İKLİM BİLGİSİ (KLİMATOLOJİ)

1. İKLİM BİLGİSİ(KLİMATOLOJİ) Prof.Dr. Engin Yurtseven

2. Hava durumu, etkisinde kaldığımız günlük hava şartlarıdır. • İklim ise, bir bölgeye uzun süre hükmeden, bölgenin karakteristik özelliğine dönüşen hava durumlarını ifade eder. Uzun süreden kasıt 100 yılı aşkın sürelerdir. Uzun sürelerin hava durumları ortalamasıdır sonuçta.

3. İklim değişimi: • BM İklim Değişimi Çerçevesi Sözleşmesinde bu kavram sadece, insan etkisiyle atmosferin kimyasal bileşiminde meydana gelen dönüşüme bağlı iklimsel değişimleri anlatmak için kullanılmaktadır.

4. Günümüzde dünyanın ateşi yükseliyor ve iklim yerel ve küresel ölçekte değişikliğe uğruyor. İklim değişikliğinin temel etkileri: • Yağışlarda azalma • Sıcaklıklarda artış

5. İklim değişikliğinin temel (sosyal ve ekonomik) göstergeleri: • Yoksulluk • Sağlık problemleri • Kalkınmanın süreksizliği • Su savaşları • Hava kirliliğinin artması • Çölleşme • Biyolojik çeşitliliğin azalması • Ormanlarda azalma • Su kaynaklarında ve kalitesinde kötüleşme

6. Mevsimler olarak YAZ ve KIŞ vardır. Bahar ayları dediğimiz aylar bu mevsimler arasındaki geçiş dönemleridir. • İklim değişimini, kış aylarının daha kısa sürmesinden ve yaz aylarının süre bakımından uzamasından anlıyoruz.

7. Atmosferdeki sera etkisi, yani güneşten gelen ışınların tamamının geri yansımadığı ve atmosferde tutulması olayı 1820 li yıllarda fark edildi (Jean-Baptise Fourier). • Daha sonra Svante Arrhenius (1890), Guy Callender (1938) özellikle kömür tüketimine dayanan küresel ısınma teorilerini açıkladılar. • Charles Keeling (1950) li yıllardan başlayarak atmosferdeki karbondioksit miktarını ölçmeye başladı.

8. Bu ölçümlerden başlayarak dünyanın nefes alma grafiği adı verilen (Keeling eğrileri) şekil üzerinde atmosferdeki CO2 miktarının zaman içerisinde artma gösterdiği belirgin bir şekilde görüldü.

9. 1975 yılında Syukuro Manabe ve Richard Weatherald bilgisayar modelleri ile CO2 nin havada iki kat artması ile ortalama hava sıcaklığında 3oC lik artış olacağı hesaplandı (tehlike fark edildi). 1979 da geliştirilen modeller ile bu artışın 3.5-3.9oC olabileceği belirtildi. • Küresel iklim değişimini inkar eden lobiler devreye girdi.

10. İklimi değiştirdiği bilinen belli başlı doğal ve insan nedenli etmenler şunlardır

11. Doğal etkiler; • güneşten salınan enerjideki değişimler • dünyanın eksenindeki ve yörüngesindeki değişimler • kıtaların sürüklenmesi ve konumları • volkanik aktiviteler • evrendeki toz bulutları ve gök taşları • okyanus sirkülasyonlarındaki değişimler • dağ oluşumları ve büyük dağ sıraları İnsani etkiler; • ormansızlaştırma, tarımsal faaliyetler ve fosil yakıtlarının yakılması nedeniyle sera gazlarının artırılması • tarımsal atıkların yakılması, fosil yakıtlarının yakılması gibi nedenlerle atmosfere salınan aerosoller ve parçacıklar • ormansızlaştırma ve çölleşme nedeniyle dünya yüzeyinin albedosundaki değişim • uçak ve gemi egzoz izleri ile bulutlaşma • atmosferde kimyasal değişim

12. iklim değişiminde büyük payı olan uzaylı etmenler, güneşteki etkinlikler ve dünyanın astronomik hareketlerinden oluşur. • Örneğin dünyanın eğik ekseni 9500 yıl önce 24.2o idi. • Şimdi 23.4o dir ve • 10200 yıl sonra 22.6o olacaktır. • Eğik yörünge sonuçta daha sıcak yaz ve daha soğuk kış mevsimlerine neden olur. Güneşten salınan ışık yoğunluğu ile güneş lekeleri ilişkilidir.

13. Yeryüzü kaynaklı etmenler; • nüfus artışı • hızlı sanayileşme • çarpık kentleşme • ormansızlaşma • okyanus akıntıları

14. Okyanus akıntıları ve etkileri:

15. Okyanus akıntıları ile yeryüzünde küresel boyutta çok önemli düzeyde enerji taşınımı söz konusudur. • Ve yeryüzünde sürekli olarak meydana gelen ve bir denge oluşumuna neden olan okyanus akıntıları süregelmektedir. • Bunların kesintiye uğraması ile yeryüzü sıcaklık dengesi önemli ölçüde değişir. Bu nedenle küresel ısınma oluşurken yeryüzü bir anda buzul çağına girebilir. • Örneğin Meksika’dan çıkan körfez akıntısı (Gulf Stream) sıcak suyu İngiltere’ye doğru taşır. Bu sırada soğuyarak batar ve Labrador soğuk su akıntısı şeklinde geriye döner. • Bu sıcak su akıntıları aynı zamanda üzerindeki havayı da ısıtır. Bu yüzden İngiltere’nin iklimi ılıman hale gelir. Bu akıntı kesilirse, kutuplardan çıkan soğuk su akıntıları etkin hale geçer ve ılık bölgelerin sıcaklığında 4-5 oC azalmalara neden olur. • Kuzeydeki buzullar aşağı doğru hareket eder ve ılık bölgede buzul çağı başlar. • Küresel ısınma sonucunda kutup buzullarından önemli miktarda erime söz konusu olur, bu soğuk sular sonucunda suyun yoğunluğunda değişmeler olur ve akıntılar bozguna uğrar.