Batalion ,,Parasol“

1. Batalion ,,Parasol“ KierownictwoDywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, noszący kolejno kryptonimy „AGAT”, „PEGAZ”, „PARASOL”,zorganizowany został latem 1943 roku i działał do końca „U nas dużowięcej wymaga się od poszczególnych żołnierzy niż w innych oddziałach konspiracyjnych,dużo więcej pracy i poświęcenia.”Bronisław Pietraszewicz ps. Lot

2. Historiabatalionu • Oddział do Zadań Specjalnych Powstania Warszawskiego. Utworzenie oddziału było wynikiem decyzji podjętej przez Dowództwo AK, spowodowanej natężeniem terroru niemieckiego na okupowanych terenach kraju. Za najwłaściwsze źródło zaspokojenia potrzeb kadrowych nowotworzonego oddziału uznano szeregi konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego, działającego od września 1939 roku pod kryptonimem „Szarych Szeregów”. Wybór tego partnerstwa nie był przypadkiem. Harcerstwo zawsze było kuźnią charakterów, a cechy wyrabiane w jego szeregach stanowiły cenny i nie do pominięcia kapitał niezbędny u przyszłych żołnierzy jednostki, której wyznaczono bodajże najtrudniejszy odcinek walki zbrojnej pod okupacją – uderzanie w newralgiczne punkty aparatu okupacyjnego wroga, realizującego konsekwentnie program eksterminacji naszego narodu. Wyrazem pełnego zrozumienia potrzeb armii podziemnej ze strony komendy „Szarych Szeregów” stała się zgoda na oddelegowanie 60 najstarszych harcerzy z tzw. „Grup Szturmowych”, jako zalążka kadrowego przyszłej kompanii. „GS”-y stanowiły już wówczas oddział podlegający Kierownictwu Dywersji KG Armii Krajowej, o liczącym się dorobku w akcjach dywersyjnych.Organizatorem oddziału oraz jego dowódcą został „cichociemny”, kapitan rezerwy artylerii Adam Borys „Pług”, który w październiku 1942 roku przerzucony został do kraju drogą powietrzną, z Wielkiej Brytanii, na terenie której zdobył bogaty zasób teoretycznej i praktycznej wiedzy wojskowej z zakresu dywersji, niezbędnej dla realizacji zadań bojowych na zapleczu wroga.

3. Procesprzeniesieniapodstawowejispecjalnejwiedzywojskowej w harcerskieszeregioddziałuwymagałrównieżpomocyzestronyprofesjonalistówróżnychspecjalności. Dlategoceluskompletowanazostała w oddzialekadrainstruktorska, złożona z oficerówipodchorążych, spozakręgówharcerstwa. Członkowietejkadryposiadalijużdłuższystażkonspiracyjnyisprawdzonyzasóbwiedzywojskowejokreślonejspecjalności. Dowódcamógłwięc z nimirozmawiaćjęzykiemczystowojskowym, co w znacznejmierzeuprościłoskróciłoprocesszkolenia, prowadzonego w ramach II-go turnusuSzkołyPodchorążychRezerwyPiechoty „Agricola”, SzkołyNiższychDowódców „Belweder”, kursu „WielkiejDywersji”, kursudowódcówkompanii, szkoleniaspadochronowegoiinnychpomniejszych. W życiucodziennymoddziału, w tokuszkoleniaorazprowadzonejwalki, rejestrowanepoczątkoworóżniceśrodowiskowetychdwóchodmiennychpoczątkowozespołówszybkosięzacierały. Harcerzeczulisięcorazbardziejżołnierzami, a wojskowilepiejczuliirozumieliharcerstwo.W okresieswejokupacyjnejaktywnościbojowejtj. odwrześnia 1943 roku do lipca 1944 roku, oddziałprzeprowadził 13 operacjispecjalnych. Były to:07.09.1943 – operacjaspecjalna „Bürkl”24.09.1943 – operacjaspecjalna „Kretschmann”01.10.1943 – operacjaspecjalna „Weffels”05.10.1943 – operacjaspecjalna „Milke”25.10.1943 – operacjaspecjalna „Fruhwirth”10.12.1943 – operacjaspecjalna „Hergl”13.12.1943 – operacjaspecjalna „Braunn”15.12.1943 – operacjaspecjalna „Myrcha”01.02.1944 – operacjaspecjalna „Kutschera”26.04.1944 – operacjaspecjalna „Rodewald”06.05.1944 – operacjaspecjalna „Stamm”02.06.1944 – operacjaspecjalna „Hahn”11.07.1944 – operacjaspecjalna „Koppe”

4. Historiabatalionu • Na dzieńpodjęciawalkipowstańczej w Warszawie, w planiemobilizacyjnymBatalionowi „Parasol” wyznaczonorejonkoncentracji w strefieulicMłynarskiej, KarolkowejiŻytniej, w dzielnicyWola. Decyzjaostatecznazostałaprzekazanadowódcyoddziału w trzeciejdekadzielipca 1944 roku. W ramachzgrupowania „Radosław”, do któregonależałyteżoddziały „Zośka”, „Czata”, „Miotła”, „Pięść” i „Dysk”, spełniaćmiałrolęjednostkiodwodowejKomendyGłównejArmiiKrajowej. Z uwaginaniedobory w stanieuzbrojeniaoddziału, do walki w pierwszychdniachpowstaniazostaływyznaczonedobrzeuzbrojone 3 plutonyszturmowe, zewsparciemsłużbysanitarnej, motoryzacyjnejorazkwatermistrzowskiej. Koncentracjatychjednosteknastąpiła w dniu 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 16.00, naterenieDomuStarcówprzyulicyGibalskiego, niedalekoCmentarzaKalwińskiego. Dowódcomplutonówszturmowych, wydzielonych z trzechkompaniiBatalionu, przydzielonookreśloneodcinkidziałańbojowych. Pierwszestrzałypadłyokołogodziny 17.00. Patrole „Parasola” oczyszczałyteren z nieprzyjaciela, zdobywającbroń, amunicję, samochody, biorącjednocześniepierwszychjeńców.W ciągunastępnychtrzechdnistanosobowybatalionu „Parasol” wzrósł z około 120 do ponad 570 żołnierzy. Dołączyły do niegowłasnezespołyodwodowe, pojedynczyżołnierzezdążający do rejonukoncentracji z odleglejszychdzielnicmiasta, jakrównieżpomniejszegrupyżołnierzy, które w momenciewybuchupowstaniautraciłykontaktzeswymimacierzystymioddziałami. Zaczęliteżnapływaćochotnicy, niezwiązanidotychczas z żadnąformacjąwojskową. W pierwszejfazie walk plutonyszturmowe „Parasola” obsadziłyuliceŻytniąiMłynarską, do zbieguulicOstroroga, ObozowejiOżarowskiej. DowódcaBatalionuwysunąłteżplacówkinaulicęWolską, do pałacykuMichleraprzezywanegoprzezpowstańcówpałacykiemMichla, orazobsadziłbarykadę u zbieguulicLesznoiŻytniej.NieprzyjacielnacierałwzdłużulicWolskiejiGórczewskiej, wspieranyciężkimiczołgamiorazlotnictwembombardującym. WalkiBatalionu „Parasol” koncentrowałysięnaobronieiutrzymaniuskrzyżowaniaulicWolskiejiMłynarskiejoraznajbardziejwysuniętejplacówki w pałacykuMichla, a następnienaobroniecmentarzyKalwińskiegoiEwangelickiego, którekilkakrotnieprzechodziły z rąk do rąk. W walkachtych „Parasol” poniósłbardzociężkiestraty. CiężkorannyzostałdowódcaBatalionuorazwieludowódcówkompanii, plutonówidrużyn. Straty w zabitychwynosiłyokoło 80 żołnierzy, w tymkilkasanitariuszek.

5. Historiabatalionu – Adam Borysdowódcabatalionu „Parasol” • Adam Borysurodziłsię 10 grudnia 1909 roku w Niechanowie, naZiemiPoznańskiej. Gimnazjumukończył w Gnieźnie, a studiawyższenawydzialerolniczo-leśnymUniwersytetuPoznańskiego.SzlakżołnierskiAdamaBorysa w okresie II WojnyŚwiatowejbyłtrudnyiskomplikowany. Kartęmobilizacyjnąotrzymał 30 sierpnia 1939 roku, z przydziałem do 17 PułkuArtyleriiLekkiej. W kampaniiwrześniowejjednostkatabrałaniewielkiudział. Pod naporemwojskniemieckichwycofałasię w stronęgranicypolsko-węgierskiej, przekraczającją 26 września 1939 roku. Na Węgrzechzostałainternowana. Z obozuwęgierskiego por. Adam Borysprzedostałsię do Francji. W formowanej tam 3 PolskiejDywizjiotrzymałprzydział do 3 PułkuArtyleriiLekkiej. Po krótkotrwałychwalkachosłonowychoddziałówarmiifrancuskiejprzedarłsiękuwybrzeżomAtlantyku. Stamtądstatkiemprzepłynął do Anglii. Po ponaddwuletnimokresiesłużby w PolskichSiłachZbrojnychnaterenieWielkiejBrytaniizgłosiłsięochotniczona lot do okupowanegokraju. Zostałwszechstronnieprzeszkolony, w zakresiedywersjinazapleczuwrogaorazspadochroniarstwa, awansującjednocześnienastopieńkapitana. W nocy z 1 na 2 października 1942 rokuwylądowałnaplacówce „Bór”, kilkanaściekilometrówodGarwolina.

6. W Warszawiekpt. Borysowi, występującemu pod pseudonimami „Pług” i „Bryl”, powierzonofunkcjędrugiegozastępcydowódcyoddziałudywersyjnego o kryptonimie „Motor 30”. Uczestniczącyjakoobserwator w kilkuakcjachdywersyjnych, kpt. „Pług” zetknąłsię z zespołamiGrupSzturmowych („GS”) konspiracyjnegoharcerstwa, tzw. „SzarychSzeregów”, których morale idyscyplinęwysokoocenił. Gdy mu powierzonozorganizowanienowejjednostkidywersyjnej, zwróciłsię do władzharcerstwa o zgodęnaoddelegowanie pod jegokomendę 60 harcerzy, posiadającychjużkilkumiesięcznystażkonspiracyjno-sabotażowy. Utworzył z nichKompanię „AGAT”.Sukcesybojoweodniesioneprzezoddział „Agat”-„Pegaz”-„Parasol”, w okresieokupacjiorazPowstaniaWarszawskiego, są w dominującejmierzezasługąAdamaBorysa ”Pługa”. Po upadkupowstania, w którymzostałciężkoranny, dostałsię do niewoliniemieckiej. Po zakończeniu II WojnyŚwiatowejpowrócił do kraju, w którymbyłrepresjonowanyiwięziony. Po roku 1957 włączyłsięaktywnie w nurtżyciagospodarczegokraju, pełniącfunkcjekierowniczenaeksponowanychstanowiskach. Zmarłnagle 28 sierpnia 1986 roku.ByłkawaleremorderówVirtutiMilitariiPoloniaRestituta; odznaczonybyłteżlicznymiinnymiodznaczeniami, polskimiibrytyjskimi. W roku 1981 przyznano mu stopieńpodpułkownika.

7. Ryshistorycznyśrodowiskażołnierzybatalionu „Parasol” • NIEKTÓRZY ŻOŁNIERZE BATALIONU "PARASOL"

8. ANDRZEJ MALEWSKI

9. Janusz Brochowicz Lewiński -generałbrygady

10. Jerzy Dargiel

11. JerzyZborowski

12. Krzysztof Kamil Baczyński

13. Stanisław Jastrzębski -podpułkownik

14. Stanisław Leopold Stanisław Leopold-harcmistrz

15. WitoldModelski-pseudonim:Warszawiak

16. ZbigniewCzajkwoski-Dębczyński

17. ZdzisławPoradzki

18. Virtuti Militari „Parasol” Dyplom nadający Batalionowi Parasol Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari klasy V nr 13 662, nosi datę 11 listopada 1968. Jego kopia została przywieziona do Polski przez Jana Rosmanna. Natomiast samo wręczenie odznaczenia, przedstawicielom oddziału, odbyło się 1 sierpnia 1975 w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.W roku 2001 przedstawiciele Batalionu Parasol i Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari dokonali uroczystego przeniesienia insygniów Orderu Wojennego Virtuti Militari na proporzec bojowy 3 Batalionu 1 Pułku Specjalnego „Komandosów”.Indywidualnie, w Batalionie „Parasol”, Virtuti Militari otrzymało 36 osób, w tym 7 kobiet. Pierwsze nadania miały miejsce w czasie okupacji.

19. Monografia Uroczysta prezentacja, odbyła się 29 listopada 1981r. w ówczesnej Sali Zwycięstwa Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.Ukazanie się monografii Batalionu Parasol było dużym wydarzeniem. Było to „ukoronowanie” dwunastu lat poszukiwań, które autor prowadził w kilkunastu archiwach państwowych i prywatnych. W tym czasie zebrał również ponad 200 relacji wśród żołnierzy „Parasola”.Monografia stała się od razu pozycją bardzo poszukiwaną, przysłowiowym ”białym krukiem”. Najlepszym dowodem na to jest fakt, że u handlarzy książek trzeba było za nią zapłacić, wówczas w roku 1981, 15 razy drożej niż w księgarni !

20. SZTANDAR 30 lipca 1989 w kościele p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej – patronki Armii Krajowej, w Warszawie, odbyło się poświęcenie sztandaru Środowiska Żołnierzy Batalionu Parasol. Dokonał tego Jego Ekscelencja ksiądz biskup Zbigniew Józef Kraszewski.Honorowymi chrzestnymi sztandaru byli: Helena Zborowska i gen. bryg. w st. spocz. Zygmunt Walter-Janke.Pierwszym chorążym pocztu sztandarowego był Józef Czapski ps. Długi, a w skład asysty wchodzili: Halina Dunin-Karwicka-Rakoczy ps. Janina, Tadeusz Chojko ps. Bolec, Janusz Diem ps. Artur i Stanisław Wichierkiewicz ps. Zawieja.Sprawami organizacyjnymi związanymi z projektem i wykonaniem sztandaru zajmował się zespół realizacyjny w składzie: Wiesław Raciborski ps. Robert i Tadeusz Tatko ps. Platon. Wspomagał ich artysta plastyk Józef Jerzy Hofman, który opracował projekt sztandaru.Sztandar, ufundowany przez Teresę i Zdzisława Knoblów z Kanady, został wykonany w poznańskiej pracowni Genowefy Pach.W „Akcie Fundacji Sztandaru” napisano:„... to zaszczytne znamię sławiące męstwo poległych i na zawsze odeszłych – krzepiące ducha i serca nas żyjących – utrwalające w pamięci wnuków i potomnych krwawym trudem wywalczone, dobre żołnierskie imię, jako wysoko niesiony nasz batalionowy testament.”Sztandar zarejestrowany jest w Oddziale Warszawskim Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

21. I co dalej z batalionem… W roku 1961 powstał 26 Batalion Rozpoznawczy, który przekształcono następnie w 1 Batalion Szturmowy, a potem w 1 Pułk Specjalny. 29 listopada 1995 jednostka przejęła tradycje czterech jednostek:- 1 Samodzielnej Kompanii „Comando”- Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego- Batalionu Dywersyjnego Armii Krajowej „Parasol”- 62 Kompanii Specjalnej „Comando”.3 Batalion 1 Pułk Specjalny „Komandosów” otrzymał, 6 października 2000, zbiorową odznakę tożsamości w postaci proporca ufundowanego przez Środowisko Żołnierzy Batalionu „Parasol”. Nadano również indywidualna odznakę tożsamości w postaci znaku noszonego na beretach. W październiku 2002 Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari i przedstawiciele Środowiska Żołnierzy Batalionu „Parasol” dokonali lustracji 3 Batalionu 1 Pułku Specjalnego „Komandosów” w Lublińcu. Po tej wizycie wydano pozytywną opinię o jednostce i Kanclerz Orderu Wojennego Virtuti Militari zezwolił na uroczyste przeniesienie insygniów Orderu Wojennego Virtuti Militari klasy V Nr 13662 na proporzec bojowy 3 Batalionu.

22. Literatura i inne źródła wiedzy: http://www.grh-parasol.pl/strona.html http://www.wikipedia.pl http://www.google.pl

23. Wykonały: MalwinaMolendowska Nika Bona Julia Wójtowicz z klasy II GE