Teg ? Ges i rhain ar y Sêl . Gostion nhw dri deg pump yn lle saith deg,

CYFRIFOLDEB Teg? Gesirhainar y Sêl. Gostionnhwdri deg pump ynllesaith deg, ar y cyfanwedwni, bargen deg. Gesisaith deg am eugwneud. Rwy’ngwnïocannoeddo’rrhainmewnwythnoshir. Tri deg pump ceiniog am bob nike a dweud y gwir. Ondyma yn Indonesia bargen deg oeddcael y job iddechra’ Einir Jones teg fair ar y cyfan on the whole wedwni I’d say gwnio to stitch / sew CYNNWYS – cynnwys, stori, neges … ARDDULL – mesur, adeiladwaith, technegau … SYNOPTIG – ffilmiau a rhaglenni, erthyglau a storiau, nofelau, dramau, cerddi …

Problemauheddiw 1.Dyled 2. Tlodi 3. Diweithdra … BYW FORY Ishoheddiw ishorŵan, wrthstemioffenest Owen Owen. Ishocyllell ishofforc, ishopeth’na i dynnucorc. Ishollun ishorwbathi’wddal ishopethaaralli’wddalar y wal. Isho handbag ishohet isho’rthing’na i ddalsyrfiêt. Isho Coco Pops a ShrededWhît, isho be ti’ngalw jystfeltrît. Ishosi-bŵts, ishoSi-Di ishobrêcbach baiddysî IshoCantonîs têcawê ishoîsi wê of pê Trafodwchgynnwys y gerdd. Dadansoddwcharddull y gerdde.e. technegaueffeithiol, adeiladwaith … Trafodwchunrhywlenyddiaetharallrydych chi wediastudioar y thema “Cyfrifoldeb” Onddwieisiau … Dwi’nteimlo’n well teimlo’nffantastig ynllyncu ‘mil efo aspirin blastig. Bachu ‘mag a sgrialu: bywfory, bywtalu. MyrddinapDafydd GEIRFA isho = eisiau stemio = to steam up Llyncu mil = to swallow my bill bachu = to grab sgrialu = to scarper

argymwynas = doing a favour yndeilchion = in pieces mwytho = to caress ymbil = to beg budr = dirty angau = death ER COF AM KELLY (sgwennwydymMelffast) Genethnawmlwyddoed Argymwynasdaith; Peint o laethgwyn I gymydog. Trwygyrrau’rffenest Gwylioddeimam, Eigweldyncerdded A chwympo; Bwledwedi’ibwrw Gwydrfeleichnawdyndeilchion Panigwedi’rpoen “My God, it’s only a little girl” Meddai’rglasfilwr. Moesymgrymodd. Meidrolodd, Eimwythoyneigledrau. “Get your dirty hands off” Meddcymydogmewncynddaredd. Y famynymbil Am eigymorthcyntaf – olaf. Gwisgoddamdanieiffrogben-blwydd, Dodilosinyneiharch Y tedibudr a anwesodd o’ichrud Ac aetharelor Angaueinosonhwyrafallan. C Y F R I F O L D E B • CYNNWYS • Sutmae’rgerddyndechrau? • Beth sy’ndigwyddymmhennill un? • Beth am bennilldau a thri? Sutmae’rstoriyndatblygu? • Sutmae’rgerddyngorffen? • ARDDULL • Beth ydymesur y gerdd? • Pa dechnegausy’ncaeleudefnyddiogan y bardd? • (hydllinellau, odl, ail-adrodd, defnyddo’rSaesneg, cyflythreniad, cyffelybiaeth, ansoddeiriaueffeithiol, geirfadda …) • Pa moreffeithiolydy’rtechnegauhyn? T R A F O D W CH CYFRIFOLDEB Storiau Monica Blodeuwedd Esther Ffilmiau HeddWyn Solomon a Gaenor Gadael Lenin Patagonia Lois Cerddi Mae genifreuddwyd Diwrnod y Gêm Cilmeri Ailgylchu

Trafodwchgynnwys y gerdd? Beth sy’ndigwydd? Sutmae’rgerddyngwneudi chi deimlo? EDRYCH MEWN DRYCH (gan Non Evans) Wrthedrychyn y drych Gwelafbersongwan. Bob dydd Pam? Rwyfyngweldwyneblliwgar, Gwelw, coch a du-las. Yr un hen stori bob tro, Plant ynflin ac yn gas. Yngaethfelcarcharor Yr unig un. Fymhlentyndodynhir Ac ynboenus Bob nosarddi-hun. Fynhad a fymamynddiamcan, “Beth ar y ddaearddigwyddodd, Dan?” Fynhumewnynberwi Fynheimladau’ncorddi, “DisgynMam” Y geiriau’ntroiynfymhen “Dan, Dan, The Dyslexic Man” – Prydwneith y bwlio Ddodiben? Trafodwcharddull y gerdde.e. y defnydd o liwiau, y defnydd o ddeialog, y cwestiynau, yr iaith … GEIRFA drych = mirror gwan = weak gwelw = pale yngaeth = captive carcharor = prisoner diamcan = clueless corddi = to churn disgyn = to fall, to drop

ailadrodd I ti, ‘to Rwy’nddarn o glai … Trofi: Rwy’nstorom … Dofafi Rwy’ngerdd … Sgrifennafi; Rwy’nwên … Gwenafi; Rwy’nfilltir … Cerddafi; Rwy’nddeigryn … Wylafi; Rwy’ndygaru … Cara fi; Rwy’nwallgo … Clofilan … (DewiPws) Hydllinellau C A R I A D Berfaueffeithiol Geirfadda Atalnodi Delwedd darn o glai = a piece of clay dofafi = tame me deigryn = a tear gwallgo = mad, insane clofilan = lock me up

Hawl? Pwyroddodd yr hawl I ddynlofruddioanifail am sbort? Pwyroddodd yr hawl I ddyngaethiwoanifeiliaid Ereiblesereihun? Pwyroddodd yr hawl I ddynddifethadyffrynnoeddhardd A chodianghenfilodconcrit Yneulle? Pwyroddodd yr hawl I nilygru’rtira’rmôra’rawyr Â’nbudreddini? Pwyroddodd yr hawl I ddyngaethiwo a llofruddio’ifrawd Am yr hynmae’neigredu? Pwyroddodd yr hawl I ddyngwyngaethiwo, casau Ac arteithio’rdyndu Oherwyddlliweigroen? Pwyroddodd yr hawl I ddynedrycharferch A’ibychanu hi? Ac rwy’ndaliofyn … PWY roddodd yr hawl? Gwilym Morris CYFRIFOLDEB GEIRFA hawl = right llofruddio = to murder caethiwo = to keep captive difetha = to destroy dyffrynnoedd = valleys aghenfilod = monsters llygru = to pollute budreddi = filth arteithio = to torture bychanu = to belittle

C A R I A D Plentyn Bob Eiliad Mae ‘nablentynynmarw, bob eiliad, Mae ‘nafamgydadagrau’neillygad- Y dagrausy’nllosgigangariad. A broncyni’rtruangaelcyfle I ddysgu am hwyl ac am chwarae, Mae ‘nafeddrodynagorynrhywle. A phanfydd y gerddwedigorffen Byddmwywedimarwtrwyangen: Sawleiliadgymerwydi’wdarllen? Tudur Dylan Jones • Sutmae’rgerddhonyngwneudi chi deimlo? • euog? • trist? • cymysglyd? • ofnus? • di-fater? • pryderus? • …? Eiliad = second Llosgi = to burn Truan = poor one Beddrod = a grave Angen = need Trafodwchgynnwys y gerddhonganTudur Dylan. Beth ydyneges y bardd? Dadansoddwcharddull y gerdd ac esboniwchresymau’rbardd am ddefnyddio’rtechnegauhyn. Trafodwchunrhywlenyddiaeth a ddarllenwydneulunyddiaeth a wyliwydar y thema hon.

Y MWNCI ganGeralltLyall Llygaidllosgardân Effaithddrewllydsebongwalltmelys. Eibawengrynedigyndangosofn, Y cotiaugwyn Ynceisiobodyngaredig. Ymddangosfel clown Yngwisgo’rcolurdrud Sy’ncosieiwynebtrist. Rhoimwythau a maldod A’iroiyn y cawellgorau Cynrhoipigiadiddo Felgwenwyngwyllt Ynteimlo’nsâl, swpsâl Yn wan, ynmethuâsymudbron. Sŵn SGRECH Yngweiddimewnpoen. Y cotiaugwyncaredig Yneiddefnyddio Felpeiriantarbrofi Ermwynelw I’rcwmnicolur llosg = burning effaithddrewllyd = the stinking effect pawen = paw crytnedig = shivering ymddangos = to appear colur = make-up cosi = to itch rhoimwythau / maldod = to cuddle cawell = cage gwenyn = bees arbrofi = to test elw = profit CYFRIFOLDEB Dadansoddwchgynnwys y gerdd. Dadansoddwcharddull y gerdd ac esboniwchresymau’rbardd am ddefnyddio’rtechnegauhynny. Trafodwchunrhywlenyddiaeth a ddarllenwydneulunyddiaeth a wyliwydar y thema hon.

GEIRFA annisgwyl = unexpected hebsiwnamiw = without a sound pori = to graze byddin = army haearn = iron teyrnasu = to rule sathru = to trample diysbryd = without spirit di-baid = without ceasing troelli = to turn lloerig = mad grym = power gwawr = dawn marchogion = horsemen Melinau Nebyngwylio, Nebyngwrando, Distaw y daethant annisgwyl – Drosben y bryn. Heb siwnamiw, Dim adaryncanu Na chwningodynchwarae, Na defaidynpori Arlan yr afon. Y fyddinhaearnynteyrnasu Brenhinoedd y brynynsathru’rcaeau Dan draed Dideimlad, diysbryd, Di-baid. Breichiaudu’ntroelli’nlloerig Herio’rgwyntâsgrecheugrym, Gwawr Armageddon, Marchogion modern yndisgwyleu Don Quixote Lynn Phillips • Dadansoddwchgynnwys y gerdd. Oesnegesgyda’rbardd? • Dadansoddwcharddull y gerdd ac esboniwchresymau’rbardd am ddefnyddio’rtechnegauhynny. Defnyddo’rnegyddol Berfaueffeithiol cyflythreniad Geirfaarbennig Hydllinellau Ail adrodd odl iaith CYFRIFOLDEB

Oesrhaidi mi? Oesrhaidi mi ddarllen y darllen a deall ac ateb y cwestiynau argyfer yr ail wersyfory? Oesrhaidi mi wrando a deall y sgwrsio a llenwi’rhollfylchau argyfergwerspedwaryfory? Oesrhaidi mi ddarllen a chlywed yr hanes am grio a gormes yn Chechnya draw? Oesrhaidi mi wrando arfwletin radio am blantbachdigartref ynllwguyngNghanol y baw? Mae’nrhaidi mi wrando Mae’nrhaidi mi gofio ac wrthgydymdeimlo mae’nrhaidi mi estynfyllaw. CYFRIFOLDEB Trafodwchgynnwys y gerdd “Oesrhaidi mi?” Trafodwchardull y gerddhon? Ydych chi wedigwylioneuddarllenunrhywbetharallar y themayma? Trafodwch. bylchau = gaps gormes = oppression llwgu = starving baw = dirt cydymdeimlo to sympathise estynfyllaw to reach out my hand Darllenaisi Darllenonni Es ii’r theatr a … Mae themadebygyn … Astudiaisi … Astudiuonni … Hefydrhaidsôn am … Mae’rthemahonyngliryn … Gwyliaisi Gwylionni

CARIAD DIM OND SERCH (ganGwionHallam) Dim ondgwên O ganolgolau, Gwefusswilynrhoi Gwahoddiadclir A nebyncodillais – Ondgwelaisi, Ynddallibopetharall. Dim ondswsarlawr y disgo Croenyncwrdd Heb fawr o sŵn A’rgânyncuroymlaen – Ondteimlaisi Y bydynpeidioâthroi. Dim ondllaw Yngwasgu’ndawel, Dwylo’ncau’n Addewidsaff Wrthgerdded am y drws – Ondclywaisi Fyngwaedyngweiddi’ngoch. Dim ondddoe A’ncyrffynrhannu Mwynasws, Ynaddo’rbyd A’rsêryngwrando’nswil – A ywdywaed Yncofio’rnosfelfi? HELP gwefus = lip gwahoddiad = invitation dall = blind croen = skin gwasgu = to press addewid= a promise cyrff = bodies gwaed = blood Dadansoddwchgynnwys y gerdd. Dadansoddwcharddull y gerdd ac esboniwchresymau’rbardd am ddefnyddio’rtechnegauhyn. Prifthema’rgerddydy CARIAD. Manylwchar y themaymadrwygyfeirio at y gerdd ac at unrhywlenyddiaeth a ddarllenwydneulunyddiaeth a wyliwydgennychar y themayma.

CariadOes Â’rffordd Yr oeddhi’ndaleisigaret Y syrthiodd o Mewncariad Yr hollflynyddoeddbyrynôl. Efosteil – Yr wythfed ran O fodfedd O beneibyseddhirfain Tra’nchwythu’rmwg Drwygusangwefuschwibanog Yn llinell fain lwyd a flodeuaiyn gwmwl o stil yn yr awyro’i blaen. Eichoesauhirion Wedieucroesi’n Secsi A’rsigaret Ynhoelenwenhudolus Gydamodrwygoch Cusaneiminlliw Ynbriodâ’rffiltar brown. Dyna’rdarlun A wêlheddiw Wrthollwngeilludwi’rpridd A hithau Heb weld eideugainoed. Glyn Evans Dadansoddwchgynnwys y gerdd. Dadansoddwcharddull y gerdd. Trafodwch y technegaugwahanol a ddefnyddiwydgan y bardd. Meddyliwch am ddeunyddarallrydych chi wediastudioar y themahon – cerddi, dramau, ffilmiau, erthyglaupapurnewydd ... C Y F R I F O L D E B C A R I A D yr wythfed ran o fodfedd an eighth of an inch hirfain = slender hoelen = nail hudolus = enchanting minlliw = lipstick lludw = ashes pridd = earth deugain = forty

DEB CYFRIFOLDEB CYFRIFOLDEB CYF DAMWAIN Mae’rgwaedyngochar y modurgwyn Ac Arwynynwastraffarhyd y ffordd. Ar y metelyngrafionmaedarnau o groen; O gwmpas, picellaugwydyr a gwythiennau, Rhychau o siwt a chnawd, Cerrigwal, a’r car arnyntfelsgrech Wedi’ifferru; aroglaurwber a phetrol. Ac y mae’rmeclinynllithrigganeinioes. Rhwygwydhwnhyd y tar macadam A’rhaearna’rmaen – Y bachgenbyw. Tywalltwyd y llancar y ddaear. Daethadnabodibenyn y deugainllathhyn Arddiwrnod o haul gwanwyn. DieithrwydArwynganangau. “Clywsom”, meddai’rllais, “foddamwainwedidigwyddheddiw Ar y fforddyn y fan-a’r-fan Pan aethcerbydhwn-a-hwno’rlle-a’r-lle I wrthdrawiadâ’rclawdd” Clywsomninnauhefyd, A gwelsom. Gwyn Thomas Trafodwch y cynnwys yr arddull y thema HELP crafion = scratches picellaugwydyr glass spears gwythiennau = veins rhychau = grooves fferu = to freeze aroglau = smells einioes = life rhwygo = to tear apart tywallt = to pour deugainllath = forty yards cerbyd = car gwrthdrawiad = crash clawdd = hedge

1. CYNNWYS : Beth ydythema’rgerdd? Beth sy’ndigwyddyma? ArÔlColli Wrthadaelcae, mae’rpennau’nisel, A’rllygaidar y llawr, Y gelynwedi’ncuro! A’rtîmynmethucoelio Mewnsiomedigaethfawr. Mae’rrhescefnogwyroeddyngwylio Yncurodwylo’nbrudd Ganddweud “Daiawn ‘chi hogiau, Mi wnaethoch chi eichgorau – Nidheddiwoeddeichdydd” Pobcyfleda a aethynwastraff Pobcic a aethyngam Pobpâr o ddwylo’nllithrig Pobtaclynddigynnig A’rtîmigydhebfflam. Mae’ndawelyn y stafellnewid A phob un am y tristaf Ondyna, Siônsy’ncodi Cau’iddwrn a dechraugweiddi: “Heilwc, y Sadwrnnesaf!” (MyrddinapDafydd) 2. ARDDULL : Nodwch y pethaudayn y gerddhon? 3. Mae’rgerddyntrafodrygbi. Beth ydyCymrui chi? YsgrifennwchbaragraffyntrafodCymru ac ymmhafforddmaeCymruynbwysigi chi? GEIRFA y gelyn = the enemy methucoelio = can’t believe siomedigaeth = disappointment llithrig = slippery dwrn = fist gweiddi = to shout

IE A NAGE “How many ways do you need to say “yes” and “no” in Welsh?” DysgwrynNocPenfro Sawlfforddsyyna o ddweud “yes” a “no” YnGymraeg? Welmaeyna Ydw a Nacydw, Ie a Nage! Mae ynaOes a NacOes, Oedd a Nacoedd; Bydd, Na fydd; Do a Naddo; Gallwn, Na allwn. Ondbeth am drio Torriambellgornel Trwyddweudynblaen, “Weithiau” ac “Efallai”? (MennaElfyn) C Y M R U

11.12.82 Daeth saith canrif ynghyd yn oerfel Cilmeri, a’r dail yn diferu atgofion: saith canrif o sôn am orchesion hen oesau, a’r dydd yn gymylau gwelwon: saith canrif o sefyll ar erchwyn y dibyn, a’n traed bron fferru’n eu hunfan: saith canrif o gyfri’r colledion yn dawel, ac edrych i’r gorwel yn ddistaw: aeth saith canrif yn ddistaw ger carreg Cilmeri, a’r awel ar rewi llif Irfon... ...yna bloeddiodd y baban a thoddi’r gaeafddydd a chwalu’r distawrwydd, a her canrif newydd yn nychryn ei waedd. ( Iwan Llwyd) Trafodwchgynnwys y gerdd hon. Beth ydynni’ndysguyn y gerdd? Beth ydyneges y gerdd? Dadansoddwcharddull y gerdd. Esboniwchresymau’rbardddrosddefnyddio’rtechnegauhyn. Beth ydychchi’ngwybod am hanes 1282? C Y M R U GEIRFA canrif = century diferu = to drip atgofion = memories gorchestion = feats, accomplishments erchwyn = edge coledion = losses gorwel = horizon awel = breeze llif = flow bloeddio = to shout chwalu = to scatter, to spread distawrwydd = silence, quiet gwaedd = a shout

Teg ? Ges i rhain ar y Sêl . Gostion nhw dri deg pump yn lle saith deg,