorin e diferences ne kohe, dhe jo ate te intensitetit • Menyra se si te tre strukturat nxiten eshte e lidhur me diferencat ne kohe dhe ne intensitet te arritjes se tingullit ne te dy veshet

29. Psikologji fiziologjike • Tema: Levizja e muskujve dhe gjendrat • Punoi: Edvaldo Begotaraj

30. Levizja e muskujve dhe gjendrat • Levizja e organeve te trupit te njeriut realizohet me ndihmen e nje grupi qelizash qe ndodhen tek muskujt e skeletit • Skeleti lidhet me muskujt me ane te disa pjeseve qe quhen tendine • Levizja e njerezve realizohet me ane te kombinimit te kockave me muskujt e skeletit

31. Akti i levizjes • Realizohet nga aftesia dhe deshira e njerezve per te eksploruar rreth vendit ku ata jetojne (eksplorimi) • Proceset e ketij akti shkaktohen nga ngacmues te jashtem dhe te brendshem • Kryhet ne saje te motivacionit te njerezve ne permbushjen e nevojave te tyre • Njerezit kane ne organizem nje nivel optimal nxitshmerie dhe ne momentin qe ky nivel bie, njeriu nis levizjen si mjet per te ruajtur nivelin e meparshem te nxitshmerise

32. Levizja • Nis nga muskujt • Dy lloj levizjesh: kontraktimi dhe relaksimi • Dy lloje muskujsh:ekstensore dhe sensore • Kontrolli neural: aftesia qe kane muskujt per tu kontraktuar ne baze te informacionit qe marrin nga truri dhe shtylla kurrizore • Neuroni alfamotor: tejcon informacionin tek muskujt, ndodhet ne shtyllen kurrizore.Eshte me shume degezime.

33. Qelizat muskulare • Ndertojne muskujt e skeletit • Mbeshtillen nga nje membrane e holle qe quhet sarkolemna • Lidhja neuromuskulare: Informacioni pasi vjen tek neuroni alfamotor kalon me sinaps tek qeliza muskulare • Neurotransmetuesi kryesor eshte acetilkolina

34. Akti i te levizurit • Levizjet kryhen nga muskujt dhe kockat ku jane vendosur keta muskuj • Kockat lidhen mes tyre me ane te disa hapesirave boshe te quajtura kyce dhe qe jane te mbushura me leng

35. Muskujt • Zgjatues • Perkules • Keto grupe muskujsh kontrollojne gjymtyret e ndryshem te organizmit • Levizja kryhet kur te dy grupet e muskujve veprojne reciprocikisht: kur njeri grup tkurret tjetri shtrihet • Kjo marredhenie quhet ngacmim i dyanshem