Europa

1. Europa

2. Disposisjon • EU – dei fire fridommane • Romatraktaten – EF blir oppretta • Fleire medlemmer og tettare samarbeid • Maastricht – avtalen • Valuta • Schengen – avtalen • EU blei oppretta • Felles reglar i EU • Noreg • Noreg og EU • Litauen • Naturforholda i Europa • Klima og vegetasjon • Naturforholda i Litauen • Naturforholda i Noreg

3. EU – dei fire fridommane • Alle medlemsland skal vere ein felles indre marknad • Grunnmuren i EU: dei fire fridommane • Omfattar fridom til rørsle, altså at det ikkje skal vere hindringar mellom land – ikkje vere hindringar for menneske, varer, kapital og tenester

4. EU – fri flyt av varer og tenester • Grunnleggjande i EU: Fridom til å kjøpe og selje varer på tvers av landegrensene, utan toll eller andre hindringar. • Ei bedrift i Italia skal kunne selje varene sine i Frankrike – like lett som ho kan selje dei i heimladet. • Den andre fridommen: gjeld kjøp og sal av tenester. • Det skal ikkje vere noko hinder for ein lastebileigar i Tyskland å ta oppdrag med å frakte varer mellom to stader.

5. EU – fri flyt av kapital og arbeidskraft • Den tredje fridommen • Kapital er pengar ein ønskjer å investere, og det skal ein kunne gjere på tvers av landegrensene. • Ein franskmann med mykje pengar skal kunne investere i ein fabrikk i Tyskland. Samtidig kan han hente overskotet frå bedrifta i Tyskland attende til Frankrike utan å måtte betale meir i avgift enn vanleg skatt. • Den fjerde fridommen • Alle menneske i EU skal kunne søkje jobb i Luxemburg og bli vurdert som jobbsøkjar på nøyaktig same måte som ein luxembourgsk statsborgar.

6. Romatraktaten – EF blir oppretta • 1957 – Det europeiske økonomiske fellesskapet (EEC, seinare endra til EF) • Forplikta seg til å samarbeide om ein felles marknad for alle slags varer og tenester • Viktig prinsipp: «Dei fire fridommane» • I praksis: fleire tiår før dei fire fridommane blei realitet. • Traktaten var nok så oppsiktsvekkjande – landa nokså nyleg hadde vore i krig mot kvarandre, no deltok i eit forpliktande samarbeid. • Felles for alle medlemslanda: ønsket om fred og økonomisk vekst.

7. Fleire medlemmer og tettare samarbeid • Samarbeidet viste seg å vere lønnsamt – fleire land ville bli med. • 1973 (for EF) – største utvidinga – Storbritannia, Danmark og Irland blei medlem. • 2004 (for EU) – største utvidinga – ti nye land blei medlem, bland anna: Estland, Latvia og Litauen. • 1980 – og 1990 – åra blei også dei fleste landa i Vest – Europa medlem. • Oppretta eitt europeisk fond for regional utvikling, som skulle overføre pengar frå dei rikaste til dei fattigaste medlemslanda. • Mykje å seie for utviklinga til : Spania, Portugal, Hellas og Irland.

8. Maastricht - avtalen • Maastricht, Nederland – ny avtale • Forplikta medlemslanda til å syte for at alle varer og tenester skulle seljast fritt over lande grensene. • Avtalen vart satt i kraft den 1. januar 1993 – bytte EF namn til EU • To år seinare : Sverige, Finland og Austerrike medlem. • EU omfatta dermed nesten heile Vest - Europa

9. Valuta • Euro vart innført som felles valuta i EU i 1999. • Kvart einskild land fekk sjølv bestemme om dei ville vere med på ordninga. • Storbritannia, Danmark og Sverige valde å behalde den nasjonale valutaen sin, medan resten av medlemslanda gjekk over til euro.

10. Schengen – avtalen • Grensekontrollen mellom sju av EU – landa blei oppheva då Schengen – avtalen til å gjelde i 1995. • Inneber at folk kan reise fritt mellom landa utan å måtte vise fram pass. • Etter kvart – fleire land blei medlem • Noreg blei medlem i 2001 • Nokre EU – land har valt å halde seg utanfor, mellom andre Storbritannia.

11. EU blei oppretta • I grenseområda mellom Tyskland og Frankrike var det store førekomstar av kol og jern – viktige resursar i industrien. • Begge landa ønskte å kontrollere desse områda, dei to landa har slost mot kvarandre i fleire øydeleggjande krigar. • Dei 6 fyrste EU landa: Vest – Tyskland, Frankrike, Luxemburg, Belgia, Nederland og Italia • Alle ønska fred og økonomisk vekst • Sovjetunionen gjorde og at dei vesteuropeiske landa burde vere knytte saman, men alle landa hadde og sine eigne grunnar til å bli medlem i EU

12. Fordelar og ulempar med EU • Fordel for bedrifter å kunne selje og kjøpe fritt i andre EU land, men og ei bakside. Mindre bedrifter blir utklassa av større bedrifter frå andre land. • Arbeidarar mister jobben og dei som har investert i bedriftene mistar peng. • Styresmaktene kan bli freista til å hjelpe « sine bedrifter»

14. Noreg • Innbyggjartal: 5 051 275 • Hovudstad: Oslo • Nordisk, europeisk land og sjølvstendig • Langt og smalt • Havområder som Skagerrak, Nordsjøen, Norskehavet og Barentshavet • Mange kjente fjordar • Eit demokrati • Konge: Harald V • Statsminister: Jens Stoltenberg

15. Noreg • Rik på olje, gass, mineral, tømmer, sjømat, ferskvatn og vasskraft – verdens fjerde største inntekt • Olje og gass utanfor Midt – Austen • Nordisk/nord-germansk • Innvandring • Største minoritetsgruppene – pakistanarar, danskar, vietnamesarar, svenskarar, irakarar, somaliarar, polakkar, bosniarar, iranarar og tyrkarar • Eit mindretal med tyngdepunkt i nord er samisk – status som urfolk. • WTO (Verdshandelorganisasjonen)

16. Noreg og EU • Har vorte invitert til å vere medlem i EU – negativ folkerøysting • Skjedde i 1972 og 1994 • Noreg, Island og Liechtenstein er likevel nær knytt til EU • EUs fire fridommar gjeld i EØS – området, og ein stor del av reglane som vert vedtekne i EU gjeld og for EØS – landa. • Landbruk og fisk – to viktigaste unntaka • Noreg bestemmer sjølv kor mykje subsidiar me vil gi til norske bønder, og Noreg styrer sjølv fiske i norske havområdet • Toll på import av landbruksvarer frå EU • EU har toll på fisk frå Noreg

17. Litauen • Republikken Litauen – ein stat ved Austersjøen • Hovudstad og største byen – Vilnius • Styreform: Parlamentarisk republikk • President: DaliaGrybauskaite • Statsminister: AndriusKubilius • Eit sjølvstendig land sidan den 11. mars 1990

18. Litauen • 2004: • Innbyggjartal: 3 575 439 (talet har blitt mindre pga. stor emigrasjon, rundt 400 000 har forlat landet i dei siste ti åra) • Spedbarnsdøying (per 1000): 4,48 • Gjennomsnittlige levealderen: 72 år. 66 år for menn, 78 år for kvinner. (den største kjønnsforskjellen av alle europeiske land) • BNP/innbyggjar (i dollar): 15 300

19. Naturforholda i Europa • Sentrale og sørlege delar av Europa – største fjellområda – Aplane, Pyreneane og Karpatane. • Nord – Europa, langs vestkysten av Skottland og Noreg er det fjellområde. • I Noreg – store høgfjellsvidder (Hardangervidda og Finnmarksvidda) • I Nordaust i Uralfjella, og i søraust strekkjer Kaukususfjella seg inn i Europa. • I fjellområda er det tydelege spor etter isbreane som i istidene dekte desse områda • Store delar av Polen består av enorme slettelandskap • På nordsida på dei store fjellsidene i Sør – og Sentral – Europa er det eit mindre kupert landskap som etter kvart går over lågtliggande område langs kysten av Atlanterhavet, Nordsjøen og Austersjøen.

20. Naturforholda i Europa • Jordskjelv og vulkanutbrot førekjem i Europa fordi verdsdelen grensar mot andre jordskorpeplater i vest og i sør. • Heilt tili vest ligg den midtatlantiske rygge – der glir to jordskorpeplater frå kvarandre, og det fører stadig til vulkanutbrot, til dømes Island. • I sør grensar den eurasiske jordskorpeplate mot Afrika – plata – her er platene på kollisjonskurs som er grunnen til jordskjelva i land rundt Middelhavet • Etna er ein aktiv vulkan som ligg på Sicilia i Italia • Italia har og fleire aktive vulkanar

21. Klima og vegetasjon • Langs Middelhavet, lengst sør i Europa, er det eit subtropisk klima • Regnar om vinteren og sommaren er tørr. • Eit subtropisk klima med vinterrekn kallar me middelshavklima • I dette klimaet er det lauvskog som er grøn heile året. • Det meste av Europa ligg i den tempererte klimasona – er tydlege skilnader mellom årstidene • Landa som ligg i vest, ved Atlanterhavet har kystklima med milde vintrar, kjølige somrar og mykje nedbør • I den tempererte klimasona er den naturlege vegetasjonen barskog og sommargrøn lauvskog • Barskog i nord, lauvskog i sør • I høgfjellsområde som Alpane og Pyreneane er det polarklima

22. Naturforholda i Litauen • Moderat innhaldsklima • Bekymra for slitasje og nedbryting av miljøet, derfor har dei oppretta ei rekke nasjonalparker og reservater • Januar temperatur: • Vilnius: -15 °C • Kysten -18 °C • Juli temperatur: • Vilnius: 30 °C • Kysten: 25 °C • Gjennomsnittleg årleg nedbør: • Kysten: 800 med mm • Høglandet: 900 med meir • Austlege delen av landet: 600 mm • Kaldast temperatur målt: -42,9 °C • Varmaste temperatur målt: 37,5 °C

23. Naturforholda i Noreg • Norges natur er ung • Floraen og faunaen er innvandra etter at innlandsisen begynte å trekke seg tilbake frå kysten for ca. 14000 år sidan. • Det kan ha vore isfrie fjelltoppar den heile førre istida. • Desse fjelltoppane kan ha vert levestadar for mikroorganismar, men det veit forskarane lite om. • Temperaturen i Noreg er varmare enn det ein eigentleg kan forvente av eit land som ligg så langt nord. Årsaka er at vi ligg så langt øst og vi blir oppvarma av Golfstraumen

24. Kjelder • http://no.wikipedia.org/wiki/Litauen • http://snl.no/Litauen • http://nn.wikipedia.org/wiki/Noreg • http://www.google.no/search?q=Lithuania&bav • http://www.google.no/search?q=Europa&bav=on. • http://no.wikipedia.org/wiki/Europa • http://europa.costasur.com/no/natur.html • Matriks 10, Geografi av Torgeir Holgersen og Ole G. Karlsen • Matriks 10, Samfunn av Gry Andresen, Thomas Horne og Thomas Hylland Eriksen

25. Kjelder • http://no.wikipedia.org/wiki/Norges_natur

26. Biletekjelder • http://www.google.no/search?q=litauen&bav=on.2,or.&(...) • http://www.google.no/search?q=norge&bav=on.2,or.&(...) • http://www.google.no/search?um=1&biw=1024&bih=673&hl=nn&tbm=isch&sa(...)