440 likes | 617 Views
HOÄI CHÖÙNG ÑAU LOAÏN DÖÔÕNG PHAÛN XAÏ GIAO CAÛM ( SUDECK S SYNDROME ) CRPS. PGS .TS Nguyeãn thò Thanh Lan BỘ MÔN NHI – ĐH Y DƯỢC TP. HCM. LÒCH SÖÛ. Silas Weir Mitchell, 1872 “ Causalgia ” : ñau vaø noùng raùt ( ñau hoûa thoáng )
E N D
HOÄI CHÖÙNG ÑAU LOAÏN DÖÔÕNG PHAÛN XAÏ GIAO CAÛM ( SUDECKS SYNDROME)CRPS PGS .TS NguyeãnthòThanhLan BỘ MÔN NHI – ĐH Y DƯỢC TP. HCM
LÒCH SÖÛ • Silas Weir Mitchell, 1872 “Causalgia”: ñauvaønoùngraùt (ñauhoûathoáng) • Sudecks atrophy / spotty osteopenia, 1902: Hoäichöùngñauloaïndöôõng - maátvoâi - giaocaûm do phaûnxaï (algo-neuro-dystrophie-deùcalcifiantesympathiquedoriginereùflexe) • Livingston, 1943: “ Thuyeátcungphaûnxaï TK giaocaûm” • Evans, 1946 “Hoäichöùnggiaocaûmloaïndöôõng do phaûnxaï”, RSD (Reflex Sympathetic Dystrophy Syndrome) • Hoäichöùngteocôsauchaánthöông (posttraumatic dystrophy) • IASP, 1994 (International Association for the Study of Pain): “ Hoäichöùngñauvuøngphöùctaïp” CRPS (Complex Regional Pain Syndrome) : CRPS type I (RSD); CRPS type II (Causalgia)
NGUYEÂN NHAÂN Taànsuaátmaéc (Minnesota, 1990): 20.57 / 100.000 daân Gaëpmoïilöùatuoåi; treûemnöõ / nam : 7/1 75% tröôønghôïptìmthaáynguyeânnhaân : 1. Chaánthöông: gaõyxöông, tuïmaùu, traätkhôùp, bong gaân 2. Phaåuthuaät: soïnaõo, loàngngöïc, chaäuhoâng. 3. Baátñoängquaùlaâu (boùboät, naèmlaâu) 4. Moätsoábeänhlyù: nhoàimaùucôtim, vieâmmaøngngoaøitim, laophoåi, nhieãmtruøng, ungthöpheáquaûn, beänhtöïmieãn … 5. Thuoác: Phenobarbital, Rimifon, iodphoùng xaï131. 6. Noäisoikhôùp 7. Nguyeânnhaânkhaùc: taâmlyùcaêngthaúng , …
Nghieâncöùucôtheåhoïcvaøsinhlyùcuûa CRPS“ ThuyeátcungphaûnxaïcuûaLivingstons”
SINH BEÄNH HOÏC • Roái loaïn chöùc naêng cuûa heä thoáng thaàn kinh trung öông vaø ngoaïi bieân. • Chaán thöông gaây maát lieân tuïc cuûa ñöôøng daãn truyeàn thaàn kinh, taïo nhöõng synapses môùi cuûa luoàng thaàn kinh ly taâm vaø höôùng taâm, “ephapses”, daãn truyeàn thaàn kinh bò ruùt ngaén.
SINH BEÄNH HOÏC • Taêng nhaäy caûm cuûa caùc thuï theå cô hoïc veà ñau, giaûi thích triệu chứng “Allodynia” vaø “Hyperpathia”. • Vai troø ñieàu hoøa hoaït ñoäng cuûa vuøng döôùi voõ cuõng ñang ñöôïc nghieân cöùu. • Taêng nhaäy caûm cuûa neuron vaän ñoäng ôû thaân tuûy soáng coù tính thuyeát phuïc nhaát.
SINH BEÄNH HOÏC • Côcheátöïmieãndòchcuûa CRPS: @ Nhoùm HLA : A3, B7, DR2 (80% khaùngtrò) vaø DQ1 (thöôøngkeømroáiloaïnchöùcnaêngcuûaheäthoáng MD). @ Blaes F. vaø Schmitz K. cs: xeùtnghieämhuyeátthanh treân 12 beänhnhaân CRPS : Baèngphöôngphaùp MD hoùamoâgiaùntieáp, phaùthieäntöï KT choánglaïicaùcthaønhphaàn protein khaùcnhaucuûaheäthaànkinhtöïñoängôû 41,6% beänhnhaân CRPS. Caùctöï KT khaùc: ANA, töï KT khaùngcôtrôn (ASMAs) döôngtínhvôùihieäugiaùthaáp. Côcheátöïmieãndòchcoùlieânquanvôùi CRPS type II hôn type I.
TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG 1. Dieãntieáncuûa CRPS: SteinbrockervaøArgyroschiathaønh 3 giaiñoaïn: 1.1Giaiñoaïnñauvaøsöngtaáy: (3 6 thaùng) @ Saumoätnguyeânnhaântaùcñoängôû chi beânñau, möùcñoäñautaêngngaøycaøngnhieàu, ñaulieântuïc, ñautaêngveàñeâm, khivaänñoäng, giaûmkhinghængôi. @ Khaùm : • Luùcñaàukhoângcoùgìñaëcbieätôûbeân chi ñau • Ñaunoângvaøsaâukieåunoùngraùt, khôûiphaùtñoätngoätsaukíchthíchôû chi beänh • Chi beänhxuaáthieänsöngtaáygioángnhövieâm
TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG 1.2 Giaiñoaïnroáiloaïndinhdöôõng: (3 6 thaùng) • Ngoaøicaùctrieäuchöùngcuûagiaiñoaïnñaàu, ñauvaãntieáptuïcluùctaêngluùcgiaûmkieåuñaunhöùc, noùngraùt. • Söngphuøgiaûmdaàn, datrôûneândaøy, tím, dính, caùcgaân co keùo, baokhôùp co keùocaùckhôùpôû chi beânbeänhhaïncheávaänñoängnhieàu, laâudaàncaùccôcuûa chi cuõngteodaàn. Thayñoåiôûmoùng. 1.3 Giaiñoaïnteocô : Davaømoâdöôùidateodaàn, giaûmvaänñoängkieåu co thaétDupuytren.
CHAÅN ÑOAÙN CRPS theo IASP (caûi tieán) Ñaulieântuïc, khoângtöôngxöùngvôùikíchthích ban ñaàu, vaø Coùítnhaátmoättrongboánphaânloïaisau: • + Nhaäncaûm: taêngcaûmgiaùcñauvaøhoaëcallodynia • + Vaänmaïch: baáttöôngxöùngnhieätñoä / maøusaécdagiöõa chi beänhvaø chi laønh. • + Tieátmoàhoâi: phuøvaøhoặcthayñoåitieátmoàhoâigiöõa chi beänhvaø chi laønh. • + Vaänñoäng / dinhdöôõng: giaûmhoặcroáiloïanchöùcnaêngvaänñoäng, hoặcloaïndöôõng chi beänh CRPS type I; CRPS type II
CHAÅN ÑOAÙN ÑAU PHUÏ THUOÄC GIAO CAÛM HAY ÑOÄC LAÄP GIAO CAÛM @. SMP (Sympathetically maintained pain): caûithieäntrieäuchöùngsaukhitròlieäuvôùicaùcphöôngthöùctròlieäugiaocaûm (phongbeágiaocaûm, thuoácñoáikhaùng1 vaø2, hoaëcPhentolamine). @. SIP (Sympathetically independent pain): ñaùpöùngkeùmvôùitròlieäugiaocaûm, thöôøng do nguyeânnhaântrungöônghônngoaïibieânvaøcoùlieânquanñeántoånthöôngkhoânghoàiphuïccuûacôquanñích. Tieânlöôïngkhoûibeänhraátdeødaët.
X QUANG VAØ XEÙT NGHIEÄM 1.X Quang:hieäntöôïngxöôngmaátcalcixuaáthieänsôùmvaønaëngdaàn(Osteopenia ) • Hìnhaûnhmaátcalcitöøngvuøng, töøngoå, choãñaämchoãnhaïttaïoneânphaànxöôngloámñoámlanroäng. • Hìnhaûnhmaátcalciñoàngñeàu (loaõngxöông, thöaxöông) • Xöôngthaáuquangtrongnhöthuûytinh. • Ranhgiôùicuûaxöông, suïn, khekhôùphoaøntoaønbìnhthöôøng.
2. Xeùtnghieäm: • Phaûnöùngvieâm : + Bìnhthöôøng / CRPS ñônthuaàn. + Tröôønghôïpcoùñaùpöùngvieâmcaáp (BC maùutaêng; VS taêng; C-RP (+) ± xaùotroänmieãndòch Caàntìmbeänhlyùneàn, hoaëc CPRS do côcheátöïmieãndòchkhôûiphaùtsauchaánthöông, hay nguyeânnhaânkhaùclaømtoånthöôngheäthaànkinhtöïñoäng. • Calci, phosphomaùuvaøphosphonieäubìnhthöôøng; hydroxyprolinnieäutaêng.
2. Xeùt nghieäm: • Ñoàng vò phoùng xaï Ca45, Ca47 thaáy Ca ñöôïc giöõ laïi nhieàu ôû caùc khôùp beân chi toån thöông. • Ghi nhieät (thermographie) : giai ñoaïn ñaàu taêng nhieät ñoä taïi choã. • Doppler : taêng toác ñoä tuaàn hoaøn taïi choã.
ÑIEÀU TRÒ • Khi nghi ngôø CRPS, coù theå baét ñaàu phoái hôïp NSAIDs vaø Sympatholytic. • Neáu khoâng caûi thieän hoaëc coù baèng chöùng xaùo troän mieãn dòch, chuyeån sang Steroids lieàu cao ngaén haïn. • Phoái hôïp vôùi caùc thuoác khaùc tuyø vaøo theå laâm saøng cuûa CRPS vaø giai ñoaïn tieán trieån cuûa beänh.
ÑIEÀU TRÒ 1. Thuoácñieàutrò CRPS : @ Uoáng: NSAIDS, Steroids, Antidepressant (amitriptyline, nortriptyline, doxepin), Calcium channel blockers, Alpha 2 agonist, Beta blockers, Anticonvulsivants (Gabapentin, Phenitoin), Tricyclic, Serotonin reuptake inhibitors, Calcitoninbisphosphonate @ Ñöôøngtoaønthaân:Phentolamine, Bretilium, Steroids, Alpha 2 agonist (Clonidine)
ÑIEÀU TRÒ 2. Phongbeáhaïchgiaocaûmgoác chi 3. Vaätlyùtròlieäu & phuïchoàichöùcnaêng: - Ñieändaãnthuoác - Soùngngaén - Thuûylieäuphaùp (Hydrotherapy, contrast bath) 4. Neuromodulation:Spinal cord stimulation; peripheral nerve stimulation 5. Ñieàutròbeänhcaênneàn
Hìnhaûnhtoånthöôngxöôngtröôùc khi ñöôïcñieàutròñaëchieäu CRPS
Hìnhaûnhtoånthöôngxöôngtröôùc khi ñöôïcñieàutròñaëchieäu CRPS
Hìnhaûnhtoånthöôngxöôngtröôùc khi ñöôïcñieàutròñaëchieäu CRPS
Sau ñieàu trò Tröôùc ñieàu trò
Tröôùc ñieàu trò Sau ñieàu trò