Literatuurstudie: Evidence-based Nursing bij diabetespatiënten

1. Literatuurstudie: Evidence-based Nursing bij diabetespatiënten Sabine Verstraete Roseline Debaillie Wit-Gele Kruis Vlaanderen

2. Overzicht • Definitie Evidence-Based Nursing • Onderzoeksvragen • Zoekstrategie • Diabeteseducatie door verpleegkundigen vanuit een evidence-based standpunt • Verpleegaanbevelingen diabeteszorg in de literatuur • Conclusies

3. Evidence-Based Nursing • Wat? • EBN is het oordeelkundig gebruik maken van verzamelde resultaten van wetenschappelijk onderzoek bij het nemen van beslissingen voor de individuele patiënt. • Waar te vinden? • Databanken • Pubmed, medline: medische databanken • Cinahl, Invert: verpleegkundige databanken

4. Vragen Wat is evidence-based te vinden over: • Educatie van diabetespatiënten type 2. • Interventies die verpleegkundigen kunnen helpen bij de educatie van deze patiënten. • Verpleegaanbevelingen rond diabeteszorg.

5. Zoekstrategie • Zoektermen: • Diabetes type 2, diabetes mellitus • Home care, primary health care • Nursing, nursing interventions, nursing management • Education, self-management • Databases: • Pubmed, Medline, Cinahl, Invert • Tijdsperiode: 1995 tot en met 2004

6. Diabeteseducatie Algemeen • Evolutie van didactische interventies naar meer ‘collaborative’ interventies: • Didactische: geen interactie tussen patiënt en educator. • Collaborative: interactie tussen patiënt en educator. Patiënt neemt actief deel aan de educatie. Review: 72 studies: collaborative interventies meer positieve resultaten dan didactische.

7. Diabeteseducatie Algemeen • Self-efficacy ‘de persoonlijke inschatting die iemand heeft van zijn eigen mogelijkheden om een bepaald gedrag uit te kunnen voeren.’ (Banduras, 1977) • Self-efficacy van de patiënt bevorderen: • Door oefening • Door observatie • Overtuiging door derden • Door rekening te houden met zelfwaardering Effectiviteit van verpleegkundige interventies rond diabeteszorg en educatie: 6 artikels

8. Evaluation of a nurse-care management system to improve outcomes in patients with complicated diabetes (Diabetes Care, 2003) • Duur interventie : 12 maanden • Significante variabelen: • HgA1c, totale en LDL-cholesterol

9. Impact of automated calls with nurse follow-up on diabetes treatment outcomes in a department of veterans affairs health system (diabetes care, 2001) • Duur interventie: 12 maanden • Significante variabelen: • Frequentie glycemiecontrole, aantal voetcontroles, aantal consultaties bij podoloog of diabetescentrum, aantal testen cholesterol • HgA1c (bij patiënten met HgA1c>8% at baseline), diabetes gerelateerde symptomen, tevredenheid over de zorg

10. The nurse specialist as main care-provider for patients type 2 diabetes in a primary care setting: effects on patient outcomes (International Journal of Nursing Studies, 2002) • Duur interventie: 12 maanden • Significante variabelen: • HgA1c, bloeddruk, totale cholesterol en triglyceriden, kennis

11. Nurse Case management to improve glycemic control in diabetic patients in a health maintenance organization (Annals of Internal Medicine, 1998) • Duur interventie: 12 maanden • Significante variabelen: • HgA1c

12. Impact of population management with direct physician feedback on care of patients with type 2 diabetes(Diabetes Care, 2003) • Duur interventie: 3 maanden • Significante variabelen: • Grotere proportie van evidence-based richtlijnen die opgevolgd worden.

13. Interventions to improve the management of diabetes in primary care, outpatient and community settings.Diabetes Care, 2001 • Systematic review met als doel effectieve interventies te identificeren ter verbetering van het managen van de diabeteszorg. • Steekproef: 41 studies bekeken • Resultaten: • Combinatie van • Postgraduate opleiding • Professionele interventies (feedback, educatie) • Degelijke follow-up • Leiden tot een verbetering van het zorgproces.

14. Conclusies diabeteseducatie door verpleegkundigen vanuit een evidence-based standpunt Effectieve verpleegkundige interventies (d.i. met significante resultaten) zijn: - Ontwikkelen van een individuele zelfzorgplan - Individuele educatie + follow-up - Groepseducatie + follow-up - Telefonische follow-up - Substitutie van een aantal taken van arts naar verpleegkundige (directe patiëntenzorg, educatie, consultatie, organisatie van zorg) - Volgen van post-graduate opleidingen - Multidisciplinaire samenwerking

15. Literatuur verpleegaanbevelingen • Welke evidence-based verpleegaanbevelingen zijn er te vinden rond diabeteszorg? • Methode: opzoeken van internationale guidelines (Amerika, Nederland, Canada) • I.v.m. glycemiebepaling, HgA1c, injectiezone, voetcontrole, gewichtscontrole, andere aandachtspunten (dit zijn namelijk de aspecten die in de WGK-verpleegaanbevelingen diabetes staan).

16. Literatuur verpleegaanbevelingen • Glycemiebepaling: • Individueel te bepalen (frequentie verhogen bij sommige populaties of bij wijzigingen therapie). • Dagprofiel bij slecht geregelde patiënten: 4 x daags • Glycemiebepaling bij patiënten op insuline die stabiel zijn: 2 tot 4 x daags • Frequentie HgA1c bepaling: • Geen verpleegkundige aangelegenheid, maar verpleegkundige interventies hebben een positieve invloed op HgA1c (cfr. literatuuroverzicht). • Jaarlijks, om de 6 of 3 maanden naargelang de patiënten de behandelingsdoelstellingen bereiken of niet.

17. Literatuur verpleegaanbevelingen • Injectiezone: • Buik, dijen, billen • Armen sterk afgeraden: • Kleine oppervlakte waardoor minder mogelijkheden voor rotatie • Onderhuidse vetlaag dun: gevaar om IM in te spuiten • Moeilijk voor patiënt om zichzelf op een correcte manier in te spuiten. • Ontsmetten: • Niet ontsmetten tenzij patiënt verminderde weerstand heeft, of een zichtbaar bevuilde huid.

18. Literatuur verpleegaanbevelingen • Voetcontrole: • Jaarlijkse uitgebreide voetcontrole bij arts • Risicopatiënten: een voetcontrole om de 6, 3 maanden, maandelijks, of bij elk bezoek van zorgverlener en een visuele inspectie om de 3 maanden, wekelijks of dagelijks. • Gewichtscontrole: • Om de drie maanden, tenzij bij patiënten met gewichtsproblemen of complicaties: individueel te bepalen.

19. Literatuur verpleegaanbevelingen • Aandachtspunten waar vpk een belangrijke signaalfunctie naar arts toe hebben: • Hypertensie: de VPK dient zich van de gevolgen van hoge bloeddruk bewust te zijn en bij hypertensie de arts verwittigen. • Dieetadvies: de VPK moet het eetpatroon observeren en evalueren, de gevolgen van overgewicht duidelijk kunnen maken, advies geven over de voeding en doorverwijzen indien nodig. • Fysieke activiteit: de VPK moet aandacht hebben voor de fysieke activiteit van de patiënt, deze stimuleren tot voldoende beweging en doorverwijzen indien nodig.

20. Literatuur verpleegaanbevelingen • Aandachtspunten waar vpk een belangrijke signaalfunctie naar arts toe hebben: • Depressie: bij depressieve symptomen moet de VPK de patiënt kunnen doorverwijzen naar een arts. • Polypharmaca: de VPK moet een ge-update lijst bijhouden van de medicatie van de patiënt (cfr. diabetespas). • Geriatrische problemen: in geval de oudere diabeet een geriatrisch probleem (vb. incontinentie, valincidenten,…) vertoont, moet de medicatielijst kritisch geëvalueerd worden. • Roken: de VPK moet de patiënt stimuleren tot het stoppen met roken, hem hierin raad geven en steunen.

21. Conclusies • Verpleegkundigen spelen een onmisbare rol in de diabeteszorg en in de educatie van diabetespatiënten. • Voor bepaalde aanbevelingen: nog meer onderzoek noodzakelijk.

22. Evidence-Based Nursing bij diabetespatiënten Dank voor uw aandacht! Wit-Gele Kruis Vlaanderen Sabine Verstraete Roseline Debaillie