معاونت بهداشتي با همکاري سازمان انتقال خون کارگاه آموزشي و نظارت آزمايشگاههاي غربالگري تالاسمي 1و 2 ش

معاونت بهداشتي با همکاري سازمان انتقال خون کارگاه آموزشي و نظارت آزمايشگاههاي غربالگري تالاسمي1و 2 شهريور 1385 عليرضا سليميMS

اصول کار دستگاههاي سل کانتر

دستگاههاي سل کانتر( سلول شمار) آناليزورهاي خونشناسي اتومات هستند که براي تشخيص هاي طبي Invitro در آزمايشگاههاي تشخيص طبي مورد استفاده قرار مي گيرند. • هدف از آناليز توسط اين دستگاهها جداسازي بيماران نرمال از بيماراني است که در يکسري از پارامترها ی رايج در خونشناسي نياز به بررسي و مطالعه بيشتر دارند .

مزاياي استفاده از دستگاه نسبت به روشهاي دستي 1. سرعت انجام آزمايش 2. حذف عامل خستگي چشم 3. افزايش دقت

اصول کلي کار با دستگاههاي سل کانتر: • امپدانس ( مقاومت الکتريکي ) • بکارگيري مجموعه اي از قوانين فيزيک همچون فيزيک نور، پراکندگي نور ، فيزيک مايعات ( فلوسايتومتري) و سيتوشيمي ( استفاده از آنزيم هاي سيتوپلاسمي سلول به منظور شناسايي سلول)

بيشتر شمارش گرهاي موجود در ايران بر اساس امپدانس الکتريکي کار مي کند. در اين روش سلول هاي خوني به عنوان عايق بيولوژيک عمل مي کنند. • عملکرد دستگاههاي موجود در اين استان همچون دياترون، ميکروس، نيون کوهدن، سيسمکس بر اساس اصل امپدانس کار مي کند.

قسمت هاي مختلف دستگاه : • واحد اصلي main unit شامل : 1-Diluterبا اعمال زير: - aspirating - pipetting - Diluting - Mixing - Lysing - Sensing function

SIGNAL PROCESSING SECTION (بخش تجزيه وتحليل سيگنالها ) اطلاعات را مستقيماً از Diluterدريافت مي کند در حاليکه نمونه در حال گردش است. • SYSTEM CONTROL SECTION( بخش کنترل سيستم ) تمام اعمال دستگاه را هدايت مي کند. داده ها را از قسمت تجزيه و تحليل سيگنالها گرفته، آناليز مي کند و نتايج را به چاپگر دستگاه انتقال مي دهد.

PNEUMATIC POWER SUPPLY SUB SYSTEM توليد فشار هوا و خلاء دستگاه را برعهده دارد. • ELECTRONIC POWER SUPPLY تامين و تنظيم ولتاژ مورد نياز دستگاه را انجام مي دهد.

چاپگر PRINTER • Uni-T-PAK ظروف معرفها و فاضلاب که توسط شيلنگ هاي رابط به قسمت اصلي دستگاه متصل است.

معرفها : • معرف رقيق کننده ( ايزوتون ) کار ايزوتون : 1- حفظ اندازه سلول 2- هدايت جريان الکتريسيته • محلول پاک کننده (Cleaning) • محلول ليتيک کار ليتيک : 1- ليز اريتروسيتها و آزاد کردنHb 2- کاهش اندازه سلولهاي باقيمانده به سطحي که در شمارش WBC دخالت نکنند. 3- تبديل Hb به سيانيد پايدار حاوي پيگمان که جذب نوري آن مستقيماً با رنج کيلنيکي Hb متناسب است.

مکانيسم اندازه گيري : • بر اساس ممانعت الکتريکي است بدينترتيب که سلولها در حين عبور از شکافي (aperture) که جريان الکتريکي در آن از طريق محلول ايزوتون برقرار است تغييراتي در مقاومت الکتريکي پديد مي آورند که بصورت ضربانهاي ولتاژ شمارش مي شوند. ( شکل روبرو) • عبور سلول از روزنه باعث کاهش جريان يا افزايش مقاومت مي شود.

اين تغيير ولتاژي با عبور هر سلول به صورت يک نبض ولتاژي در مي آيدکه دستگاه شمارشگر نه تنها قادر به شمارش اين نبض هاي الکتريکي است بلکه مي تواند بين اندازه و دامنه نبض و حجم سلولي ارتباط برقرار کند و از اين رو سلولهاي سفيد را بر اساس حجم طبقه بندي کند.

Aperture WBC: 75 µm length* 100 µm diameter • Aperture rBC: 60 µm length* 50 µm diameter

گلبولهاي قرمز و پلاکت پس از رقيق شدن با محلول ايزوتون در ظرف جداگانه شمارش از روزنه عبور کرده و به تناسب حجم، ايجاد نبض الکتريکي مي کند. • دستگاه شمارشگر تعداد نبض هاي الکتريکي يا عبور سلول از منطقه حساس شمارش در زمان مشخص Impulses/unit time را مورد ارزيابي قرار مي دهد.

شمارش WBC وRBC بر طبق اصولي که شرح آن رفت 3 بار تکرار شده و متوسط 3 ميزان اندازه گيري شده گزارش مي شود. لذا بايد اين دستگاهها با نمونه هايي که شمارش سلولي آن مشخص است کاليبره شوند.

منابع خطا با شمارشگرهاي امپدانس : 1- خطاي عبور همزمان. 2- خطاي انتقال. 3- خطاي شمارش WBC بجاي RBC. 4- خطاي گزارش MCV در نمونه هاي فوق العاده هيپوکروم يا اسفروسيت.

دانستني هاي لازم در کار با شمارشگرهاي امپدانس : • چنانچه دستگاه WBC يا RBC را بصورت 9/99 گزارش کند بيانگر شمارش سلولي بالاي بيمار است و خارج از محدوده خطي است، در چنين حالتي شمارش به طريقه دستي بايد صورت گيرد و ساير پارامترها نيز فاقد اعتبار است. • چنانچه الکترود خارجي مربوط به شمارش WBC يا RBC از محلول ايزوتون خارج شود جواب شمارش مرتباً بصورت صفر خواهد بود.

دانستني هاي لازم در کار با شمارشگرهاي امپدانس . . . . . . • ماکزيمم شمارش زمينه قابل قبول براي هر دستگاه فرق مي کند و بايستي از کاتالوگ دستگاه استخراج گردد و معمولاً به شکل زير است: WBC <= 0.4 RBC <= 0.04 PLT <= 3.0

دانستني هاي لازم در کار با شمارشگرهاي امپدانس . . . . . . • سيستم هاي شمارشگر امپدانس پارامترهاي WBC ،RBC،Hb،MCV و پلاکت را مستقيماً اندازه گيري مي کنند. • ساير پارامترها را به شکل زير محاسبه مي کنند: • Hct = MCV × RBC • MCH = Hb / RBC ×10 • MCHC = Hb / Hct ×10 • PCT = MPV ×Platelet count

دانستني هاي لازم در کار با شمارشگرهاي امپدانس . . . . . . • هنگاميکه سيتم شمارشگر ميزان Hb را به علت کدر شدن محلول درابکين بالا گزارش مي کند، ميزان MCH وMCHC نيز بطور باورنکردني بالا مي رود. • افزايشMCHC بصورت باليني تنها در اسفروسيتوز ارثي يا اسفروسيتوز ناشي از کم خوني اتوايميون رخ مي دهد لذا افزايش MCHC را بايد هشداري براي خطا در اندازه گيري Hb قلمدادکرد.

منابع خطا در اندازه گيريMCV • گلبولهاي قرمز بسيار هيپوکروم به علت سيگاري شکل شدن بيش از حد کاهشMCV افزايش MCHC • ماندن خون در حرارت اتاقافزايشMCV • آگلوتينين هاي سردافزايشMCV افزايش MCHC افزايش MCH • بيماران مبتلا به ديابت،هيپرناترمي،اورميافزايشMCV

منابع خطا در اندازه گيريMCV . . . • ميکروسيتوز شديد و يا گلبول هاي قرمز شکسته افزايشMCV • عدم رعايت نسبت حجم خون و ضدانعقاد ( 5/1 ميلي گرم EDTA به ازاي هر سي سي خون) خطا در سنجش تمامي پارامترها

Thank you for your attention.Salimi-1385

معاونت بهداشتي با همکاري سازمان انتقال خون کارگاه آموزشي و نظارت آزمايشگاههاي غربالگري تالاسمي 1و 2 ش