Władza ustawodawcza

1. Władza ustawodawcza

2. Pojęcie władzy ustawodawczej • Pojęcie w znaczeniu językowym (semantycznym) używane dla określenia organu lub organów dysponujących kompetencją (wyłączną lub współistniejącą z kompetencjami innych organów) do stanowienia aktów ustawodawczych – formalne rozumienie władzy ustawodawczej.

3. Pojęcie władzy ustawodawczej • W znaczeniu materialnym, rozumienie władzy ustawodawczej odnosimy do kontekstu ustrojowego właściwego państwom demokratycznym, czyli w szczególności organu respektującego zasady: • podziału władzy – władza ustawodawcza, jest jedną z naczelnych władz obok władzy wykonawczej i sądowniczej, pozostającą w równowadze do nich, a w szczególności nie jest władzą wobec nich zwierzchnią; • suwerenności Narodu i przedstawicielskiej formy jej wykonywania – organy władzy ustawodawczej w części lub całości pochodzą w wyborów powszechnych, a zasiadający w nich parlamentarzyści są reprezentantami Narodu. • pluralizmu politycznego – organy władzy ustawodawczej mają charakter ciał kolegialnych, na tyle licznych, że mogą wyrażać zróżnicowanie polityczne Narodu.

4. Podstawy konstytucyjne władzy ustawodawczej w Polsce. • Art. 7 Konstytucji RP „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.” - Sejm i Senat to organy władzy publicznej, którym konstytucja powierzyła władcze kompetencje, pozwalające determinować zachowania innych podmiotów (np. Rady Ministrów, Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prokuratora Generalnego); - wyodrębnienie rozdziału Konstytucji RP (IV) poświęconego kompleksowo Sejmowi i Senatowi, - nieodzowność obu organów dla realizacji najistotniejszych zasad ustrojowych (np. suwerenność Narodu, podział władzy), - brak organów nadrzędnych nad Sejmem i Senatem sprawia, że można je określić mianem najwyższych, konstytucyjnych organów państwa.

5. Podstawy konstytucyjne władzy ustawodawczej w Polsce. • Art. 10 Konstytucji RP ust. 1 „Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.” ust. 2 „Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat (...)” - Sejm i Senat zostają wyodrębnione organizacyjnie jako organy państwa. - relacje obu organów z innymi organami pozostałych władz oparte są na relacji równoważenia, wykluczającego hierarchiczne podporządkowanie organów jednych władz organom innych władz.

6. Podstawy konstytucyjne władzy ustawodawczej w Polsce. • Art. 95 ust. 1 Konstytucji RP „Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat.” • ust. 2 „Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.” • regulacja dotycząca struktury parlamentu, wskazująca na dwa organy (izby) polskiego parlamentu (zasada dwuizbowości) • jednocześnie jeden z licznych przepisów wskazujących na zróżnicowanie pozycji obu izb; Senat - inaczej niż Sejm - pozbawiony został funkcji kontrolnej; pierwsze z licznych unormowań wskazujących na przewagę Sejmu w polskim wersji dwuizbowości.

7. Podstawy konstytucyjne władzy ustawodawczej w Polsce. • Art. 96 ust. 1 Konstytucji RP „Sejm składa się 460 posłów. (...)” • Art. 97 ust. 1 Konstytucji RP „Senat składa się ze 100 senatorów. (...)” • Art. 104 ust. 1 Konstytucji RP „Posłowie (dot. także senatorów) są przedstawicielami Narodu. (...).” - Sejm i Senat mają charakter najpełniej przedstawicielski, gdyż pochodzą z wyborów powszechnych o charakterze demokratycznym, a ich skład jest pluralistyczny, - ścisły związek Sejmu i Senatu z suwerenem (Narodem) jest powodem pewnej przewagi (preponderancji) organów władzy ustawodawczej nad pozostałymi organami władzy publicznej.

8. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Wśród współczesnych parlamentów wyróżnić można szczególnie podział na parlamenty jednoizbowe (np. Dania, Szwecja, Nowa Zelandia, Litwa, Portugalia) oraz dwuizbowe (np. Stany Zjednoczone Ameryki, Brazylia, Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Holandia); • Przyczyny oparcia budowy parlamentu na zasadzie dwuizbowości: • wzmocnienie zasady podziału władzy także poprzez podział w obrębie władzy ustawodawczej, • udoskonalenie procesu legislacyjnego poprzez uwzględnienie stanowiska sił reprezentowanych w obu izbach (szczególnie w sytuacji zróżnicowania kryteriów wyboru drugiej izby), • uzyskanie przez części składowe państw federacyjnych własnej reprezentacji w parlamencie, • utrzymanie tradycji ustrojowej.

9. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Modele dwuizbowości: zrównoważona (egalitarna, równoprawna, symetryczna), oraz niezrównoważona. • Polski model dwuizbowości niezrównoważonej Orzeczenie TK K 5/93 „Senat nie jest izbą równorzędną Sejmowi. Uznanie Senatu za jeden z dwóch organów władzy ustawodawczej nie oznacza, iż jego status zrównany został z pozycją prawną Sejmu” Wyrok TK K 25/98 „Konstytucja z 1997 roku utrzymała model dwuizbowości niesymetrycznej”

10. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce Orzeczenie TK K 25/98 „W procedurze ustawodawczej Konstytucja uregulowała kompetencje obu izb nierównorzędnie. Pozycja Sejmujest w tym procesie uprzywilejowana w relacji po pozycji Senatu. Znajduje to wyraz w szeregu szczegółowych unormowaniach konstytucyjnych, a w szczególności w tym, że: 1) postępowanie legislacyjne może być wszczęte tylko w Sejmie, a Senat zajmuje się dopiero uchwalonym przez Sejm tekstem, 2) projekt staje się ustawą już w momencie uchwalenia przez Sejm (...) [art. 121 ust. 1 Konstytucji RP stanowi: Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.] , 3) Senat musi zająć stanowisko wobec ustawy w konstytucyjnie wyznaczonym [konstytucyjnie] terminie, a brak stanowiska uznaje się za przyjęcie ustawy, 4) Sejm może odrzucić poprawki Senatu (...).”

11. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce • Problematyka Zgromadzenia Narodowego Art. 114 Konstytucji RP 1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe. 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin. Opinie na temat charakteru prawnego Zgromadzenia Narodowego: a) prof. W. Skrzydło: „Zgromadzenie Narodowe nie jawi się jako odrębny organ państwa, gdyż jest to tylko forma wspólnych obrad Sejmu i Senatu prowadzonych pod przewodnictwem Marszałka Sejmu bądź w jego zastępstwie Marszałka Senatu”

12. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce • b) prof. L. Garlicki: „Zgromadzenie Narodowe ma pewne kompetencje własne, a przy ich wykonywaniu działa jako jedno ciało parlamentarne, bez rozróżnienia Sejmu (posłów) i Senatu (senatorów). W swej istocie Zgromadzenie składa się nie tyle z Sejmu i Senatu, co z posłów i senatorów, którzy obradują i głosują wspólnie i których należy traktować jako członków Zgromadzenia. W tym sensie Zgromadzenie Narodowe jest czymś zupełnie innym niż tak zwane wspólne posiedzenia izb, w ramach których nie można podejmować żadnych aktów prawnie wiążących, a Sejm i Senat zachowują własną tożsamość. Te argumenty wydają się czynić zadość kryterium wyodrębnienia organizacyjnego i kompetencyjnego Zgromadzenia i przesądzać o jego charakterze jako odrębnego (samoistnego) organu.

13. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce • Konstytucyjne zasady dot. Zgromadzenia Narodowego: • przewodniczenie Zgromadzeniu przez Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie przez Marszałka Senatu, • przesądzenie formy działania Zgromadzenia jako „wspólnych obrad” Sejmu i Senatu, a tym samym zdeterminowanie składu osobowego Zgromadzenia. Kompetencje Zgromadzenia Narodowego: • przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego prezydenta (art. 130 Konstytucji), • stwierdzenie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (art. 131 ust. 2 Konstytucji), • postawienie prezydenta w stan oskarżenia (art. 145 ust. 2 Konstytucji), • wysłuchanie orędzia prezydenta (art. 140 Konstytucji)

14. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce • Kadencja – za prof. W. Skrzydło: „okres na jaki wyborcy udzielają organowi wybieralnemu pełnomocnictw i w jakim realizuje on swe zadania funkcjonując w chwilowym składzie pochodzącym z jednych wyborów”. • Wyrok TK K 17/98 „na treść zasady kadencyjności składają się trzy podstawowe elementy (...). Po pierwsze, nakaz nadania pełnomocnictwom danego organu z góry oznaczonych ram czasowych. Po drugie, wymienione ramy nie mogą przekraczać pewnych rozsądnych granic. Po trzecie, kadencyjność oznacza nakaz ustanowienia regulacji prawnych, które zapewnią ukonstytuowanie się nowowybranego organu tak, aby mógł on rozpocząć wykonywanie swoich funkcji bez zbędnej zwłoki.”

15. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Art. 98 ust. 1 Konstytucji RP: „Sejm i Senat wybierane są na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.” - wyznaczenie początku i końca kadencji, • brak przerwy międzykadencyjnej, • zapewnienie ciągłości działania parlamentu

16. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Skrócenie kadencji (a rozwiązanie parlamentu) • Art. 98 ust. 3 Konstytucji RP „Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.” • Art. 98 ust. 4 Konstytucji RP „Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.” • Art. 225 fakultatywne skrócenie kadencji przez Prezydenta • Art. 155 ust.2 obligatoryjne skrócenie kadencji

17. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Art. 228 ust. 7 Konstytucji RP „W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu (...).” Skutki skrócenia kadencji Sejmu i Senatu: • art. 98 ust. 5 Konstytucji RP „Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.” • zachowanie zdolności Sejmu i Senatu do dalszej pracy do dnia poprzedzającego dzień pierwszego zebrania się Sejmu nowej kadencji.

18. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Przedłużenie kadencji Art.228 ust. 7 Konstytucji RP „W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu (...) nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu (...).” W okresie PRL znane były przypadki jednorazowego wydłużenia kadencji poprzez nowelizację odpowiedniego przepisu konstytucyjnego (aktualnie art.. 98 ust. 1 Konstytucji RP) – współcześnie takie rozwiązanie wydaje się wątpliwe (m.in. zasada demokratycznego państwa prawnego)

19. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych – zakończenie prac parlamentu w związku z zakończeniem kadencji oznacza zamknięcie okresu działania parlamentu w jednorodnym kształcie osobowym, a zwłaszcza politycznym; wybory parlamentarne, wyrażając wolę Narodu co do składu osobowego, ale przede wszystkim politycznego parlamentu, pozwalają rozpocząć kadencję bez obciążenia sprawami, które nie zostały załatwione w poprzedniej kadencji. Sprawy, które nie zostały zamknięte w poprzedniej kadencji nie są przekazywane parlamentowi nowej kadencji (przede wszystkim projekty ustaw).

20. Organizacja władzy ustawodawczej w Polsce. • Zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych jest przedmiotem zwyczaju konstytucyjnego, nie jest wyrażona wprost w tekście Konstytucji RP, • Wyjątki od zasady dyskontynuacji, ustanowione wyraźnie przepisami ustawowymi : • obywatelski projekt ustawodawczy, • postępowanie w ramach procedury odpowiedzialności konstytucyjnej, • postępowanie ze sprawozdaniem komisji śledczej złożonym w Sejmie poprzedniej kadencji, • opiniowanie projektów aktów prawnych Unii Europejskiej w Komisji do spraw Unii Europejskiej.

21. Zasady funkcjonowania Sejmu i Senatu • Zasada autonomii parlamentu – przyznanie parlamentowi sfery niezależności w funkcjonowaniu, przede wszystkim niezależności funkcjonowania od innych organów państwowych • Orzeczenie TK K 8/99 „pojęcie autonomii parlamentu oznacza wyłączne prawo każdej z izb ustawodawczych do decydowania w sprawach związanych ze swoją organizacją i funkcjonowaniem. Wymieniona zasada obejmuje nie tylko sprawy wewnętrznej organizacji izb oraz postępowań parlamentarnych, ale również m.in. wyłączność decyzji w sprawach składu personalnego organów izb, budżetu izb i jego wykonania, immunitetu parlamentarzystów oraz wyłączność zarządzenia terenem parlamentu.”

22. Zasady funkcjonowania Sejmu i Senatu • Orzeczenie TK U 10/93 „W systemach opartych o zasadę podziału władz stanowi jedną z podstawowych zasad służących zapewnieniu parlamentowi niezależności w sprawach własnej organizacji i sposobu działania, a przez to niezależnej i samodzielnej pozycji w systemie organów państwa” • Podstawy konstytucyjne zasady autonomii parlamentu: • brak jednoznacznej deklaracji konstytucyjnej, • główne znaczenie ma art. 112 Konstytucji RP Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm. • a także art. 61 ust. 4, art. 105, art. 109 ust. 1, art. 110 Konstytucji RP

23. Zasady funkcjonowania Sejmu i Senatu • Zasady autonomii parlamentu nie ma charakteru bezwzględnego, przewidziane są konstytucyjne wyjątki od niej: • art.111 Konstytucji RP – tryb działania komisji śledczej określa ustawa. • art.107 ust. 2 – o odpowiedzialności posłów i senatorów z tytułu naruszenia zakazu z art. 107 ust. 1 orzeka Trybunał Stanu

24. Zasady funkcjonowania Sejmu i Senatu • Zasada jawności posiedzeń – art. 113 Konstytucji RP „Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów uchwalić tajność obrad. • Zakres podmiotowy zasady jawności – Sejm, Senat, Zgromadzenie Narodowe, • Zakres przedmiotowy zasady jawności – posiedzenia Sejmu, Senatu, Zgromadzenia Narodowego i podejmowane w ich trakcie działania takie jak: wystąpienia parlamentarzystów oraz przedstawicieli organów państwa uczestniczących w posiedzeniach, wnioski i przedłożenia, uchwały, głosowania itp. • Konsekwencje zasady jawności posiedzeń: • stworzenie możliwości uczestniczenia publiczności w posiedzeniach izb, • dostępność materiałów i dokumentów będących przedmiotem posiedzenia, • dostępność materiałów dokumentujących przebieg posiedzeń (np. sprawozdania stenograficzne, zapisy elektroniczne)

25. Zasady funkcjonowania Sejmu i Senatu • Wyrok NSA w Warszawie z dnia 30 października 2002r. II SAB 154/02 • „Uchwała Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992r. – Regulamin Sejmu nie wprowadza jawności komisji sejmowych (…) • Uwagi krytyczne do wyroku: a) można mówić o zasadzie jawności komisji, gdyż komisje są jawne – zarówno uchwała tworząca komisję i określająca zakres działania jak i formująca jej skład są jawne gdyż publikowane nie tylko we właściwym organie publikacyjnym – Monitor Polski – ale także dostępne w innej postaci np. na stronie internetowej Sejmu, b) zasady jawności prac komisji nie wprowadza przede wszystkim Konstytucja RP, i to jest decydujące.

26. Zasady funkcjonowania Sejmu i Senatu • Zasada permanencji a zasada sesyjności. • Zasada sesyjności opiera się zbudowaniu kadencji parlamentu przez naprzemienne okresy aktywności (sesji) i pasywności (przerwa międzysesyjna) parlamentu (np. USA, Francja, Włochy, Kanada, Japonia). Cechy charakterystyczne: • uzależnienie aktywności parlamentu (niekiedy także jego organów) od woli zewnętrznego wobec parlamentu organu państwowego (głównie głowa państwa), co znacząco osłabia autonomię parlamentu, • konieczność wyposażenia organu państwa w możliwość działania w zastępstwie parlamentu (przede wszystkim stanowienie ustaw) w okresie międzysesyjnym)

27. Zasady funkcjonowania Sejmu i Senatu • Zasada permanencji – opiera się na założeniu, iż parlament powinien być stale gotowy do podjęcia działań; stąd cała kadencja jest jednorodna po względem prawnym (np. Niemcy, Polska, Bułgaria, Rosja, Czechy) • Cechy charakterystyczne: • parlament (jego organy) decyduje w sposób samodzielny o podjęciu działań (prac) w zależności od własnej oceny potrzeb w tym względzie, • zasada autonomii jest lepiej gwarantowana, ze względu na uniezależnienie aktywności parlamentu od organów wobec niego zewnętrznych Art. 109 ust. 1 Konstytucji RP Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.

28. Zasada funkcjonowania Sejmu i Senatu • Wyjątek od zasady permanencji: Art.109 ust.2 Konstytucji RP Pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5. (skrócenie kadencji – wówczas Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów)

29. Organy Sejmu i Senatu. • Pojęcie organu Sejmu (i Senatu). P. Czarny i B. Naleziński: „poseł lub grupa posłów wyłonionych przez Sejm lub wybranych przez inne gremia składające się z posłów, powołane na mocy obowiązujących przepisów (wyodrębnienie organizacyjne) i posiadające wynikające z norm Konstytucji i regulaminu Sejmu zadania realizowane w imieniu Sejmu jako całości, które wykonywane są przy pomocy przydzielonych uprawnień (wyodrębnienie kompetencyjne) oraz obowiązków wobec izby i jej organów.

30. Organy Sejmu i Senatu • Rodzaje organów Sejmu i Senatu • ze względu na charakter spraw powierzonych im do wykonywania: organy kierownicze (podejmowanie zasadniczych rozstrzygnięć o charakterze kierunkowym i organizacyjnym – Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezydium Sejmu, Prezydium Senatu), organy opiniodawcze (przedstawianie niewiążących stanowisk i ocen – Konwent Seniorów Sejmu, Konwent Seniorów Senatu) oraz organy pomocnicze (wykonywanie czynności przygotowawczych w zakresie zadań należących do kompetencji Sejmu i Senatu – komisje Sejmu i Senatu).

31. Organy Sejmu i Senatu • ze względu na akt normatywny, będący podstawą działania organów Sejmu i Senatu: organy konstytucyjne (Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, komisje Sejmu i komisje Senatu) organy pozakonstytucyjne (Prezydium Sejmu, Prezydium Senatu, Konwent Seniorów Sejmu, Konwent Seniorów Senatu) • ze względu na strukturę osobową: organy jednoosobowe i organy kolegialne.

32. Organy Sejmu i Senatu • Marszałek Sejmu • wybierany spośród posłów na pierwszym po wyborach posiedzeniu Sejmu, • kandydaturę wskazuje grupa co najmniej 15 posłów (minimalna liczba posłów wymagana do utworzenia klubu poselskiego); poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę, • wybór dokonany zostaje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Ten sam tryb wyboru dotyczy także wicemarszałków Sejmu • art. 10 a Regulaminu Sejmu przewiduje możliwość odwołania przez Sejm bezwzględną większością głosów Marszałka Sejmu na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów i imiennie wskazujący kandydata na Marszałka Sejmu; w efekcie dochodzi jednocześnie do odwołania dotychczasowego Marszałka Sejmu i wyboru nowego Marszałka.

33. Organy Sejmu i Senatu • Charakter prawny Marszałka Sejmu – organ wewnętrzny Sejmu wg. Trybunału Konstytucyjnego (K 21/98) „jedną z cech odróżniających organ państwa od organu wewnętrznego jest możliwość stanowienia decyzji o charakterze władczym”; przeciwnicy tego stanowiska zwracają uwagę na konstytucyjne kompetencje Marszałka Sejmu skierowane na zewnątrz Sejmu i nie związane z działalnością Sejmu (jak np. zarządzanie wyborów prezydenckich, zastępstwo prezydenta) oraz kompetencje ustawowe o tym samym charakterze np. powołanie i odwołanie Głównego Inspektora Pracy.

34. Organy Sejmu i Senatu • Kompetencje Marszałka: • reprezentowanie Sejmu wobec innych organów państwa (np. przekazywanie ustaw uchwalanych przez Sejm, wyrażanie opinii w przedmiocie skrócenia kadencji Sejmu i Senatu, • prowadzenie spraw w relacji z organami UE, • zwoływanie posiedzeń Sejmu, przewodniczenie posiedzeniom, ustalanie porządku posiedzenia, • kierowanie pracami Prezydium Sejmu i przewodniczenie Prezydium Sejmu i Konwentowi Seniorów, • stanie na straży praw i godności Sejmu,

35. Organy Sejmu i Senatu • czuwanie nad tokiem i terminowością prac Sejmu (np. nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym, wyznaczanie czasu pracy komisji nad pilnym projektem ustawy, ustalanie miejsca odbycia I czytania ustawy), • udzielanie posłom niezbędnej pomocy, w tym czuwanie nad wykonywaniem przez organy administracji ich obowiązków wobec posłów, • czynności z zakresu zarządzania Sejmem jak powołanie i odwołanie Szefa Kancelarii Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich.

36. Organy Sejmu i Senatu • Prezydium Sejmu – organ pozbawiony charakteru organu konstytucyjnego przez Konstytucję z 2 kwietnia 1997r. jednak istnieje spór co do charakteru organu: kierowniczy czy pomocniczy; formowany jest z mocy prawa, w wyniku wybrania przez Sejm posłów tworzących Prezydium Sejmu czyli Marszałka Sejmu i wicemarszałków • OrzeczenieTK K 1/02 „Ani dekonstytucjonalizacja Prezydium Sejmu , ani konstytucjonalizacja Marszałka Sejmu nie mogą stać na przeszkodzie zlecania ustawą określonych zadań organowi Sejmu pod warunkiem jednak, że zadania te będą mieściły się tak co do treści jak i co do formy w formule działania organu Sejmu (wewnętrznego organu Sejmu)”

37. Organy Sejmu i Senatu • Kompetencje Prezydium Sejmu: • dotyczące organizacji prac Sejmu, jak ustalanie planu prac izby, ustalanie tygodni posiedzeń, • dotyczące pracy organów Sejmu jak np. organizowanie współpracy między komisjami i koordynacja ich działań, organizacja doradztwa naukowego dla Sejmu, • dotyczące postępowań w Sejmie, np. opiniowanie projektów ustaw i uchwał wątpliwych z punktu widzenia ich zgodności z prawem, • dotyczące indywidualnych spraw poselskich jak stosowanie kar regulaminowych czy decydowanie w sprawach obniżenia diety lub uposażenia, • dotyczące wykładni Regulaminu Sejmu i inicjowania jego zmian.

38. Organy Sejmu i Senatu • Wicemarszałkowie Sejmu – posłowie powoływani przez Sejm w trybie właściwym dla Marszałka Sejmu; nie są organami Sejmu • liczba wicemarszałków ustalana jest na pierwszym posiedzeniu przez Sejm nowej kadencji w drodze odrębnej uchwały; • zgodnie z art. 10 ust. 3 Regulaminu Sejmu, zadaniem wicemarszałków jest zastępowanie Marszałka „w zakresie przez niego ustalonym”; • Sejm odwołuje wicemarszałka Sejmu, na wniosek złożony przez co najmniej 15 posłów, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

39. Organy Sejmu i Senatu • Konwent Seniorów – skład: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów poselskich, przedstawiciele porozumień klubów i kół poselskich liczących co najmniej 15 posłów, przedstawiciele klubów parlamentarnych jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów, przedstawiciele kół, które w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu reprezentowały osobną listę wyborczą • „organ zapewniający współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac w Sejmie” oraz opiniujący m.in.(art. 16 Regulaminu Sejmu) : - projekty planów prac, - projekty porządku dziennego posiedzenia Sejmu, - wnioski dot. trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami posiedzenia, - wnioski dot. trybu wyboru przez Sejm jego organów

40. Organy Sejmu i Senatu • Komisje sejmowe – organy pomocnicze, przygotowujące rozstrzygnięcia dla Sejmu, zgodnie z art. 17 Regulaminu Sejmu powołane do: • rozpatrywania i przygotowania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu, • wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu • Wyrok NSA w Warszawie z dnia 30 października 2002r. Sygn. II SAB 154/02 • „Uchwała Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992r. – Regulamin Sejmu nie wprowadza jawności komisji sejmowych. Komisje te nie są organami władzy publicznej pochodzącymi z powszechnych wyborów, lecz stanowią organy jednostek pomocniczych tych organów” • Uwaga krytyczna do wyroku: komisje są jednostkami pomocniczymi Sejmu a nie organami jednostek pomocniczych Sejmu.

41. Organy Sejmu i Senatu • Rodzaje komisji Sejmu: • Stałe (aktualnie 26), utworzone na mocy Regulaminu Sejmu, działające w długim, ponad kadencyjnym (z reguły: wielokadencyjnym) horyzoncie czasowym: - resortowe (problemowe) – odpowiadające przedmiotem swego działania pewnym, rodzajowo jednorodnym grupom zagadnień, z reguły podobnym do działów administracji zajmujących się nimi w ramach rządu (np.. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Komisja Obrony Narodowej) - nieresortowe (funkcjonalne) – pozostające w ścisłym związku z funkcjami i kompetencjami Sejmu (np. Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich, Komisja Ustawodawcza, Komisja Etyki Poselskiej

42. Organy Sejmu i Senatu • Komisje nadzwyczajne – powoływane w trakcie kadencji, najczęściej dla załatwienia jednostkowej sprawy lub spraw, np. dla prac nad szczególnie istotną ustawą lub kodeksem. • Komisje śledcze – na mocy art. 111 Konstytucji „Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy” • Powoływanie komisji Sejmu: Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu, po zaopiniowaniu przez Konwent Seniorów • Organizacja komisji: organem komisji jest prezydium komisji oraz przewodniczący komisji, • Komisja obraduje na posiedzeniach zwoływanych przez samą komisję, prezydium komisji lub przewodniczącego komisji • Sekretarze Sejmu – grupa 20 posłów wybrana przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu dla czynności pomocniczych wobec Marszałka np. prowadzenie listy mówców, liczenie głosów – nie są organami Sejmu.

43. Organy Sejmu i Senatu • Podobieństwa w organizacji Senatu: • ta sama struktura organów, łącznie z ich nazwami oraz podstawami normatywnymi ich działania (Konstytucja RP, Regulamin Senatu), w tym podział na komisje stałe i nadzwyczajne, • podobne funkcje organów, w szczególnie gdy chodzi o charakter kierowniczy Marszałka Senatu i pomocniczy komisji Senatu, • Różnice w organizacji Senatu - stała, regulaminowa liczba wicemarszałków, • brak uprawnień kontrolnych komisji senackich, w tym także brak możliwości powołania senackiej komisji śledczej, - mniej rozbudowana struktura komisji senackich (aktualnie 16), - konieczność zachowania dużej dyscypliny czasowej pracy organów Senatu i samego Senatu.

44. Organizacja posłów w Sejmie i senatorów w Senacie • Na podstawie art. 17 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz art. 8 Regulaminu Sejmu i art.. 21 Regulaminu Senatu posłowie i senatorowie „mogą tworzyć” w Sejmie i w Senacie odpowiednio kluby, koła lub zespoły poselskie oraz kluby, koła lub zespoły senackie a także wspólne kluby, koła lub zespoły parlamentarne. • Kluby i koła są „oparte na zasadzie politycznej”, różni jest skład ilościowy: • klub poselski liczy co najmniej 15 posłów, koło co najmniej 3 posłów • Klub senatorski liczy co najmniej 7 senatorów, koło co najmniej 3 senatorów

45. Organizacja posłów w Sejmie i senatorów w Senacie • Zespoły poselskie i zespoły senatorskie zgodnie z art. 8 ust. 6 Regulaminu Sejmu i art. 21 ust. 6 Regulaminu Senatu zorganizowane są na zasadach innych niż polityczna; zespoły nie stanowią więc konkurencji politycznej dla klubów i kół;