ŞİZOFRENİ

1. ŞİZOFRENİ Prof Dr Süheyla Ünal

2. Şizofreni Kişinin • olağan- alışılagelmiş düşünme ve algılama biçimlerine yabancılaşması • toplumdan soyutlanarak, kendi iç dünyasına kapanması • genel işlevselliğinin azalması ile karakterize bir ruhsal bozukluktur

3. Bleuler’in 4A belirtisi • Düşünce akışının bozulması (Loosening of Association ) • Duygulanımın küntleşmesi (Affekt sığlaşması) • Ambivalance • Autizm

4. Schneider belirtileri • Kendi arasında konuşan sesler • Yorum yapan sesler • Kendi düşüncelerini yüksek sesle duyma • Düşünce sokulması • Düşünce çekilmesi • Düşünce yayınlanması • Bedensel edilgenlik • Duygularının bir dış güç tarafından yönlendirildiğini düşünme

5. Etyoloji Genetik Nöron-proteinler Bilişsel işlev Şizofreni Erken çocukluk yaşantıları Toksik, viral etkenler Stresli olaylar

6. Nörogelişimsel model

7. Genetik risk • Genel nüfus……………………………%1 • İkinci derece yakını olanlar için……...%3 • Birinci derece yakını olanlar için…...%10 • Şizofrenili bir ebeveynin çocuğu…...%15 • Her iki ebeveyni şizofreni olan……..%40

8. Hipofrontalite • Soyutlama • Gerçeği değerlendirme • Yargılama • Problem çözme • İmpuls kontrolü • Empati, içgörü • Plan yapma • Zamanlama

9. Temporal lob, limbik sistem • Algı, geçmiş anılarla birleştirme • Bellek, yaşantılardan öğrenme • Gerçekliğe yönelim • Duygulanım • Güdülenme

10. Bağlantı modeli Hipokampus prefrontal aktiviteyi kontrol eder Grace, 2000

11. Bazal gangliyonlar • İstenmeyen duyusal girdilerin baskılanması • Uyanıklığın düzenlenmesi • Motor davranış • Konsantrasyon Bazal gangliyon aktivitesinde azalma

12. Gri madde kaybı • Özellikle temporal ve frontal loblarda 5 yıllık bir süre içinde %25’lik gri madde kaybı

13. Beyin yapılarındaki bozukluk-Belirti ilişkisi Çalışma belleğinde ve seçici algıda bozulma Amaca yönelik davranışta azalma Prefrontal korteks Corpus Callosum Talamus Temporal korteks Gerçekliği çarpıtma

14. Şizofrenide dopamin

15. Şizofrenide dopamin Prefrontal kortekste DA azalması DA reseptörlerinin hipostimülasyonu Negatif semptomlar & kognitif bozukluk Subkortikal alanda DA fazlalığı DA reseptörlerinin hiperstimülasyonu Pozitif semptomlar

16. Geçeği çarpıtma Dezorganizasyon Negatif Üç sendrom modeli Hezeyanlar Hallusinasyonlar Pasivite fenomeni Pozitif düşünce bozukluğu Bilişsel belirtiler Sosyal izolasyon Apati Kendini ihmal Negatif düşünce bozukluğu An Atlas of Schizophrenia. Parthenon Publishing. 2002.

17. 3 faktör modeli

18. Pozitif belirtiler • Sanrılar • Varsanılar • Motor belirtiler

19. Negatif belirtiler

20. Negatif belirtiler • İstem kaybı • Apati • normal amaçlara yönelim için ilgi ve enerji azlığı • bir eylemi başlatamama ve devam ettirememe • dikkat azlığı • Künt ya da sığ duygulanım • Konuşma fakirliği • alogia • düşünce fakirleşmesi • bellek azalması • Zevk alamama • Kendine bakamama

21. Negatif belirtiler • Sosyal geri çekilme • kendi fikir ve fantazileriyle daha çok meşgul olma • Katatonik stupor • çevreye tepki vermeme • uzun bir süre hareketsiz ve sessiz kalma

22. Dezorganizasyon • düşünce akışında bozukluk • dağınık davranışlar • uygunsuz duygulanım

23. Hiç Hafif Orta Ağır Bozukluğun Derecesi Sözcük tanıma Uzun süreli olay belleği Algısal Beceriler Gecikmiş tanıma belleği İsimleri karşılaştırma Gecikmiş hatırlama Dikkatin çelinebilirliği Kısa süreli bellek Görsel-motor beceriler İşlem belleği Seri öğrenme Yönetsel işlevler Uyanıklılık Motor hız Sözel akıcılık Şizofrenide etkilenen bilişsel işlevler Harvey PD et al. Am J Psychiatry. 1997;154:205-210.

24. Belirtiler –İşlevsellik İlişkisi Negatif Belirtiler Pozitif belirtiler İŞLEVSELLİK Duygulanım bozuklukları Bilişsel sorunlar

25. Şizofreni Tanı ölçütleri (DSM- IV) • A. Karakteristik Belirtiler Bir aylık bir sürenin önemli bir bölümünde aşağıdakilerden iki ya da daha çoğunun bulunması: • sanrılar • varsanılar • dezorganize (dağınık- amaçsız) konuşma • İleri derecede dezorganize ya da katatonik davranış • Negatif belirtiler; duygusal küntlük, düşünce içeriğinin yoksullaşması ya da istem yokluğu

26. Şizofreni Tanı ölçütleri (DSM- IV) • B.Toplumsal/ mesleksel işlev bozukluğu: • İş, kişiler arası ilişkiler ya da • kendine bakım gibi önemli işlevsellik alanlarından birinde ya da • daha fazlasında, hastalık öncesine göre belirgin bozulma.

27. Şizofreni Tanı ölçütleri (DSM- IV) • C. Süre: Belirtiler en az 6 aydır sürüyor olmalıdır. Bu 6 aylık sürenin en az 1 aylık döneminde A tanı ölçütünü karşılayan belirtiler bulunmalıdır. • Şizoaffektif bozukluğun ve duygudurum bozukluğununun dışlanması • Madde Kullanımının ve Genel Tıbbi Durumun dışlanması

28. Klinik belirtiler • İçgörü kaybı %97 • İşitsel varsanılar %74 • Kuşkuculuk %66 • Sığ duygulanım %66 • Sanrılar %64

29. Klinik belirtiler Duygulanım Benlik sınırları Kendilik duygusunun bozulması Kontrol yitimi İstem kaybı İç dünyaya çekilme • Ambivalans ya da apati • Korkmuş bir görünüm • Sığ, acayip ya da uygunsuz duygulanım

30. Klinik belirtiler • Düşünce • Davranış Kendiliğinden konuşmanın olmaması ya da aşırı olması Kendi mantığını içermesi (paranoid tip) Çağrışım sorunları • teğet • fikir uçuşması • sözcük salatası • ekolali • neolojizm • Bakımsız bir görünüm • Deprese görünüm • Ekopraksi • Dağınık motor davranış • Parkinsonyen belirtiler

31. İlk atak Relapslar Residuel dönem Prepsikotik dönem Premorbid dönem 10 15 20 25 Yaş Prodromun başlaması İlk tedavi Erken gelişim dönemi* Tedavisiz dönem* *Tanı ve tedavi için kritik dönemler Ergenlik*

32. İlk atak

33. Haberci belirtiler • İsteksizlik, ilgi kaybı • Aileden ve arkadaşlardan uzaklaşma • Huy değişiklikleri • Dinle aşırı ilgilenmeye başlama • Soyut konularla uğraş • Sözde felsefi işlerle uğraş • Kendine bakımda gerileme • Uyku düzeninin bozulması • Çökkünlük • İştah azalması • Çabuk sinirlenme • Başkalarına ya da kendine zarar verme düşüncesi • Alınganlık • Nevrotik belirtiler

34. İçe kapanma dönemi • Dikkatsiz ve ilgisizdir. • İşine ya da okuluna devam etmez. • Temizliğine ve kıyafetine özensizdir. • Tekdüze bir yüz ifadesi vardır. • Konuşması azdır ve monotondur. • Basit cümleler kurar

35. Kriz dönemi • Gerçekle ilgili algısı bozulmuştur • Olayları ve kişileri olduğundan farklı görür ve yorumlar • Kendisine yönelik düşmanlık yapıldığını düşünebilir • İnsanların kendi düşüncelerini etkilediklerini ileri sürebilir • Yakınları ve sevdikleri tarafından ihanete uğradığını • İnsanüstü ya da dini özelliklere sahip olduğunu düşünebilir

36. Seyir Good Function/ Psycho- pathology Chronic/Residual Premorbid Prodromal Progressive Poor 15 20 30 40 50 60 70 Gestation/ Birth Age (Years)

37. Seyir Premorbid Onset Healthy   WorseningSeverity ofSigns andSymptoms Deterioration Chronic/Residual Sensitisation by dopamine Excitatory Neurotoxicity of glutamate Abnormal Brain Development Neurodegenerative? NeurochemicalDysregulation Gestation/Birth 10 20 30 40 50 Yaş

38. Şizofreni seyri %22-25 %35 % 43

39. İyi seyir kriterleri • Hastalık başlamadan önce iyi işlev görme • Hastalığın stres etkeni ile başlaması • Orta yaşlar • Orta, yüksek ekonomik düzey • Olumsuz sosyal etkenlerin olmaması • Ailede affektif bozukluk öyküsü • Katatonik ve paranoid tip • Ailede duygu dışavurumunun düşük olması • Beyin görüntülemede normal görüntü

40. Kötü seyir kriterleri • Erken ve sinsi başlangıç, yavaş seyir • Düşük sosyoekonomik düzey • Düşük işlevsellik • Çocukluktan itibaren sosyal yaşama uyum sağlamada güçlük • Ailede şizofreni öyküsü • Negatif belirtiler, obsesif kompulsif belirtiler • Beyin görüntülemesinde genişlemiş ventriküller, atrofik beyin • Ailede yüksek duygudışavurumu • Sık hastaneye yatış • Psikotik saldırganlık

41. Şizofreni alttipleri • Paranoid • Katatonik • Dezorganize • Ayrışmamış • Tortu

42. Paranoid şizofreni • Sanrılar ve işitsel varsanılar önde gelir. • Hasta çevresi ile olan ilişkilerini saptırır. • Saçma sanrılarla zihni meşguldür. • Daha geç başlar. • İyi seyreder.

43. Katatonik şizofreni Aşağıdakilerden en az ikisinin bulunması: • Katalepsi ya da stupor • Amaçsız ve dış uyaranlardan bağımsız aşırı hareketlilik • Aşırı negativizm ya da mutizm • Postür alma, sterotipi, belirgin manyerizm ya da grimas • Ekolali ya da ekopraksi

44. Dezorganize şizofreni • düşünce akışında bozukluk • davranışlarda dağınıklık • uygunsuz duygulanım • parçalanmış sanrı ve varsanılar • amaçsız, anlamsız gülme ve mimikler • sıkıntısı yoğundur

45. Dezorganize şizofreni • Erken yaşlarda sinsi başlar • Genellikle remisyona girmeden kronik seyreder • İlkel, kontrolsüz ve organize olmamış düşünce ve davranışlar bulunur • Aktiftir, ancak davranışları bir amaca yönelmiş değildir. • Düşünce bozukluğu ön plandadır. • Görünüşü ve sosyal davranışları oldukça bozuktur. • Gerçekle teması çok azdır, fantazilerle yaşar

46. Ayrışmamış şizofreni • hiç bir belirti tam olarak baskın değildir • sanrılar, varsanılar, çağrışım bozukluğu, dağılmış davranış sıklıkla birlikte bulunur

47. Tortu Şizofreni • tedavi edildikten sonra kalan şizofreni • belirgin sanrılar, varsanılar ya da dezorganize konuşma ve ileri derecede dezorganize ya da katatonik davranış yoktur • negatif belirtilerin ya da A tanı ölçütlerinden 2 ya daha fazlasının hafif derecede varlığı, hastalığın sürdüğünün kanıtıdır • Kuşkululuk • Anksiyeteyi yönetmede güçlük • Yargılamada, içgörüde ve motivasyonda azalma • Kendine bakımda azalma

48. Ayırıcı tanı • Depresyon • Organik beyin sendromu • Kişilik bozuklukları • Şizoaffektif bozukluk • Akut Psikotik bozukluk