Sarmatyzm

1. Sarmatyzm

2. Sarmatyzm • To barokowa formacja kulturowa dominująca w Rzeczypospolitej od końca XVI do drugiej połowy XVIII wieku. Opierała się na przekonaniu, że szlachta polska pochodzi od Sarmatów – starożytnego ludu zamieszkującego początkowo między Dolną Wołgą a Donem. Po Sarmatach szlachta miała odziedziczyć umiłowanie wolności, gościnność, dobroduszność, męstwo oraz odwagę. • Uważany jest za spójny i zaskakująco elastyczny zestaw wartości rodzinnych, społecznych i narodowych • Sarmatyzm odegrał ważną rolę w barokowej literaturze polskiej i miał ogromny wpływ na kształtowanie umysłowości, obyczajowości i ideologii polskiej szlachty.

3. Sarmatyzm • Wpłynął także na spójność i solidarność narodu polskiego po unii lubelskiej i miał podobne znaczenie jak np. starożytni Germanie dla Niemców. • Sarmatyzm był oryginalnym połączeniem kultur Wschodu i Zachodu. • Sarmatyzm odegrał ważną rolę w barokowej literaturze polskiej i miał ogromny wpływ na kształtowanie umysłowości, obyczajowości i ideologii polskiej szlachty. Tadeusz Mańkowski historyk sztuki przełomu XIX i XX wieku wyraził swoją opinię o sarmatyzmie.

4. Według opinii Tadeusza Mańkowskiego: • ,,teoria sarmackiej genezy narodu i państwa polskiego w tym świetle to nie mit, ani też bajanie niekrytycznych umysłów kronikarzy, lecz wyraz poszukiwania swojego «ja» przez bardziej oświecone warstwy narodu, poszukiwanie tradycji historycznych przez naród, który poczuł się na siłach i chce coś znaczyć, szukanie swego miejsca wśród innych narodów o odległej przeszłości”

5. Skąd wiemy o sarmatyzmie • Pierwsze wzmianki o tym, że polska szlachta pochodzi od starożytnego ludu z kraju Partów pochodzą z kronik Wincentego Kadłubka. • Prace historyczne kontynuował następnie Jan Długosz. • Samo zjawisko oraz kulturę Sarmatów spopularyzowała w Polsce książka Alessandro Guagnini SarmatiaeEuropeaedescriptio wydana w Krakowie w 1578 roku, przetłumaczona następnie na język polski w 1611 przez Paszkowskiego. Zawierała ona tezę, że nie można udowodnić źródeł łacińskiego opisania krajów Europy Wschodniej, jej historii, geografii, religii i tradycji.

6. Sarmatyzm był polską i szlachecką odmianą baroku. Stanowił zjawisko wyjątkowe, ponieważ łączył w sobie tradycje Zachodu, Wschodu i rodzime. Wywarł wpływ na kulturę krajów słowiańskich, Węgier, Wołoszczyzny, Mołdawii, lecz Polska zawsze była modelowym przykładem tej kultury. Sarmatyzm miał duży wpływ na próby tworzenia w XIX wieku polskiego stylu narodowego, jako polska forma malarstwa sarmackiego.

7. W epoce stanisławowskiej synonimem sarmaty stał się wiecznie pijany, ograniczony umysłowo szlachcic, ubrany w staromodny kontusz, blokujący wszelkie reformy, które zagrażały jego prywatnym interesom, nie zważając na dobro państwa. Ten obraz stał się podstawą krytyki potomnych, szukających powodów upadku państwa polskiego, zarówno dla Stańczyków, jak i w XX wieku dla marksistów, choć początki kultury sarmackiej kształtowały świadomość narodową czasów zaborów (jak choćby Pan Tadeusz). Do dziś w powszechnej świadomości dominuje obraz tej kultury z okresu schyłkowego. Sarmatyzm to poglądy charakterystyczne dla szlachty polskiej na przełomie XVII i XVIII wieku. Wierzono, że po owych Sarmatach szlachta polska odziedziczyła waleczność, odwagę i miłość do ojczyzny.

8. Sarmatyzm wczesny i późny • Cechy późnego sarmatyzmu: • megalomanią, • ksenofobią, • konsumpcyjnym trybem życia, • pijaństwem, • obżarstwem, • brawurą, • drażliwością związaną ze skłonnością do pojedynków, • szafowanie życiem, • zachowawczością, • skłonnością do świętowania wszelkich rocznic, • zaściankowością, • konserwatyzmem, • warcholstwem, • nienawiścią do innowierców, • dewotyzmem, • przesądnością oraz wiarą w zabobony, • sarmackim mesjanizmem, • nieposzanowaniem prawa, • niezdolnością do kompromisu, • Cechy wczesnego sarmatyzmu: • dumą narodową, • wystawną gościnnością, • zamiłowaniem do dobrej kuchni oraz przepychu, • bitnością, • rycerskością, • męstwem, • odwagą, • wiernością tradycji, • kultem przodków, • kultem wolności oraz demokracji, • religijnością, • kultem Matki Bożej, • znajomością prawa, • umiejętnością przemawiania – oratorstwem.

9. Pogrzeby sarmackie • Bardzo bogatą formę przybierał obrządek pogrzebowy zwany pompa funebris. Były to ceremonie, do których przygotowania trwały czasem wiele miesięcy, nawet lat. W kościołach budowano specjalne rusztowania, ozdobne katafalki, nazywane z łaciny castrumdoloris, na których ustawiano trumnę. Religijne uroczystości poprzedzała zwykle procesja, na której czele jechał archimimus w zbroi zmarłego, odgrywający jego rolę. • Ciekawym przejawem sztuki charakterystycznej dla sarmatyzmu były popularne wśród szlachty polskiej portrety trumienne. Portret trumienny StanislawaWoyszy

10. Strój sarmacki Strój szlachcianki Obiór kontuszowy Sarmaty

11. Husarska karacena w stylu sarmackim Rękojeść karabeli z roku 1614

12. KONIEC Prezentacje wykonali: • Karol Szuster • Sebastian Drzazga • Marcin Maroszek