Kavramsal Modelin Geliştirilmesi Varlık-ilişkisel Model

1. Kavramsal Modelin Geliştirilmesi Varlık-ilişkisel Model

2. Kavramsal Veri Modeli • Yüksek Seviyede Veri Modelinin geliştirilmesinin başlıca amacı,verilerin kullanıcı algılamasını desteklemek,veri tabanı tasarımı ile bağlı daha ayrıntılı teknik yönleri gizlemektir • Kavramsal Veri Modeli, Veri tabanının yapısını, bu veri tabanında işlemlerin yapılması ve güncellenmesini ifade eden kavramlar kümesidir • Kavramsal Veri Modeli, VTYS’den ve bu sistemin çalıştığı donanım ortamından bağımsızdır • Chen tarafından geliştirilmiştir (1976)

3. Varlık-ilişkisel Model • Veri Tabanı tasarımında kullanılmaktadır • Öğreneceklerimiz • Varlık-ilişkisel Modelin (Entity –Relationship Model) temel kavramları • ER modelin çizgisel ifadesi • ER modelin yetersizlikleri • Gelişmiş varlık ilişkisel modelin (enhanced ER) modelin temel kavramları ve çizgisel ifadesi

4. Rüya Ev Projesi RÜYA EV PROJESİ Projenin tanımı: Projede ev alma-satma ve kiralama işleri yapan RüyaEv (DreamHome) şirketinin Veri Tabanı Yönetim Sistemi tanımlanmıştır.

5. Rüya Ev’in Hizmetleri • Kiralık ev hakkında gazetelerde ilan vermek; • Muhtemel kiracılarla görüşmek; • Muhtemel kiracıların evleri görmesini sağlamak; • Kira Sözleşmeleri yapmak

6. İşlem Gereksinimleri • Şirketin ve şubelerin personelleri hakkında ayrıntılı bilgi (yönetici) • Yöneticiler ve onların yönetiminde bulunanların listesi (yönetici ve denetleyiciler) • Her bir şube üzere kiralık evlerin ayrıntılı listesi (tüm personel) • Müşteri isteklerini karşılayan evlerin listesi (tüm personel) • Kira sözleşmelerinin ayrıntıları (yönetici ve denetleyici) • Gazetelerde şirketin (veya şubenin) vermiş olduğu ev ilanları (denetleyici)

7. Veri Gereksinimleri • Şube ofisleri RüyaEv’in, ülkenin pek çok kentinde şubeleri bulunmaktadır. Şubelerde belirli sayıda personeller çalışmaktadır. Her bir şubeye özgü şube numarası tanımlanmıştır. Şubeler hakkında adres ve iletişim bilgileri (cadde, mahalle, kent, posta kodu, telefon verilmiştir.

8. Veri Gereksinimleri Personel Her şube, şube yönetici bulunmaktadır. Personellerin özel personel numaraları vardır. Personellerin adı,soyadı, adresi, telefonu, cinsiyeti, doğum tarihi, ulusal kimlik numarası ,görevi, maaşı gibi bilgileri de bulunmaktadır. Personelin bir yakın akrabası hakkında bilgiler ( adı, akrabalık derecesi, adresi ve telefon numarası) de yer almaktadır.

9. Veri Gereksinimleri • Kiralık evler Her şubenin tek ev numarası ile tanımlanan kiralık evleri bulunmaktadır. Ev hakkında ayrıntılı bilgiler (adres, mahalle, kent, posta kodu, evin türü(apartman dairesi, müstakil ev), odalar sayısı, aylık kira bedeli) bulunmaktadır. Her evin kiralık işlemlerine şubenin bir çalışanı sorumludur. Her personel en fazla 10 ev için sorumlu olabilir.

10. Veri Gereksinimleri • Ev sahipleri. Tek sahiplik numarası,adı, adresi ve telefon numarası gibi bilgiler gerekmektedir. • Müşteriler/kiracılar. Her müşterinin Rüya Ev şubesinde adını (adı ve soyadı), adresini, telefon numarasını, tercih ettiği ev türünü, en fazla ödemek istediği kira bedelini içeren kaydı bulunmaktadır

11. Veri Gereksinimleri • Eve bakış Müşteri çoğu zaman evi kiralamadan önce görmek ister. Müşterinin evle bağlı düşünceleri kayıt edilir ve diğer gelecek müşterilerin de bu bilgilerden yararlanma olanağı sağlanır. • Ev ilanı. Şirkette, kiralık evler hakkında ilan verildiği taktirde, evin özellikleri, ilan yerini (gazetenin adı, adresi, telefon ve fax numaraları, irtibat kurulacak şahsin ismi) ,ilan tarihini ve ücretini içeren kayıt oluşturulur

12. Veri gereksinimleri • Kira sözleşmeleri • Şirket, müşteri ve ev sahibi arasındaki sözleşmelerin yürütülmesinden sorumludur.Sözleşme kaydında sözleşme numarası, kiracı bilgileri,ev bilgileri, kiranın ödenmesi biçimi, kiranın başlama ve bitiş tarihleri, sözleşme süreci, sözleşmenin şirket tarafından sorumlusu gibi bilgiler bulunmaktadır

13. Varlık-İlişkisel Modelin Kavramları • Varlık (entity) türü- bağımsız bir varlığı tanımlayan nesne veya kavram; Gerçek dünyadaki aynı özellikli nesneler kümesi • Fiziki ve kavramsal varlıklar • Fiziki varlıklar: personel, Ev, Müşteri, Ürün • Kavramsal varlıklar: satış, çalışma deneyimi

14. Varlık • Varlık- varlık türünün tek tanımlanabilir örneği • Zayıf (weak)varlık türü- mevcutluğu diğer varlık türüne bağlı olan varlık türü • Güçlü (strong) varlık türü- her hangi diğer varlık türlerinden bağımsız mevcut olan varlık türü

15. Varlıkların Çizgisel tasviri Akraba Personel Zayıf varlık Güçlü varlık Şube

16. Özellikler • Özellik (attibute) - ilişki veya varlık türünün veya varlığın niteliği • Özellik alanı (attribute domain)- özelliğin ala bileceği değerler kümesi • Basit özellik (simple)- bağımsız varolan tek bileşenden oluşan özellik • Karmaşık (composite) özellik- her birisi bağımsız varolan birden fazla bileşenden oluşan özellik • Tek-değerli (single-valued) özellik- tek varlık için tek değeri olan özellik • Çok-değerli (multi-valued) özellik – tek varlık için çok değeri olan özellik • Türeme (derived) özellik- uygun özellik veya özellikler kümesinin değerinden alına bilen değeri ifade eden özellik. Bu özellikler aynı varlığın olmaya da bilir.

17. Özelliklerin Çizgisel Tasviri Personel, Şube, Akraba varlık Türleri ve onların özellikleri

18. Anahtarlar • Aday anahtar(candidate key)- varlık türünün bireysel örneklerini tekdeğerli tanımlayan özellik veya özellikler kümesi • Birincil (primary) anahtar- aday anahtarlar arasından seçilmiş anahtar • Karmaşık (composite) anahtar- iki veya daha fazla özellikten oluşan aday anahtar

19. Çizelgelerin sözel ifadesi • Personel(Personel_no,Ad,Soyad, Adres,Tel_no,Cinsiyet, Doğum_Tar, Görevi,Akraba, Maaş) • Birincil anahtar- Personel_no • Aday anahtar - Ad, Soyad, Doğum_Tar • Karmaşık Özellik - Ad (Ad,Soyad) • Türeme Özellik Toplam_Maaş • Şube(Şube_no,Cadde,Mahalle,Kent, Postakodu,Tel_no,Fax_no) • Birincil anahtar- Şube_no • anahtar – Fax_no • Karmaşık Özellik –Adres(Cadde,Mahalle,Kent,PostaKodu) • Çokdeğerli Özellik –Tel_no • zayıf varlık türü –Akraba(Akr_adı, Adres,Tel_no,Akrabalık_ilişkisi)

20. İlişki Türleri • İlişki türü (relationship)- varlık türleri arasında anlamlı bağlantı • İlişki- varlıklar arasındaki bağlantıya katılan her varlık türünden bir varlığın oluşturduğu bağlantı • İlişki derecesi –ilişkiye katılmış varlıkların sayısı • İkili, üçlü,dörtlü…ilişkiler • Yinelenen (Recursive) ilişki (veya unar ilişki)- aynı varlığın farklı rollerle kendisi ile ilişkisi • İlişki özellikleri

21. İlişkilerin çizgisel tasviri • Şube, Personel, Akraba varlıkları ve onlar arasındaki ilişkiler

22. İlişkinin Dereceleri İkili ilişki Üçlü İlişki mülk Dörtlü İlişki Maliye kurumu müşteri anlaşma sahip

23. Öz yinelenen İlişkiler ve roller,ilişki Özellikleri

24. Yapısal Kısıtlamalar • Asallık kısıtlamaları (cardinality constraints) • Katılım kısıtlamaları (participation constraints) • Asallık kısıtlaması katılımcı varlıklar arasındaki asallık oranını belirler • Asallık oranı- katılımcı varlıklar arasındaki mümkün ilişkiler sayısı • İkili ilişkiler için asallık oranları: • Bire bir (1:1) • Bire çok (1:M) • Çoğa çokM:M)

25. Asallık kısıtlaması-Anlamsal ağ • Anlamsal ağ- iki veya daha fazla varlık arasında ilişkileri ifade eden ağ • Şube (Branch) ve Personel varlık türlerinin örnekleri arasında “çalışıyor” ilişkisini tanımlayan anlamsal ağ:

26. Anlamsal Ağa Örnek (1-1 bağlantısı) Personel Şubeyi yönetir -“Staff Manages Branch” ilişkisi

27. Anlamsal ağ (1:M bağlantısı)

28. Anlamsal Ağa örnek (M:M bağlantısı)

29. Katılım kısıtlamaları • Katılım kısıtlamaları- varlığın mevcutluğunun verilmiş ilişkideki diğer varlığa bağımlı olup-olmadığını belirler • Genel (total) [ve ya zorunlu (mandatory)] katılım • Kısmı (isteğe bağlı) [veya istemli(optional) ]katılım • Genel katılım- varlığın ilişkide mevcutluğu, bu ilişkide ona bağlı olan varlığın da mevcutluğunu gerektirir • İstemli katılım bu koşulu gerektirmez

30. Katılım Kısıtlaması-zorunlu katılım“ŞubedePersonelÇalışıyor” ilişkisi herbirŞubede en azından bir Personel çalışmaktadır Şube_No Pers_No Zorunlu katılım 1 çalışıyor M Personel Şube Zorunlu katılım iki çizgi ile gösterilir

31. Katılım KısıtlamasıŞubedePersonelÇalışıyor ilişkisi BazıPersonel varlıklarının hiçbir Şube varlığında çalışmaması mümkündür Şube_No Pers_No İstemli katılım 1 çalışıyor M Personel Şube

32. ( Min,Max) kullanmakla katılım kısıtlamasının ifade edilmesi herbirŞubede en azından beş Personel çalışmaktadır Şube_No Eğer Min>0 ise her zaman genel (zorunlu) katılım Pers_No (5,N) çalışıyor (0,1) Personel Şube Min Max

33. ( Min,Max) kullanmakla katılım kısıtlamasının ifade edilmesi Bir Personel sadece bir Şubede çalışabilir Şube_No Eğer Min=0 ise istemli katılım; eksi halde zorunlu katılım Min>0 gösterilmişse iki çizgiye ihtiyaç yoktur Pers_No (5,N) çalışıyor (0,1) Personel Şube Min Max

34. Rüya Ev Şirketinin Varlık-İlişkisel Modeli

35. Gelişmiş Varlık_İlişkisel Model Konu bilgi amaçlıdır. Sınav soruları kapsamında değil

36. Gelişmiş varlık-ilişkisel Model • Gelişmiş varlık- ilişkisel model (enhancedentity –relationship model)-İlave anlamsal kavramların da yeraldığı varlık-ilişkisel model • Üstsınıf(superclass)- veri modelinde ifade edilmesi gereken farklı sınıfları içeren varlık türü • Altsınıf(subclass)-üstsınıfın üyesi olan, farklı rolleri bulunan varlık türü

37. Hiyerarşi türü • Özelleştirme (specialization) hiyerarşisi • Manager Staff’ın özelleştirmesidir • Genelleştirme (generalization) hiyerarşisi • Staff Manager’in genelleşmesidir • Is_a hiyerarşisi • Manager Is_a (üyesidir) Staff

38. Özelleştirme • Farklı niteliklerini tanımlamakla varlığın üyeleri arasındaki farklılıkların en fazla yapılması süreci

39. Özelleştirme

40. Çoklu kalıtım

41. Genelleştirme • Ortak özelliklerini tanımlamakla varlıkların farklılıklarının en aza indirilmesi süreci

42. Sınıflandırma • Sınıflandırma (categorization)- özelleştirmeye benzer,üst sınıf yalnız bir altsınıfı ifade eder: sales trainee üst sınıfı ya satış sales pesonel’i yada trainee’yi ifade ediyor

43. Özelleştirme/genelleştirme

44. Varlık-İlişki modelinin oluşturulması • Varlık türlerinin tanımlanması • İlişki türlerinin tanımlanması • Özelliklerin tanımlanması ve onların varlık veya ilişki türleriyle bağlandırılması • Aday ve birincil anahtarların belirlenmesi • Varlık türlerinin özelleştirilmesi/genelleştirilmesi (Genişlenmiş model için) • Varlık türlerinin sınıflandırılması (Genişlenmiş model için) • Varlık –ilişki diyagramının çizilmesi

45. Rüya Ev’in Genişlenmiş varlık-ilişkisel modeli (yönetici görünümü)

46. Çizgisel işaretlerin anlamları

47. Çizgisel işaretlerin anlamları(devamı)