Forvarnir í fiskeldi

1. Forvarnir í fiskeldi Rannveig Björnsdóttir Deildarstjóri Eldisdeild Matís ohf. Lektor Auðlindasvið HA Landssamband Fiskeldisstöðva 31.05.07

2. Lúðulirfur - rannsóknir ...að stærstum hluta beinst að næringu á mismunandi þroskastigum lirfa • Meltingarensím – rannsóknir nýttar til að ákvarða hvenær heppilegast sé að hefja fóðrun og hvar í þroskaferli lirfanna ensímin eru virk • Upptaka næringarefna – upptaka próteina og frírra amínosýra (breytilegt hvar upptaka fer fram eftir því sem lirfan þorskast)

3. Þroski meltingarvegar • Mismunandi þroskastig tengjast breyttu fæðuvali eftir því sem lirfan þroskast • Lirfur sjávarfiska hefja jafnan át snemma í þroskaferlinu – áður en meltingarkerfið er að fullu þroskað. • Eru á þessu stigi færar um að melta lifandi bráð en eiga í erfiðleikum með að nýta tilbúið fóður

4. Fæða og fæðuval • Fyrstu stig fóðurtöku – mikilvæg fyrir vöxt og áframhaldandi þroska og lifun Há dauðatíðni • Meltingarensím eru til staðar – en • magasekkur ekki að fullu þroskaður fyrr en við myndbreytingu (lúða) • meltingarvegur ekki að fullu þroskaður fyrr en við lok myndbreytingar (eða síðar) Nýrri rannsóknir = tengsl ensímvirkni og tjáningu gena ensíma sem gegna lykilhlutverki í meltingarferlinu

5. Næringarforði – fóðrun • Egg lúðu hlutfallslega stór og næringarforði í kviðpoka endist lirfunum í 280-320 gráðudaga => erfitt að segja til um hvenær rétt er að hefja fóðrun (lítið vitað um stærð lirfa við fyrstu fæðutöku í náttúrunni) • Artemia og hjóldýr – myndbreyting ófullkomin samanborið við fóðrun með náttúrulegum fæðudýrum ATH ! þéttleiki hefur víðtæk áhrif á fæðuöflun og þar af leiðandi á vöxt og þroska

6. Umhverfi lirfa • Mikill fjöldi baktería sem fylgir fóðurdýrum (og eldisvökva) • öflug meðfædd vörn (ósérhæfð) • undirstaða sérhæfni ónæmiskerfisins • Öflug vörn háð umhverfisaðstæðum: • hitastig – sveiflur í hitastigi • stress (þéttleiki, umgengni) • fæða / næringarefni (ónæmisörvandi) • Sérhæfð ónæmissvörun þroskast almennt síðar í sjávarfiskum samanborið við ferskvatnsteg => þurfa að reiða sig lengur á meðfæddar / ósérhæfðar varnir

7. Meðfædd (ósérhæfð) vörn • Hjástoðarkerfið: 20-30 tegundir próteina • C3 – lykilprótein sem m.a. virkjast af bakteríum • Ýmsar gerðir fruma • Samspil þessara þátta = lykilhlutverk í þroskaferlinu • viðhald jafnvægis við endurnýjun fruma • samskipti á milli fruma

8. Aukin áhersla á eldi sjávarfiska • Artemiajafnan fyrsta næring sem lirfum stendur til boða: • verð há og sveiflukennd – framboð ótryggt • æskilegt að geta notað þurrfóður fyrr í ferlinu • Náttúruleg fóðurdýr (rauðáta, ljósáta o.fl.) • Stuðla að hámarks nýtingu fæðu/fóðurdýra • heill / heilbrigður meltingarvegur (bakteríur, næringarefni) • melting fæðu og upptaka næringarefna (bakteríur)

9. Nýting fæðu - forvarnir Stuðla að öflugri meltingarflóru • Bæta æskilegum bakteríum út í eldisumhverfi eða fóður lirfa – probiotics • Aðstæður (næring / samsetning fóðurs) sem hvetja vöxt æskilegra baktería – prebiotics Örva starfsemi ósérhæfða ónæmiskerfisins • Ónæmisörvandi efni / efnasambönd

10. Rannsóknir Matís / HAí samstarfi við Fiskey hf Bætibakteríur • tegundir einangraðar úr eldinu • jákvæð áhrif á einu eða fleiri stigum eldisins • aukin lifun • betri vöxtur / þroski • aukinn stöðugleiki framleiðslu (minni áhrif frá umhverfi) Lífvirk efni • unnin úr vannýttu sjávarfangi (kolmunni / ufsi, afskurður, rækjuskel) • næring og/eða jákvæð áhrif á meltingu • stuðla að vexti “jákvæðra” baktería • efla náttúrulega vörn gegn óæskilegum bakteríum

11. Bætibakteríur - helstu niðurstöður - Val á bætibakteríum - blanda 3ja tegunda - meðhöndlun á hrognastigi (3x) - amk. 2 tegundanna virðast festa sig í sessi Næstu skref: • meðhöndlun á hrognastigi – áhrif í startfóðrun • meðhöndlun í startfóðrun • styrkur og endurtekning meðhöndlana

12. Fiskpeptíð - lífvirkni Lektín – bindast yfirborði baktería => örvun ósérhæfðrar ónæmissvörunar Lactoferrin (járnbindandi prótein) • örverudrepandi • andoxunar eiginleikar • örvun ósérhæfðrar ónæmissvörunar (t.d. í fiski) ______________________________________________ Kítosan afurðir • örverudrepandi • stuðla að hraðari endurnýjun skaddaðra vefja • örvun ósérhæfðrar ónæmissvörunar (t.d. í fiski) • krabbameins-hamlandi áhrif • andoxunar eiginleikar Peptíð úr fiski – losna t.d. við meltingu fæðu • lífeðlisfræðileg áhrif á hjarta og æðakerfi, taugakerfi og ónæmiskerfi manna

13. Lífvirk efni - aðferðir - Lífvirk efni: þorskpeptíð, kolmunnapeptíð, kítósan • Meðhöndlun í gegnum umhverfið settist innan í kerin (aukið lífrænt álag) tilraunir með skammtastærðir • Meðhöndlun í gegnum fóðurdýr (Artemia)  umhverfi fóðurdýra  fitublanda (auðgun Artemia)

14. Lífvirk efni- helstu niðurstöður - Meðhöndlun: ATH. stöðugleiki í gæðum fóðurdýra • hentugra að meðhöndla í gegnum fóðurdýr • sum efnanna jákvæð áhrif á fóðurdýr (hreyfanleiki, lykt, útlit og lifun) – Góð næring ? Fjöldi baktería: • sum efnanna slá á fjölda baktería (kolmunna- og þorskprótein) • önnur valda aukningu í fjölda baktería • ekki samhengi á milli fjölda baktería (ræktanlegra) og lifunar fóðurdýr => breytt samsetning bakteríuflóru ? Styrkur efna: aukinn styrkur efna => minni lifun fóðurdýra (útfellingar, vond lykt) Vöxtur og myndbreyting lirfa: hamlandi áhrif. ATH.styrkur efna Ósérhæfð ónæmissvörun: C3 og IgM Niðurstaða: • mikilvægt að finna “réttan” styrk efna (minna er betra ?) • Stöðlun aðferða og stöðugleiki í gæðum fóðurdýra

15. Framtíðin • Bætt lifun lirfa sjávarfiska • aukin þekking á áhrifum baktería • betra jafnvægi – möguleiki á stýringu framleiðslunnar • þekking sem nýtist við eldi annarra tegunda • Nýjar framleiðsluafurðir – verðmætasköpun • Bætibakteríur: lúðueldi Fiskey – lúðueldi – eldi sjávarfiska • Lífvirk efni unnin úr vannýttu sjávarfangi

16. Takk fyrir áheyrnina