İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE AB SÜRECİNDE SANAYİ

1. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE AB SÜRECİNDE SANAYİ Prof. Dr. Veysel EROĞLU 21 Temmuz 2010 – TOBB, Ankara

2. İklim Değişikliği ve Kyoto Protokolü • AB Çevre Faslı • Önemli AB Direktifleri • Çevre İzinleri

3. BMİDÇS ve TÜRKİYE Sözleşme kapsamında ülkeler 3 gruba ayrılmıştır: Ülkemiz, 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle Sözleşme’ye taraf olmuştur. (*) PEGSÜ: Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler (Doğu Bloku Ülkeleri)

4. KYOTO PROTOKOLÜ ve TÜRKİYE • Türkiye Protokol’ün Ek-B listesinde değildir. • Türkiye, 26 Ağustos 2009 tarihi itibari ile Kyoto Protokolü’ne resmen taraf olmuştur.

5. TÜRKİYE’NİN TEMEL GÖSTERGELERİ • Ülkemiz, iklim değişiklinin olumsuz etkilerine karşı en hassas bölgeler arasında bulunan Akdeniz Havzasında yer almaktadır.

6. SERA GAZI EMİSYONLARINDA TARİHİ MESULİYET 1850-2002 Yılları Arasında Emisyonların Ülkelere Göre Dağılımı (%) Kaynak: World Resources Institute, 2004

7. TÜRKİYE’NİN TEMEL GÖSTERGELERİ • Kişi başı sera gazı emisyon değerleri (ton CO2- eşd.) • Amerika : 19,1 (2007 yılı) • Kanada : 17,4 (2007 yılı) • Rusya : 11,2 (2007 yılı) • OECD : 15,0 (2007 yılı) • AB-27 : 10,2 (2007 yılı) • Çin : 4,6 (2005 Yılı) • Hindistan : 1,2 (2005 Yılı) • Türkiye : 5,3 (2007 Yılı)

8. 2005 Yılı Emisyonlarının Ülkelere Göre Dağılımı (%) Kaynak: IEA statistics, 2008,

9. ENERJİ YOĞUNLUĞU DEĞİŞİMİ Enerji Yoğunluğu: GDP-Gayri Safi Milli Hasıla (1000 $) başına Enerji Tüketimi (tep=ton eşdeğer petrol) Enerji Yoğunluğu Endeksi (1995=100) Türkiye AB ABD Yıllar 9

10. TOPLAM SERA GAZI EMİSYONLARI 1990, 1995, 2000, 2005 Yıllarında Ülkelerin Toplam Emisyonları: 1000 ton CO2 eşdeğeri Kaynak: BMİDSÇ Sekretaryası Envanter Tabloları, 2007; Ek-1 Dışı Ülkelerin Ulusal Bildirimleri

11. TÜRKİYE’NİN SERA GAZI EMİSYONLARI 2007 yılı, Sektörlere Göre Toplam Sera Gazı Emisyonları (Milyon ton CO2 eşdeğeri) Proses kaynaklı Sanayi Emisyonları 26,2 (% 7,0) Tarım 26,3 (% 7,1) Sanayi Kaynaklı Enerji Emisyonları 120(% 32) Atık 31,8 (% 8,5) TOPLAM ENERJİ 288,3(% 78) Diğer Enerji Emisyonları 168,3 (% 46)

12. SANAYİ SEKTÖRÜ SERAGAZI EMİSYON DAĞILIMI

13. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE • Türkiye, Protokol’ün Ek-B listesinde yer almadığı için bir azaltım hedefi almamıştır, ancak aşağıdaki sektörlerde emisyon azaltıcı muhtelif politikalar uygulanmaktadır: • Enerji, • Ulaştırma, • Atık, • Tarım, • Ormancılık, • Arazi Kullanımı.

14. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Bakanlığımız koordinasyonunda, ilgili bütün kurum / kuruluşlarla işbirliği içerisinde ülkemiz önceliklerini tanımlayan “ Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi” 3 Mayıs 2010 tarihinde YPK tarafından onaylanmıştır.

15. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİSİ (Sanayi) • Sanayicilerin kendi sera gazı emisyon envanterlerinin hazırlamasını teşvik edici mekanizmalar geliştirilecektir. • Temiz üretim teknolojileri ve geri kazanım özendirilecek sanayici bu konuda bilinçlendirilecektir.

16. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİSİ (Sanayi) “Gönüllü Karbon Piyasaları”nın sanayi sektöründe yaygınlaşması sağlanacaktır. 16

17. ULUSLARARASI SÜREÇ • Kyoto Protokolü’nün 1. yükümlülük dönemi 2012 yılında bitmektedir. • Türkiye’nin ilk yükümlülük döneminde (2008-2012) sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım veya sınırlama yükümlülüğü yoktur. • 2012 sonrası uluslararası iklim rejimine yönelik müzakereler devam etmektedir.

18. KOPENHAG TARAFLAR KONFERANSI Ülkemiz, Sn. Cumhurbaşkanımızın nezaretinde bir heyet ile temsil edilmiştir. 2010 yılı sonunda Meksika’da gerçekleştirilmesi planlanan 16.Taraflar Konferansına katılım sağlanacaktır.

19. TÜRKİYE’NİN POZİSYONU Kopenhag (ve önceki) bildirimlerinde; • 26/CP.7 kararı ile ülkemizin diğer EK-1 ülkelerinden farklı olarak gelişmekte olan bir ülke olduğunu, • Türkiye’nin, yeni taahhüt döneminde, özel şartları çerçevesinde, ulusal kalkınma hedefleriyle uyumlu sera gazı emisyon sınırlandırma sorumluluğu almayı hedeflediğini,

20. TÜRKİYE’NİN POZİSYONU Kopenhag (ve önceki) bildirimlerinde(devam); • Başta teknoloji transferi ve adaptasyon olmak üzere mali yardımlardan ve yeni fonlardan faydalanmak istediğini, • Kyoto Protokolü sonrası iklim rejiminin finansmanı için finansman yükümlülüğü olmadığını, • önemle vurgulamıştır. 20

21. KOPENHAG MUTABAKATI • Hukuki bağlayıcılığı olmayanve “yol haritası” niteliği taşıyan “KOPENHAG MUTABAKAT” metninde özetle; • Düşük emisyonlu kalkınma stratejisinin benimsenmesi, • EK-1 ülkelerinin sera gazı azaltım hedeflerini; • EK-1 Dışı ülkelerin ise, sera gazı • azaltım eylemlerini (NAMAs) • Sekretarya’ya iletmesi,

22. KOPENHAG MUTABAKATI • Gelişmekte olan ülkelerin uyum ve azaltım faaliyetlerinin finansmanı için 2010-2012 periyodunda 30 milyar dolar, 2012-2020 arasında yıllık 100 milyar dolarlık fonun harekete geçirilmesi, • “Kopenhag Yeşil Çevre Fonu”nun oluşturulması, yer almaktadır.

23. KOPENHAG MUTABAKATINA GÖRE AZALTIM HEDEFİ BEYAN EDEN EK-1 ULKELER

24. ÜLKEMİZDE YAPILACAKLAR • Bu çerçevede; • Ülkemizin diğer EK-1 ülkelerinden farklı olduğunu teyit eden Marakeş 26/CP.7kararı çerçevesinde müzakerelerini sürdürmesi, • Envanter ve projeksiyon çalışmalarının yeniden gözden geçirilmesi,

25. ÜLKEMİZDE YAPILACAKLAR • Her sektörde Azaltım Eylemlerinin tanımlanması (sektörelNAMAs), • Düşük karbonlu ekonomiye geçiş sürecine yönelik çalışmaların başlatılması gerekmektedir. 25

26. SANAYİDE SERA GAZI EMİSYONLARININ AZALTIMI • Çevre dostu en iyi tekniklerin ve temiz üretim teknolojilerinin kullanılması, • Enerji yoğunluğunun düşürülerek enerji verimliliğininsağlanması,

27. GÖNÜLLÜ KARBON PİYASALARI • Gönüllü Karbon Ticareti kapsamında faaliyet gösteren firmalar için bir kayıt sistemi oluşturmak, ve • 2010 yılı sonuna kadar mevzuat hazırlamak • için çalışmalar başlatılmıştır.

28. TÜRKİYE’DE GELİŞTİRİLEN PROJELER

29. GELECEĞİN KURGUSU Bilimin mesajı; • Doğal kaynakları bilinçli tüketmek, • Hayat tarzımızı değiştirmek, • Sanayileşme ve çevre arasında denge kurmak, • Temiz Üretim gerçekleştirmek • Enerji ve Sanayide verimlilik sağlamak,

30. GELECEĞİN KURGUSU • AR-GE, • Teknoloji transferi, • Yeni istihdam alanları (Yeşil Yakalılar: Çevre Müh, Ekolojik Mimarlar, Çevre Avukatları,Çevre Teknisyenleri vb.) • Yeni finansman kaynakları, yeni uluslar arası fonlar (Kopenhag Yeşil İklim Fonu) • Dünyada yeni dengeler ve yıldızı parlayacak ülkeler (Türkiye, Çin, Hindistan, Brezilya ve G. Kore)

31. BEKLEYEN ZORLUK Oyunun dışında kalmak!!

32. AB ÇEVRE FASLI

33. AB ÇEVRE FASLI SÜRECİ Tarama Toplantıları Nisan-Haziran 2006 Müzakere Pozisyon Belgesi 13.11.2009 Müzakere Faslının Açılması 21.12.2009 Tarama sonu Raporu 3. 10. 2007 2006 2007 2008 2009 2010

34. AB ÇEVRE MEVZUATI AB Çevre Mevzuatında Yer Alan Sektörler • Yatay Mevzuat • Hava Kalitesi • Atık Yönetimi • Su Kalitesi • Doğa Koruma • Sanayi Kaynaklı Kirlilik ve Risk Yönetimi • Kimyasallar • Gürültü Kirliliği

35. ÇEVRE FASLI YATIRIM MALİYETİ

36. ÇEVRE FASLI YATIRIM MALİYETİ Su Sektörü 33.969 € - % 58 18.083 € Atık su 12.743 € İçme suyu 3.143 € Diğer Sanayi Kaynaklı Kirlilik 14.785 € - % 25 Hava Kirliliği 428 € - % 1 Katı Atık 9.560 € - % 16 TOPLAM : 58.585 €

37. ÇEVRE FASLI YATIRIM MALİYETİ

38. KAPANIŞ KRİTERLERİ • Ülkemizin “Müzakere PozisyonBelgesi”ne karşılık olarak hazırlanan Avrupa Birliği’nin “Ortak MüzakerePozisyon Belgesi”nde, “ÇevreFaslı”nın geçici olarak müzakerelere kapatılabilmesi için çevre alanında 5 adet “Kapanış Kriteri” belirlenmiştir. 38

39. Bu doğrultuda, Türkiye’nin: Sınır aşan hususlara ilişkin mevzuatı, Su kalitesi alanındaki mevzuatı, Sanayi kaynaklı kirlilik ve risk yönetimi alanındaki mevzuatı kabul etmesi, Doğa koruma ve atık yönetimini de içerecek şekilde bütün sektörlerde uygulama ve yaptırımda ilerleme sağlanması, Özellikle denetim alanında idari kapasitenin geliştirilmesi gerekmektedir. KAPANIŞ KRİTERLERİ 39

40. SANAYİ SEKTÖRÜ İÇİN ÖNEMLİ AB DİREKTİFLERİ 40

41. ATIK YÖNETİMİ • Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi (94/62 EC) • Sorumluluk ambalajlı ürünleri piyasaya sürenlere verilmiştir. • Ambalaj atığı üreticileri; oluşturdukları ambalaj atıklarını belediyenin toplama sistemine vermek zorundadır.

42. ATIK YÖNETİMİ Tehlikeli Atık Direktifi (91/689/EEC) Tehlikeli atıkların bilinçli bir biçimde işleme tabi tutulması ve yönetimiyle ilgilidir.

43. ATIK YÖNETİMİ • Atık Yağların Bertarafı Direktifi (75/439/EEC) • Atık motor yağlarının toplanması motor yağı üreticilerine verilmiştir. • Atık yağların kaynakta kategorilerine göre ayrı toplanması baz yağ veya enerjiyedönüştürülmesi gereklidir. 43

44. ATIK YÖNETİMİ • Elektrikli ve Elektronik Atıklar Direktifi 2002/96/EC • Elektronik atıkların üretici tarafından toplama yükümlülüğü bulunuyor. • Atıkların toplanması, işlenmesi, geri kazanımı ve bertarafı üretici sorumluluğu altında gerçekleştirilecektir. 44

45. ATIK YÖNETİMİ • Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılması Direktifi 2002/95/EC • Sanayicilerin, ürettikleri ürünlerde bazı ağır metal ve diğer zararlı maddeleri kullanmaları istisnalar dışında yasaktır. 45

46. ATIK YÖNETİMİ • Ömrünü Tamamlamış Araçlar Direktifi 2000/53/EC • Yeni üretilecek araçlarda bazı ağır metallerin kullanılması istisnalar dışında yasaktır. • Üreticilerin, ekonomik değeri olmayan araçları bedelsiz geri alma mecburiyeti bulunmaktadır. 46

47. SANAYİ KAYNAKLI KİRLİLİK KONTROLÜ Büyük Yakma Tesisleri Direktifi (2001/80EC) • Isıl gücü 50 MW veya daha fazla olan, yalnızca enerji üretimi için inşa edilen, katı, sıvı veya gaz yakıtların kullanıldığı yakma tesislerini kapsar. • Yeni tesisler, yönetmelik yayım tarihi itibarıyla AB sınır değerleri ile usul ve esaslarına tabi olacaktır. • Mevcut tesisler için yayım tarihi itibarıyla 9 yıllık bir geçiş süresi tanınmıştır.

48. SANAYİ KAYNAKLI KİRLİLİK KONTROLÜ Tehlikeli Maddeler Bulunduran Büyük Kaza Risklerinin Kontrolüne İlişkin (SEVESO II) Direktifi (96/82/EC) • Direktif kapsamında kalan sanayicilerin bulundurdukları tehlikeli kimyasal madde miktarına bağlı olarak: • Alt seviyeli kuruluşların Büyük Kaza Önleme Politikası oluşturması, • Üst seviyeli kuruluşların Güvenlik raporu ve Acil Durum Planı hazırlaması,

49. SANAYİ KAYNAKLI KİRLİLİK KONTROLÜ Sanayi Kaynaklı Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü (IPPC) Direktifi (2008/1/EC) • Entegre Yaklaşım: Alıcı ortamlara (hava, su, toprak) verilen salınımlarının etkilerinin birlikte değerlendirilmesi,enerjitüketimi, atık üretiminin minimizasyonunun sağlanması …. • Emisyon Limitdeğerlerinde “ Mevcut En İyi Teknikler” in (Best AvailableTechniques-BAT) ve referans dokümanların (BREF) gözönünde bulundurulması.

50. SANAYİ KAYNAKLI KİRLİLİK ÖNLEME VE KONTROLÜ Mevcut en iyi teknikler konusunda Türkçeye kazandırılan referans belgeler (BREF’ler) konusunda ilgili sektörler ile işbirliği yapılmıştır; • Çimento ve Kireç • Cam Üretimi • Büyük Yakma Tesisleri • Tekstil • İzleme Sistemleri • Ekonomik ve ortamlararası etkiler • Demir-Çelik Endüstrisi • Depolamadan kaynaklanan emisyonlar • Enerji verimliliği