PEYZAJ BİLGİSİ

1. PEYZAJ BİLGİSİ PEYZAJ MİMARI ŞULE KADER

2. PEYZAJ NEDİR ? Peyzajın kelime manası:ÖZTAN (1969)’a göre;çevre içinde yer alan değişik karakterdeki doğal ve kültürel elemanların herhangi bir noktadan görüş açısı içine girebilen bütün halindeki görünüştür.

3. Peyzaj ;çoğumuzun kelime anlamı olarak duymadığı ancak senler geçtikçe hayatımıza giren ve her geçen gün daha da önem kazanan bir konudur. Peyzaj ;Fransızca bir kelime olup manzara demektir. İngilizcede LandscapeArchitecture=Peyzaj Mimarlığı olarak kullanılmaktadır.

4. Evinizin kapısından çıkıp dışarıya baktığınızda gördüğünüz,binalar hariç tüm manzara peyzaj mimarlığının uğraşı alanıdır. Peyzaj mimarlığı;insan yaşamına,faaliyetlerine imkan sağlayan dış mekanları canlı ve cansız materyallerle bilimsel ve ekolojik verilere ve fonksiyona bağlı olarak planlayan ,gerçekleştiren bir sanat ve meslek dalıdır. Peyzaj mimarı;doğayı malzeme olarak ele alıp onu şekillendiren ve halkın hizmetine sunan bir sanatçıdır.

5. PEYZAJ MİMARLIĞININ ORTAYA ÇIKIŞ SÜRECİ Peyzaj mimarlığı medeniyet kültürünün en eski zamanlarından beri varlığını sürdüren bir meslektir.İnsanın yerleşik yaşama başlamasıyla beraber,teknolojinin gelişimine paralel olarak,kalıcı ve koruma amaçlı evler inşa etmeye başlamışlardır.Refah seviyesinin yükselmesi ile beraber estetik kavramı da gelişmeye başlamış,yapılan eserlerin sağlamlığı ile beraber,güzel ve çekici olması gayreti ortaya çıkmış ve bu süreç peyzaj mimarlığını da beraberinde taşımıştır.

6. Yolların,binaların,ibadethanelerin etrafının ve bahçelerinin süslenmesi başlamıştır.Elimizde var olan tarihi dökümanlara bakıldığında ,Eski Mısırda,Antik Romada ve diğer gelişmiş tüm medeniyetlerde peyzajın son derece önemli olduğuna rastlanmıştır. Peyzaj adeta medeniyetlerde gelişmişliğin kanıtı,refah seviyesindeki yükselmenin işaretidir.Örneğin Osmanlıda Lale Devri sanatın ve gelişmenin,peyzaj manasında da en üst seviyeye çıktığı süreçtir. Sonrasında 20.yy da hızla gelişen teknoloji ile plansız gelişmeler ve tabii kaynakların olumsuz yöndeki kullanımı peyzaj çalışmalarını hayatın olmasa olmazı yapmıştır.Bu süratli gelişme aşırı çevre hava ve su kirlenmesine,gürültü kirliliğine ve nihayet toprak,bitki ,fauna gibi doğal kıymetlerin imhasına sebep olmuştur.

7. Yeryüzündeki doğal kaynakların maruz kaldığı bu aşırı israfı önlemek amacı ile yapılan geniş kapsamlı planlama çalışmalarına peyzaj planlaması diyoruz. Peyzaj planlaması;şehir-bölge plancısı,mimar ve peyzaj mimarlarının müşterek çalışmaları ile oluşur. Bu gün bahçe mimarisi yerine peyzaj planlaması deyiminin geçmesi,çalışma alanındaki büyük gelişme ve değişikliğin ifadesidir.

8. PEYZAJ PLANLAMASI VE AMACI Peyzaj planlamaları;insanlar için kırsal ve kentsel alanda kültürel,ekonomik ve estetik yönden verimli ve güvenli yaşama ortamı hazırlamayı amaç edinen,peyzaj prensipleri ile birlikte ekolojik,biyolojik,dendrolojik ve sosyal alanlarda ilmi araştırmaları içeren sanat çalışmalarıdır. Peyzaj planlamalarının belli bir kalıbı ve formülü yoktur.Tasarımda hür düşünce ve duygular hakimdir.Tasarım düşünce ve duyguların yanı sıra prensiplerle şekillenir.

9. PEYZAJ PLANLAMASININ TARİHİ GELİŞİMİ Peyzaj planlaması,insanlığın gelişimiyle paralel olarak asırlar boyunca doğal,mitolojik,dinsel,etnik ve sosyal düşüncelerin etkisi altında biçimlenmiştir. Tarihi devirlerde bilinçli bahçe tanzimine ilk defa Mısır,Mezopotamya ve İran gibi doğu ülkelerinde rastlanmaktadır.Örneğin MÖ 2000-4000 yılları arasında yüksek bir kültür ve medeniyete sahip olan eski Mısırlılar,bahçe tanzim sanatında zirveye ulaşmışlardır.Mısır bahçeleri Firavunların kudret ve gücünü yansıtmıştır. Dünyanın yedi harikasından biri olan Babildeki tarihi asma bahçeleri MÖ 605 yılında devrin kıralı tarafından eşi Semiramis için inşa edilmiştir.

10. Büyük sutunlar üstünde inşaa edilen yedi kademeli teraslar Babil ve Fırat nehrinin muhteşem manzarasına tercih edilmiştir. İslamiyet sonrası bütün İslam bahçelerinde ortak şu dört özellik ortaya çıkmıştır: *Sulama gayesi,sukunet ve musiki için su *Serinlemek için gölge *Renk ve koku için çiçek *Kulak ve ruh zevki için musiki dir. Özellikle Endülüs Emevileri peyzaj konusunda önemli atılımlar yapmışlar,su ögesini en çok kullanan medeniyetlerden bir tanesi olmuşlardır.

11. ****İslam bahçelerinde kullanılan ağaç ve çiçeklerin seçiminde dini inançların etkisi olmuştur. Örneğin;Bahçede servi ağaçları ölümü ve yalnızlığı ,çiçekli erik,badem ve kiraz ağaçları,ümidi neşeyi ve hayatı,kokulu gül ve yaseminler ise cennetten bir köşeyi ifade ediyordu. İslam bahçe anlayışı MS 9-13 yy lar da önce İspanyaya sonrada tüm Avrupa ya yayılmıştır.

12. Avrupanın rönesans dönemine girmesiyle birlikte peyzajında önemi artmış,rönesans bahçeleri kavramı oluşmuştur.Avrupanın pek çok modern şehrinde botanik bahçeleri,saray bahçeleri,parklar ve avlu bahçeleri yapılmaya başlanmıştır.Rönesans mimarları büyük site inşaatlarında ortada büyük meydanlar bırakarak ,bu alanları havuzlar heykeller ve diğer estetik unsurlar kullanarak tasarlamışlardır.Bu gün bütün büyük avrupa şehirleri bu mantık çerçevesinde planlanmıştır. Rönesans bahçelerinde bitki materyali mimarinin bir kısmını teşkil eder.Bahçelerde ekseriyetle servi,fıstık çamı,defne,porsuk,şimşir gibi her dem yeşil bitki türleri budanarak şekil verilerek kullanılmıştır.

13. Avrupa da sırasıyla Rönesans bahçeleri Barok devri veya Fransız bahçe sitili İngiliz bahçe stili daha sonra; Uzak doğu bahçe sanatı gelişmiştir. Osmanlı Bahçe sanatı:Eski Türk bahçelerinde mekan tertip yönünden informal karakterde olup,avlu ve bahçelerde fıskıyeli küçük mermer havuzlar,şadırvan,çeşme,kameriye,ahşap kafesli paravan demir parmaklıklar ve sebiller yer almaktadır.