BASINÇ

1. BASINÇ

2. TANIM • Atmosferi oluşturan gazlar ağırlıkları oranında yere bir kuvvet uygular. Bu kuvvete atmosfer basıncı denir. • Normal hava basıncı; 45º enlemlerinde, deniz seviyesinde, 15º sıcaklıkta ölçülen basınca denir. Normal hava basıncı 1013 milibar yada 760Hg/mm.

3. Alçak Basınç (Siklon) Normal Atmosfer Basıncı 1013 MB 760 mm Yüksek Basınç (Antisiklon) < >

4. BASINCI ETKİLEYEN ETMENLER YOĞUNLUK SICAKLIK YÜKSELTİ YERÇEKİMİ

5. Hava Yoğunluğu • 1 m3 havanın içerisindeki gazların miktarına hava yoğunluğu denir. • Yoğunluk; • Su buharına ve toz zerreciklerine göre • Yerçekiminin azalıp çoğalmasına göre • Havanın ısınıp soğumasına göre • Yükseltinin artmasına göre • Dünya’nın ekseni çevresindeki dönüşüne göre değişir.

6. Basıncı etkileyen temel etmen yoğunluktur. Yoğunluğun değişimi basıncı etkiler. • Yoğunluk ve basınç doğru orantılıdır. • Örn: Yukarılara doğru çıkıldıkça gazların yoğunluğu azaldığı için basınç azalır. • Veya ısınan hava genişlediğinden gazların yoğunluğu azaldığı için basınçta azalır. • Ama belli bir yerdeki basıncın değişimi sıcaklıkla açıklanır.

7. Yoğunluk Basınç

8. SICAKLIK • Sıcaklık ve basınç ters orantılıdır. • Isınan havanın genişlemesine ve hafiflemesine bağlı olarak havanın yükselici hareket yapması basıncı azaltır. • Soğuyan hava ise büzülüp ağırlaştığı için yere çökme şeklinde alçalıcı hava yaparak basıncın artmasına neden olur.

9. Sıcaklık Basınç

10. YÜKSELTİ • Yerden yükseldikçe atmosferdeki gazların yoğunluğu azaldığından yükseklere çıkıldıkça basınç azalır

11. Yükselti Basınç

12. YÜKSELTİ-BASINÇ İLİŞKİSİ

13. Yerçekimi Basınç

14. Mevsim Etkisi (Gezici Basınçlar) • Mevsimlerin basınç üzerindeki etkisi ılıman kuşakta belirgindir. • Yaz aylarında ısınmanın etkisiyle karalar alçak basınç, denizler ise yüksek basınç alanıdır. • Kışın ise denizler alçak basınç, karalar yüksek basınç alanıdır. Bu durum sıcaklığın basınç üzerindeki etkisini kanıtlar. • Bu yüzden mevsimlik veya gezici basınçlar termik kökenlidir.

15. SÜREKLİ BASINÇ KUŞAKLARI 1- SÜREKLİ TERMİK BASINÇLAR • Dünyanın şekline bağlı oluşmuşlardır. • Ekvator ve kutup noktalarındadır. • Ekvator sürekli sıcak olduğu için ısınan hava genleşir yükselir ve bu şekilde yere uyguladığı basınç azalır. (Ekvator T.A.B) • Kutup noktaları sürekli soğuk olduğu için soğuyan hava küçülür ağırlaşır ve yere çöktüğü için yere uyguladığı basınç artar. (Kutuplar T.Y.B)

17. 2- SÜREKLİ DİNAMİK BASINÇLAR • Dünyanın günlük (eksen) hareketine bağlı oluşmuşlardır. • 30 ve 60 derece enlemlerindedirler. • Oluşum nedeni rüzgarlardaki sapmadır. • Dünya, ekseni çevresinde döndüğü için hava akımları yönlerinden sapar. Sapmalar sonucu 30° enlemlerinde alçalıcı hava hareketleri ile yoğunluk arttığından basınç yükselir ve dinamik yüksek basınç alanı oluşur. • 60° enlemlerinde ise batı ve kutup rüzgarları karşılaşır. Bu rüzgarların birbirlerini iterek yükselmesiyle 60° enlemlerinde gaz yoğunluğu azaldığından basınç düşer ve dinamik alçak basınç alanı oluşur.

19. ALÇAK BASINÇ YÜKSEK BASINÇ Kutuplar Ekvator Sürekli (Termik) 60 enlemleri 30 enlemleri Sürekli (Dinamik) Yazı karalar Kışın denizler Yazın denizler Kışın karalar Gezici veya mevsimlik (Termik) Yükselici hava hareketi var. Alçalıcı hava hareketi var. Hava kapalı, bulutlu yağışlı Hava açık, bulutsuz yağışsız bazen güneşli KYK GYK KYK GYK Hava hareketi çevreden merkeze Hava hareketi merkezden çevreye

20. Yukarıdaki şekilde yeryüzünde oluşan sürekli basınç alanları arasındaki hava hareketleri gösterilmiştir. Yüksek basınç alanlarının özellikleri:Bu basınç alanlarında hava hareketi merkezden çevreye doğrudur, hava alçalıcı hareket yapar, yüksek basınç alanlarında hava genelde açık ve durgundur. Kış mevsiminde ise karalar üzerinde ayazlı havalara neden olur.

21. Alçak basınç alanlarının özellikleri:Bu basınç alanlarında hava hareketi çevreden merkeze doğrudur. Hava yükselici hareket yapar, yükselen hava soğur yağışlara neden olur. 0° Ekvator çevresi ve 60° enlemlerinin her mevsim yağış almasının nedeni havanın yükselici hareket yapmasıdır.

22. İKİ YER ARASINDABASINÇ FARKIVARSA ÖNCELİKLE RÜZGAROLUŞUR.

23. KUZEY YARIMKÜRE Kuzey Yarımküre Alçak Basınç Alanı Sağa Doğru Sapma Kuzey Yarımküre Yüksek Basınç Alanı Sağa Doğru Sapma

24. GÜNEY YARIMKÜRE Güney Yarımküre Alçak Basınç Alanı Sola Doğru Güney Yarımküre Yüksek Basınç Alanı Sola Doğru

25. . 60º 3 .1 . 30º 2 0º . 4 .5 30º 60º . 6 • 2, 3, 4 ve 6 no.lu merkezlerde sürekli basınçlar vardır • 2 ve 3 te dinamik basınçlar • 4 ve 6 da termik basınçlar • 1 ve 5 te gezici yani mevsimlik basınçlar vardır.

26. Hava genellikle Alçak Basınç (AB) alanlarında bulutlu, Yüksek Basınç (YB) alanlarında ise açık olmaktadır. Buna göre, Ocak ayında, haritada numaralandırılmış basınç merkezlerinden hangilerinin etkisinde kalan yerlerde havanın ayaz olması beklenir? A) 1 ve 3 B) 1 ve 6 C) 4 ve 5 D) 3 ve 7 E) 2 ve 8

27. Aşağıdaki eşbasınç haritalarında görüldüğü gibi, Ocak ve Temmuz dönemlerinde basınç merkezleri yer değiştirmektedir. Bu değişikliklerin Kuzey Yarımküre’de Güney Yarımküre’ye göre daha belirgin olmasında başlıca etken aşağıdakilerden hangisidir? A) Kara ve denizlerin dağılışı B) Yerin şekli C) Okyanus akıntıları D) Sürekli rüzgarlar E) Yer’in ekseni çevresindeki hareketi

28. Ankara’da basıncın değişmesinde; I. Soğuma II. Enlem III. Yükselti IV. Boylam etmenlerinden hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve IV E) III ve IV ÇÖZÜM Ankara’nın enlem, boylam ve yükselti değeri gün ve yıl içinde değişmez, oysa Ankara’nın sıcaklığı mevsime göre değiştiği için basıncıda değişir. Doğru cevap A seçeneğidir.

29. Şekilde işaretli alanlardaki hava hareketleri sırasıyla nasıldır? ? Yükselici Alçalıcı Yükselici

30. Şekilde işaretli alanlardan hangilerindeki basınç oluşumu sıcaklık ve basınç ilişkisi ile çelişir? ? 3 ve 5

31. Sadece ısı ve basınç ilişkisi düşünüldüğünde basıncın en yüksek olması gereken merkez hangisidir? Sadece yükselti ve basınç ilişkisi düşünüldüğünde basıncın en yüksek olması gereken merkez hangisidir? ? IV I

32. Yukarıda güneşin gün içindeki konumları verilmiştir. Isı ve basınç ilişkisi düşünüldüğünde basıncın en yüksek olması gereken nokta hangisidir? Yukarıda güneşin gün içindeki konumları verilmiştir. Isı ve basınç ilişkisi düşünüldüğünde basıncın en düşük olması gereken nokta hangisidir? ? II V

33. Hangi basınç merkezleri güney yarımkürede yer alır? Hangi basınç merkezleri kuzey yarımkürede yer alır? ? I ve II III ve IV

34. RÜZGARLAR

35. Yere paralel şekilde gerçekleşen yatay hava hareketleridir. Rüzgar her zaman basıncın fazla olduğu yerden az olan yere doğru eser.

36. RÜZGAR HIZI YB ve AB arasındaki basınç farkı YB ve AB arasındaki uzaklık Yer şekilleri ve bitki örtüsü RÜZGAR YÖNÜ YB ve AB birbirine göre konumu Yer şekilleri Dünya’nın günlük hareketi (sapmalar) RÜZGAR HIZI ve YÖNÜNÜ ETKİLEYEN KOŞULLAR

37. RÜZGARIN HIZINI ETKİLEYEN KOŞULLAR (Basınç farkı arttıkça rüzgarın hızı artar.)

38. RÜZGARIN HIZINIETKİLEYEN KOŞULLAR (Yüksek ve alçak basınç arasındaki uzaklıkla rüzgar hızı ters orantılıdır.)

39. I. Rüzgarın hızı II.den fazladır.

40. Şekildeki oklar, bir basınç alanında rüzgarın esiş yönünü göstermektedir. Buna göre, şekildeki basınç alanının özelliği ve bulunduğu yarımküre aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) Alçak basınç alanı, Kuzey Yarımküre B Yüksek basınç alanı, Güney Yarımküre C) Alçak basınç alanı, Güney Yarımküre D) Yüksek basınç alanı, Kuzey Yarımküre E) Alçak basınç alanı, her iki Yarımküre

41. Yukarıda eşbasınç haritası verilen yörede, numaralandırılmış oklar yönünde rüzgar esmektedir Buna göre, hangi ok yönünde esen rüzgarın şiddeti en fazladır ? A) I B) II C) III D) IV E) V

42. Yeryüzünde termik nedenle oluşan basınç kuşakları yada merkezleri yandaki şekilde hangi numaralarla belirtilmiştir ? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) I ve IV

43. RÜZGARIN YÖNÜNÜ ETKİLEYEN KOŞULLARYerşekilleri KUZEY 60 120 50 DOĞU BATI 50 60 80 40 50 GÜNEY

44. Yandaki grafik, A kentinde yıl içinde hangi yönden kaç kez rüzgar estiğini göstermektedir. Yer şekillerinin rüzgara yön verici bir etken olduğu bilindiğine göre A kentinin nasıl bir yerde bulunduğu söylenebilir? A) Geniş bir ovanın ortasında B) Kuzeydoğu — Güneybatı uzantılı bir vadide C) Doğu — Batı uzantılı dağların arasında D) Kuzeybatı — Güneydoğu uzantılı bir platoda E) Kuzey’e doğru genişleyen bir ovanın kenarında

45. Yukarıda, iki merkezin yıllık ortalama rüzgar frekans gülü verilmiştir. Yalnızca rüzgar frekans gülleri göz önüne alındığında, bu iki merkezin aşağıdakilerden hangisi bakımından benzer olduğu söylenebilir? A) Denizden uzaklıkları B) Bulundukları enlem C) Çevrelerindeki yer şekillerinin uzanış yönü D) Yıllık ortalama sıcaklıkları E) Bulundukları yarımküre

46. RÜZGAR YÖNÜ (Rüzgar yönündeki sapmaların nedeni Dünyanın günlük hareketidir.)

47. Aşağıdaki iki şekil belli varsayımlara göre Dünya üzerindeki genel hava dolaşımını göstermektedir. Bu şekillerin ikisinde de Dünya yüzeyinin tümüyle denizlerle kaplı olduğu kabul edilmiş, karaların etkisi dikkate alınmamıştır. Birinci şekilde, karalara ek olarak, aşağıdakilerden hangisinin etkisi de dikkate alınmamıştır? A) Dünya’nın şeklinin B) Ekvator’un çok sıcak olmasının C) Güneş ışınlarının farklı açılarla gelmesinin D) Dünya’nın Güneş çevresinde dönmesinin E) Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinin

49. Sürekli Rüzgarlar: Dünya üzerinde yer alan termik veya dinamik nedenlerle oluşmuş basınç merkezleri arasında esen rüzgarlardır. UYARI :Türkiye Orta Kuşak’ta yer aldığından Batı rüzgarlarının etkisi altındadır.

50. Alize Rüzgarları: • 30 enlemlerindeki Dinamik Y.B. alanlarından Ekvatoral A.B alanına doğru olan hava hareketidirler. • Doğu yönlü oldukları için Tropikal Kuşak karalarının doğusuna sürekli olarak yağış bırakırlar. • Ekvatorda yükselerek üstten 30 enlemlerine doğru esen rüzgarlara Ters Alizeler denir. Bu rüzgarlar dönenceler civarında alçalarak çöllerin oluşmasına neden olurlar. • Sıcak okyanus akıntılarını oluştururlar