SAIAKUNTZA MOTAK

1. SAIAKUNTZA MOTAK

2. Bi motetan sailkatzen dira: • Saiakuntza birrintzaileak (probeta bat erabiltzen da) • Estatikoak: gogortasun, trakzio, konpresio, zizailadura, gilbordura, bihurdura,makurdura saiakuntzak. • Dinamikoak: talkarekiko erresistentzia eta neke saiakuntzak. • Teknologikoak: tolesketa, enbutizioa, forja, txinpart saiakuntzak. • Saiakuntza ez birrintzaileak (ez du kalterik hartzen) • Makroskopikoak,optikoak, magnetikoak, elektrikoak, ultrasonikoak, X izpiekin, gamma izpiekin.

3. GOGORTASUNA Material batekbestebatek marra ezdezankontrajartzenduenerrresistentzia da. Mohs-en metodo Talkoa 1 feldespatoa Igeltsua Kuartzoa Kaltzita Topazioa Diamantea Fluorita Korindoia Apatito

4. Brinell metodoa. Diametro janeko altzairuzko bola estragogor bat erabiltzen da sargailu gisa.Gogortasuna (HB) aplikatutako P kargaren (kgtan) eta hatzaren S azaleraren (mm 2 tan) artekoerlazioa da. • HB = S / P • Vickers metodoa. Diamante piramide lauangeluar bat erabiltzen da. Piramidearen muturra materialaren azalaren kontra zanpatzen da 20 seg. • Rockwell metodoa. Sakoneraren bitartez neurtzen da. Forma • konikoko piramide bat.

5. ZIZAILADURA BIHURDURA = ebaketa esfortzua (kg/mm2) P=aplikatutako tentsioa edo esfortzua (kg) S0= probetaren hasierako sekzioa (mm2) Gorputz baten bi plano paralelotan elkarren aurkako norantzan aplikaturiko bi indar-parek gorputz horri eragiten dioten esfortzu-mota. Bi buru dituzte: Buruetako batek motor elektrikoa dauka eta besteak finkatzeko euskarri bat du. Materialek ebaketa prozesuen pean duten portaera aztertzen du. Kontra indar bi aplikatuz gero oso hurbil dauden material plano bitan bata bestearen gainean irriztatu eta banandu egingo dira. Bere forma zizaila edo gillotina makina arrunta da hau da, hortz bat finko et bestea mugikorra.

6. KONPRESIOA Materialek konpresio esfortzuen pean duten portaera aztertzen dute, tentsio gero eta handiagoaz aplikatuz, material motaren arabera probeta hautsi edo zanpatuta geratzen den arte. Konpresio saiakuntzetan kontuan izan behar ditugun parametroak trakzio saiakuntzetan aztertu ditugun berberak dira, zeinuz kontrakoak ordea: tentsio unitarioa eta kontrakzio unitarioa. • Metalekin eta ez-metalekin egin daitezke. • Metalen kasuan: probeta zilindrikoak erabiltzen dira eta konpresio esfortzuekiko portaera metalen hauskortasunaren menpean dago. • Bi mota: Metal hauskorrak eta ez-hauskorrak. • Ez-metalen kasuan: probeta kubikoak erabiltzen dira. TENTSIO UNITARIOA σ= tentsio unitarioa (kg/mm2) P= aplikatutako tentsio edo esfortzua(kg) S0=probetaren hasierako sekzioa (mm2) Kontrakzio unitarioa A= kontrakzio unitarioa l= luzera P esfortzuan zehar (mm) l0=probetaren hasierako luzera (mm)

7. TRAKZIOA Young-en modulua. Probeta luzatzean datza, ezartzen zaion tentsio edo esfortzuaren ondorioz. Materialaren elastikotasuna zehaztu ahal izateko, batetik, tentsio unitario(materialak jasaten duen esfortzua) eta luzeraren handitze unitarioa(egindako luzapenaren eta hasierako luzapenaren zatiketa) izan behar ditugu kontuan. Young-en modulua. Luzeraren handitze unitarioa A= luzeraren handitze unitarioa l= luzera P esfortzuan zehar (mm) l0=probetaren hasierako luzera (mm) TENTSIO UNITARIOA σ= tentsio unitarioa (kg/mm2) P= aplikatutako tentsio edo esfortzua(kg) S0=probetaren hasierako sekzioa (mm2)

8. GILBORDURA makurdura Rggilbordurarekiko erresistentzia E= elastikotasun modulua I= piezaren sekzioaren inertzia momentua L= piezaren luzera Sekzioangeluzuzenekoprobetei, muturrakeuskarribanatandituztela, gero eta esfortzugehiagoegitenzaioerdialdeandeformazioaneurtzeko.  Saiakuntzahauektrakziosaiakuntzenosagarriakdira. Luezea eta sekzio txikiko probeta bati bere ardatzaren norabidean eginiko konpresio esfortzua ezartzen badiogu albo baterantz tolestuko da(gilbordura).

9. S.Birrintzailea • dinamikoa NEKE SAIAKUNTZA Piezei aplikatzen zaion esfortzuen balioak:  Material bateknekearekikoduenerresistentziaezagutzekoegiten den saiakuntza da. • Tentsioaren balio maximoa • Maximoaren eta minimoaren arteko diferentzia • Batez besteko balioa Material bat, magnitudez eta noranzkoz etengabe aldatzen diren esfortzuen pean, tentsio konstanteko esfortzu baten ondorioz izango lukeen haustura normalena baino karga txikiagoarekin hausten da. Eskaera mota hauek izan daitezke: • Pultsatorioa. • Aldizkakoa. • Txandakako simetrikoa. • Txandakako asimetrikoa

10. TALKAREKIKO ERRESISTENTZIA • Prozedura: • Probeta bere lekuan jarri eta mailua h garaieraraino altxatzen da eta angelu bat sortzen du. • Mailua erortzen uzterakoan, probeta jo eta hautsi egiten du. Ondoren gorantz abiatzen da eta beste angelu bat eratzen du h garaiera heltzean Probetak hausterakoan xurgatzen duen energiari erresilentzia esaten zaio, eta σ letraren bitartez adierazi eta kgm/cm2-tan neurtzen da. Saiakuntzarik ohikoena Charpy-ren pendulua erabiltzen duena da. Erresilentzia: = hausturaren erabilitako energia σ= materialenerresilentzia S= probetaren sekzioa

11. Ez birintzaileak. MAKROSKOPIOAK Piezek dituzten irregulartasunak antzematea:pitzadurak, porositoak, hurrupadurak… Piezen akatsak ikusteko piezen arabera, likido bat edo bestea erabili eta garbitu, lehortu eta substantzia koloratzaile batekin margotu eta gero begi hutsez edo argi ultramorez ikusten dira OPTIKOAK Aleazioen osagaiak zehaztea, pitzadurak, forma, tamaina, porositateak eta korrosioak aurkitzea. Mikroskopio metalografikoa erabiltzen da.

12. ULTRASONIKOAK Soinu uhinek ingurune material batean zehar- (ez hutsean) lerro zuzenean hedatzen diren fenomeno bibrakorrak dira. Saiakuntza ultrasonikoak ultrasoinuek egitura akatsak dituen material batean zehar dituzten transmisio diferentzietan oinarritzen dira. X IZPIAK X izpiakuhinelektromagnetiko mota batdira. Eta argiikusgaiakbainohamarmilaaldizuhin-luzeramotzagoadute. Horrenbestez, argiikusgaiabainoaskozenergetikoagoakdira. Oso sarkorrakdira eta organismoankaltelarriakeraginditzakete (ehunakdeuseztatu, azala erre, DNA kaltetu...). Gorputzenehunenlodieraren, dentsitatearenedokonposizioarenarabera, modudesberdineanxurgatzendira X izpiak, gorputzazeharkatuahala

13. GAMMA IZPIAK. Normalean gamma izpiakmaiztasun eta energiahandiena eta uhin-luzeralaburrenadutenerradiazioelektromagnetikotzathartzendira, hau da, energia oso altukofotoiakkontsideratzendira. Edukienergetikohandiaizanik, zelulabiziduneikaltelarriakeragitendizkiete. Gamma izpienuhin-luzerahainlaburraizanik, fotoiintzidentebakarbatekkaltenabarmenaeragindiezaiokezelulabizidunbati. Berezitasunhauaprobetxatuz, gamma erradiazioa organismo biziakhiltzekoerabiltzen da sarritan, irradiazioizenekoprozesuajarraituz

14. MAGNETIKOAK ELEKTRIKOAK Material eroaleek ezpurutasunen bat dutenean gertatzen den erresistentzia aldaketan oinarritzen dira. Pitzadurek, poroek edo ezpurutasunek eragindako edozein luzera edo sekzio aldaketak erresistentzia aldaketa ere eragingo du. Material ferromagnetikoarekin egiten dira, hau da, eremu magnetikoen eroale onak direnekin. Pitzadurak, hurrupadurak edo burbuilak bezalako irregulartasunek eremu magnetikoaren indar lerroei eragiten dizkieten aldaketetan oinarritzen dira. Saiakuntza aztergai den piezari intentsitate handiko eremu magnetiko bat aplikatuz burutzen da.

15. S. Birrintzaileak • teknologikoak TOLESTAKETA. Material eroaleek ezpurutasunen bat dutenean gertatzen den erresistentzia aldaketan oinarritzen dira. Pitzadurek, poroek edo ezpurutasunek eragindako edozein luzera edo sekzio aldaketak erresistentzia aldaketa ere eragingo du. Materielen plastikotasuna ezagutu dezakegu. Probetari tolestaketa bakun, bikoitz edo txandakakoak eragiten zaio, tolestaketaren kanpoaldean pitzadurarik agertzen ote den ikusteko. ENBUTIZIOA Puntzoi baten bideztxapei forma emateandatza. Horretarakoprentsaizenekomakinabaterabiltzen da. Prentsarenzapaltzailearekintxapaeutsiegiten da eta forma jakinbatduenpuntzoibatsartzen da txaparenkontra, indar horren bidez forma emateko.

16. TXINPART Marruskadurakedotalkakberotutako eta erauzitakozatitxogoria, hau da, metal batek esmeril harriaren aurka presionatzerakoan sortzen ditu txinpartak. FORJA

17. AMAIERA MaitaneDiezetaJone Pastor