Dogoterapia

1. Dogoterapia "... towarzyszą nam zawsze i wszędzie, pomagając w codziennym trudzie, dając nam czystą radość, bez nich człowiek czułby się źle na tym świecie, bo ileż radości daje tak piękna i rozumna istota jak pies." /Ks. Jan Twardowski/

2. Co to jest dogoterapia? Dogoterapia to metoda wykorzystująca odpowiednio przygotowane psy w rehabilitacji osób niepełnosprawnych, jak również dająca wspaniałe efekty w terapii osób samotnych i starszych. Dogoterapia jest jedną z najbardziej naturalnych form rehabilitacji. Badania wykazują znakomity wpływ kontaktu z psem na zdrowie i psychikę człowieka. Jest jedną z form zooterapii, którą stosuje się w wielu krajach, głównie w USA. Została zapoczątkowana w 1964 roku przez amerykańskiego psychiatrę dziecięcego Borisa Levisona. W naszym kraju dogoterapia obecna jest dopiero od kilku lat. Dogoterapia to system ćwiczeń i zabaw z psami wspomagający rehabilitację ruchową oraz umysłową dzieci i dorosłych dotkniętych takimi chorobami, jak; autyzm, porażenie mózgowe, upośledzenie umysłowe, niedowład kończyn oraz wieloma innymi. Poprzez terapię kontaktową, czyli zabawy, przytulanie i głaskanie psa, osoby dotknięte niepełnosprawnością dużo szybciej i dokładniej próbują wykonać ćwiczenia. Rozluźnieni, w bezstresowej zabawie zapominają o swoich problemach. Radość i uśmiech jest widoczny na ich twarzach. Tutaj udział psa służy wzmocnieniu rehabilitacji , wszechstronnie oddziałując na psychikę, odczucia i zdrowie dziecka.

3. Jakie psy nadają się do dogoterapii? Do dogoterapii nadają się psy różnych ras, jednak najczęściej spotykane to: • Labrador retriever, • Golden retriever, • Alaskan malamute, • Syberian husky, • Samojed, • Nowofundland.

4. Jakich problemów dotyczy dogoterapia? Zaburzenia i niepełnosprawności psychiczne i fizyczne w tym: • mózgowe porażenie dziecięce • nerwice • autyzm • ADHD • Zespół Downa • niedowład kończyn różnego pochodzenia • wady postawy • zaburzenia nastroju • zaburzenia lękowe • różnorodne zaburzenia emocjonalne • rehabilitacja dzieci • trudności w szkole (problemy z rówieśnikami, rodzicami) • zaburzenia mowy i wzroku

5. Na czym polega dogoterapia? • poznawanie budowy ciała psa • kształtowanie orientacji w schemacie własnego ciała • doskonalenie sprawności ruchowej • stymulowanie zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku • ćwiczenie koncentracji uwagi • wyzwalanie spontanicznej aktywność dziecka w zabawie z psem • nauka troski o higienę własną i psa – mycie rąk, czesanie, karmienie • okazywania emocji i uczuć związanych z kontaktem ze zwierzętami • naśladowania ruchu poprzez obserwowanie czynności wykonywanych przez psa i naśladowanie ich np. chodzenie, siadanie, leżenie • nauka samodzielności – samodzielne wykonywanie zadań z udziałem psa (chodzenie na smyczy, czesanie, elementy tresury) • ćwiczenia relaksacyjne

6. Pies pracujący z osobą niepełnosprawną powinien być : • stabilny psychicznie, • łagodny, • odpowiednio energiczny, • nie nadmiernie aktywny, • łagodny bądź opiekuńczy, • o niskim instynkcie pogoni, • zdolny do skupienia się przez długi okres czasu, • nie dający się łatwo rozproszyć, • chętny do pracy i kontaktów z człowiekiem, • ufny i tolerancyjny wobec dzieci, • ufny i tolerancyjny wobec innych zwierząt, • posłuszny/reagujący na ludzki głos, • nie powinien zachowywać się zbyt głośno lub zachowywać się nieśmiało, • niezbyt dominujący lub zainteresowany samym sobą, • reagujący bez stresu na zmiany środowiska, • wolny od wszelkich obciążeń genetycznych, • agresja, nerwowość, nieśmiałość lub lękliwość są cechami dyskwalifikującymi.

7. Golden retriever w pracy z niewidomymi Początkowo do celów pomocy osobom niepełnosprawnym szkolono owczarki niemieckie. Jednak stopniowo, wraz ze wzrostem popularności wynikającej z większej podatności na szkolenie oraz łagodności, goldeny i labradory zaczęły wypierać ON. Goldeny i labradory doskonale sprawdzają się w pracy z osobami niewidomymi. Są inteligentne, wrażliwe, szybko się uczą, robią dobre wrażenie i interesują się pracą. Niektóre goldeny są nawet zbyt wrażliwe i może im to przeszkadzać w pracy. Dlatego też warunkiem powodzenia jest hodowla psów z odpowiednimi cechami. Na świecie, głównie w Anglii i USA, funkcjonują specjalistyczne hodowle psów realizujące odpowiednie programy hodowlane, zarówno pod kątem warunków zdrowotnych jak i psychicznych psów. Przykładowo, angielska Guide Dogs for the Blind Association liczy ok. 250 psów uzyskując 900 szczeniąt rocznie. Na obszarze całej Anglii pracuje obecnie ok. 4000 psów przewodników. Podobny program hodowlany w Stanach Zjednoczonych prowadzi organizacja Seeing Eye. Sukcesy odnoszą również krzyżówki psów dwóch czystych lecz różnych ras - zauważono, że takie psy równie łatwo szkolić jak psy jednej rasy. Przez skrzyżowanie labradora z goldenem otrzymuje się nieco spokojniejszego, ale i bardziej odpornego psychicznie psa z mniejszymi wymaganiami w zakresie pielęgnacji szaty. Połączenie labradora z goldenem odniosło całkowity sukces - otrzymano psa z tolerancją labradora i czułością goldena. Tworzenie krzyżówek golden/labrador ogranicza się do pierwszego miotu.

9. Szkolenie psa Warunkiem powodzenia jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie szkolenia szczeniaka. Wg programów (GDBA - Anglia) czy (SE - USA) 6-8 tygodniowe szczenięta trafiają do domów wolontariuszy, gdzie wzrastają normalnych warunkach poznając zwykłe życie, ruch uliczny, zapoznają się z podstawowymi komendami. Szczenię uczy się chodzić przed człowiekiem ignorując wszystko to co go rozprasza. W tym czasie rozpoczyna się również podstawowe szkolenie posłuszeństwa. Prawdziwe szkolenie na psa przewodnika rozpoczyna się w wieku 12-16 miesięcy. Zarówno psy jak i suki dopuszczane do szkolenia muszą być wysterylizowane - suki sterylizuje się po pierwszej cieczce (w wieku ok. 14 miesięcy), gdy osiągnęły już dojrzałość fizyczną i psychiczną, psy są kastrowane w wieku ok. 12 miesięcy, przed ujawnieniem się cech charakterystycznych dla dominującego samca. Szkolenie trwa, w zależności od programu, 4-7 miesięcy. Program szkolenia rozwija u psów zmysł koncentracji oraz chęć współpracy z człowiekiem. Pies uczy się w takich warunkach środowiskowych jakie później spotka pracując jako przewodnik, zarówno w mieście jak i na wsi. Pies musi nauczyć się właściwie chodzić w prostej linii, środkiem chodnika, zatrzymując się przy krawężnikach. Uczy się omijania przeszkód na chodniku, również pieszych, pokonywania przeszkód blokujących chodnik i powracania na trasę po ominięciu przeszkody. Szkolenie psa w ruchu miejskim jest decydującym punktem treningu. Podczas szkolenia dąży się do rozwinięcia u psa poczucia tzw. "obszaru krytycznego". Jeżeli jakikolwiek pojazd zbliży się do tego obszaru pies musi odmówić spełnienia polecenia. Wielkość "obszaru krytycznego" zależy od prędkości zbliżającego się pojazdu - im szybciej porusza się pojazd tym większy staje się "obszar krytyczny" a pies szybciej podejmuje decyzję o odmowie wykonania polecenia. Psy uczy się też zachowania w innych warunkach i miejscach, jak np. transport publiczny, podczas podróży autem, w supermarketach, sklepach, lokalizowania skrzyżowania, znajdywania drzwi, toalety, jazdy windą itp.

11. Cele dogoterapii : Prowadzenie zajęć z udziałem psa ma na celu między innymi: • przełamanie bariery lęku przed kontaktem z psem, • akceptowanie obecności psa w bliskim otoczeniu, • nawiązanie i pogłębianie kontaktu z psem, • kształtowanie pozytywnych emocji dziecka, • pobudzanie zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku i węchu, • koncentrację uwagi, • rozpoznawanie części ciała człowieka i psa, • podejmowanie różnych form działań ruchowych w obecności • psa i w kontakcie z nim, • naukę relaksacji w obecności psa, • umożliwienie dziecku wykonywanie wybranych czynności • pielęgnacyjnych przy psie, • jeżeli to możliwe – rozwijanie mowy, wzbogacanie • słownictwa oraz nazywanie własnych emocji, • wykonywanie czynności porządkowych w kontakcie z psem, • uczenie zasad bezpiecznego postępowania z psem, itp.

13. Korzyści płynące z dogoterapii: • przynosi radość i wywołuje uśmiech • pozwala rozwijać kontakty społeczne • poprawia komunikację • pozwala myśleć o czymś innym niż własna osoba, wiek, choroba • stymuluje ruch i aktywność, samodzielność i odpowiedzialność • daje możliwość okazania uczuć • wytwarza swoistą więź: człowiek – zwierzę • podwyższa pewność siebie • pomaga zdobyć nowych przyjaciół • ułatwia przejść przez samotność, chorobę i depresję • rozwija funkcje poznawcze, koncentrację uwagi, orientację przestrzenną • uczy samoakceptacji

15. Formy zajęć: AAA (Animal Assisted Activity) dostarcza możliwości motywacyjnych, edukacyjnych i rekreacyjnych i/lub terapeutycznych korzyści podnoszących jakość życia. Cechy charakterystyczne AAA : • cele terapeutyczne nie są planowane z wizyty na wizytę • wolontariusze i terapeuci nie są zobowiązani do prowadzenia dokładnych notatek • przebieg wizyty jest spontaniczny i trwa tak długo (lub krótko) jak jest to konieczne • prowadzone są w formie grupowej. AAT (Animal Assisted Therapy) to działanie terapeutyczne mające określony cel, w którym zwierzę spełniające określone kryteria jest integralną częścią procesu leczenia. AAT jest planowane, aby spowodować poprawę w fizycznym, społecznym, emocjonalnym i poznawczym funkcjonowaniu człowieka. AAT przeprowadza się grupowo, indywidualnie lub naprzemiennie. Cechy charakterystyczne AAT: • określone są cele i zadania dla każdego uczestnika • proces jest dokumentowany i rozwijany Kynoterapia najbardziej efektywna jest w rehabilitacji dzieci, ze względu na "ukrycie" ćwiczeń rehabilitacyjnych w formie zabawy z psem. Daje również efekty w terapii osób chorych, samotnych i starszych. Działanie w tym przypadku przede wszystkim polega na nawiązaniu psychicznej więzi ze zwierzęciem, co przyspiesza leczenie lub ułatwia przejście choroby. Kynoterapia w formie AAA jest powszechnie wykorzystywana na świecie jako program Visiting pets. Psy niemal codziennie odwiedzają chorych w szpitalach, hospicjach i placówkach opieki społecznej, ośrodkach dla narkomanów oraz więzieniach. Terapię kontaktową z udziałem zwierząt stosuje się coraz częściej jako metodę wspomagającą proces rehabilitacji. Istniejące organizacje w USA i Kanadzie od ponad 20 lat stosują z powodzeniem kynoterapię.