Jacek F. Nowak Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Związek Miast Polskich

1. Doświadczenia zagraniczne w zakresie współpracy międzysamorządowej- wnioski dla polskich samorządów Jacek F. Nowak Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Związek Miast Polskich

2. Cel wystąpienia • Przedstawienie doświadczeń wybranych państw europejskich w dziedzinie współpracy międzysamorządowej, • Wskazanie doświadczeń, które mogą być wykorzystane przez administrację rządową i organizacje samorządowe przy tworzeniu systemu wspierania współpracy międzysamorządowej w Polsce, • Pokazanie jak te doświadczenia mogą być wykorzystane przez polskie jednostki samorządu terytorialnego, • Zaprezentowanie czynników, które powinny być uwzględniane przez jednostki samorządu przy organizowaniu partnerstw.

3. Treść wystąpienia • Aspekty metodyczne, • Przegląd doświadczeń wybranych krajów, • Przedstawienie koncepcji modelowej uwarunkowań instytucjonalnych form współpracy międzysamorządowej, • Wnioski dla aktualnej sytuacji w Polsce.

4. Analizowane kraje • Niemcy, Belgia – państwa federalne z silną pozycją krajów i władz lokalnych, • Hiszpania - państwo o quasi federalnym ustroju, gdzie rząd centralny angażuje się w organizację dostarczania usług bezpośrednio i legislacyjnie, • Francja, Włochy – unitarne państwa z regionami, pośrednimi poziomami administracji i angażującym się silnie rządem centralnym, • Anglia, Finlandia i Holandia – zdecentralizowane, unitarne kraje o słabym lub nieistniejącym poziomie regionalnym i względnie silnym samorządzie lokalnym.

5. Podejścia do analiz • Badania sieci kooperacji, • Ocena kosztów transakcyjnych, • Eksploracja rozwiązań instytucjonalnych w ramach krajowych systemów administracyjnych,

6. O kooperacji międzysamorządowejmówimy gdy: • jest interakcja między partnerami skupiająca się na określonym wspólnym zadaniu lub celu i przyjmowany jest pewien stopień instytucjonalizacji, (nie obejmuje to okazjonalnej współpracy mimo, że w ten sposób realizowane są też niektóre wspólne przedsięwzięcia). • powstaje ciało instytucjonalne, które jest formalnie zależne od samorządów lokalnych i innych partnerów w zakresie powstania, podejmowania decyzji czy dalszego rozwoju.

7. Wstępne spostrzeżenia • Kraje Europy Zachodniej przez ostanie pół wieku doświadczyły bardzo szybkiego wzrostu gospodarczego, zmian społecznych i procesu europeizacji co postawiło wielkie wyzwania przed historycznie ukształtowanymi, często małymi, lokalnymi samorządami terytorialnymi. • Współpraca międzysamorządowa w dziedzinie dostarczania usług publicznych oraz planowania i koordynacji jest jedną z istotnych strategii sprostania tym wyzwaniom.

8. OBSERWACJE WYNIKAJĄCE Z ANALIZ Trwała współpraca międzysamorządowa angażująca samorządy lokalne: • jest tworzona najczęściej w celu dostarczania usług publicznych, • umożliwia uzyskanie wyższej jakość usług, planów i działań koordynacyjnych, • obniża koszty całkowite i jednostkowe działań, • powoduje dodatkowe koszty związane z zawiązaniem i utrzymaniem partnerstwa.

9. Ważne tematy debaty w Europie • Wpływ wyższych poziomów administracji na kształt współpracy, • Zakres działania partnerstw, • Skład partnerstw, • Przydatność horyzontalnych i wertykalnych układów partnerstw, • Zakres integracji organizacyjnej.

10. Wpływ wyższych poziomów administracji na kształt współpracy, • Wyraźne określanie preferencji wyższych poziomów administracji, • Pozostawienie swobody samorządom lokalnym co do form i zakresu podejmowanej współpracy, • Zmienność preferencji ze strony wyższych poziomów administracji.

11. Zakres działania partnerstw • Współpraca jednocelowa, • Partnerstwa realizujące różne rodzaje usług i zadań, • Zmienność preferencji co do zakresu działania partnerstw, • Brak partnerstw międzysamorządowych na poziomie lokalnym w krajach, gdzie zdecydowano się powiększyć jednostki samorządu lokalnego i zredukować ich liczbę.

12. Skład uczestników partnerstw • Samorządy lokalne, • Samorządy lokalne, administracja samorządowa regionalna i rządowa, • Samorządy lokalne, prywatne organizacje gospodarcze, • Samorządy lokalne, organizacje pozarządowe.

13. Przydatność horyzontalnych i wertykalnych układów partnerstw • Dominacja współpracy horyzontalnej, • Wertykalne układy w dziedzinie dostarczania usług najczęściej są wymuszane polityką krajową. • Specyficznym przykładem układów wertykalnych są partnerstwa metropolitalne.

14. Wertykalne układy partnerstw • I Wariant - Organizacja współpracy między grupami samorządów lokalnych oraz samorządem regionalnym lub agencjami rządowymi aby wspólnie dostarczać usługi, • II Wariant - Budowanie partnerstw obejmujących samorządy lokalne oraz administracje wyższych poziomów w celu rozwijania systemów organizacji i monitorowania świadczonych lokalnie usług dla uzyskania większej skuteczności i efektywności.

15. Zakres integracji organizacyjnej • Specyfika poszczególnych usług publicznych, • Trwałe formy długookresowej współpracy samorządów lokalnych, • Poszukiwanie lżejszych form współpracy, • Uwarunkowania legislacyjne, • Znaczenie kultury administracyjnej.

16. Współpraca międzysamorzadowa w dziedzinie dostarczania usług - organizacje Rozwinięta Nie występuje • Belgia • Finlandia • Francja • Niemcy • Włochy • Holandia • Hiszpania • Anglia

17. Współpraca międzysamorzadowa w dziedzinie dostarczania usług - porozumienia Rozwinięta Nie występuje • Belgia • Finlandia • Niemcy • Włochy • Holandia • Anglia • Hiszpania • Francja

18. Współpraca międzysamorzadowa w dziedzinie Planowania – w kształcie forum Rozwinięta Nie występuje • Anglia - RegionalChambers & Assemblies • Finlandia - Regionalcouncils • Niemcy - Regionale • (Planungs) verbande; Regionale • Planungsgemeinschafte • Włochy - Areapacts; zoneplans • Holandia - Inter-municipalnetworks; • urban networks • Belgia • Francja • Hiszpania

19. Obserwowane tendencje • Rozwiązania legislacyjne i struktura administracyjna są kluczowe dla rozwoju form współpracy międzysamorządowej, • Samorządy lokalne potrafią bronić optymalnych dla siebie rozwiązań mimo zmian legislacyjnych, • Jeżeli samorządom lokalnym stwarza się swobodne warunki wyboru form współpracy to poszukują rozwiązań elastycznych i optymalnych dla danego samorządu i określonej usługi.

20. Obserwowane tendencje 2 • Rośnie zainteresowanie elastycznymi formami współpracy międzysamorządowej z powodu nasilania się znaczenie czynników środowiskowych takich jak: • zmienność warunków ekonomicznych i uwarunkowań finansowych, • zmieniające się technologie wpływające na ekonomikę skali i przygotowanie personelu przy dostarczaniu usług, • rozwój technologii informatycznych i komunikacyjnych, • zmienność oczekiwań odbiorców usług.

21. Model kształtowania się partnerstw międzysamorządowych • Poszukiwanie czynników istotnych dla określenia przyjmowanych przez samorządy lokalne form współpracy międzysamorządowej. • Wskazanie elementów, które należy kształtować lub uwzględniać aby tworzyć warunki samorządom lokalnym dla optymalizowania sposobów zaspakajania potrzeb mieszkańców i stymulowania procesów rozwojowych.

22. Uwarunkowania przyjmowania przez samorządy określonych instytucjonalnych form współpracy międzysamorządowej Krajowy kontekst instytucjonalny Źródło: [Hulst i inni 2009] zmienione

23. Wnioski dla polskiej sytuacji • Brakowało do niedawna polityki państwa wspierającej powstawanie partnerstw, Obecnie jesteśmy w trakcie jej wykształcania (proces dynamiczny), • Aktualne formy współpracy odpowiednie dla świadczenia pojedynczych usług, • Warunki prawne nie sprzyjają funkcjonowaniu partnerskich organizacji (związków komunalnych, spółek, luźnych partnerstw) dostarczających różnorodne usługi publiczne

24. Wnioski dla polskiej sytuacji 2 • Niewielkie możliwości tworzenia partnerstw w układzie wertykalnym, • Brakuje efektywnych form współpracy dla planowania i aktywnej koordynacji w układzie horyzontalnym, • Jedyną istniejącą propozycją w tym zakresie jest „zespół współpracy terytorialnej” – projekt ustawy prezydenckiej o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym (2012).

25. Wykorzystane źródła • HulstJ. R. iinni, 2009, Institutional shiftsin inter-municipalservicedelivery, Public OrganizRev 9, s. 263–285 • Hulst J.R, Montfort A.J., 2011, Institutional features of inter-municipalcooperation: Cooprativearrangements and theirnationalcontexts, Public Policy and Administration, 27 (2), s.121-144 • Jouve B., 2005, From government to urban governance in western Europe: a criticalanalysis, Public Admin. Dev. 25, 285–294 • Warner M. E., 2011, Competition or cooperation in urban service Delivery?, Annals of Public and Cooperative Economics 82:4, 421–435

26. Dziękuję za uwagę