DOĞRUYU BİLMEK AYRI, DOĞRU DAVRANIŞLARI HAYATIMIZDA UYGULAYABİLMEK AYRI Öğr. Gör. M. Yakup ACAR Ege Ünv. Bed. Eğt. v

1. DOĞRUYU BİLMEK AYRI, • DOĞRU DAVRANIŞLARI • HAYATIMIZDA • UYGULAYABİLMEK AYRI • Öğr. Gör. M. Yakup ACAR • Ege Ünv. Bed. Eğt. ve Spor Yük. O. • 21 Aralık 2011

2. FUTBOLDA ANTRENÖRETİĞİ VE FAİR PLAY Öğr.Gör. Mehmet Yakup ACAR Ege Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu İzmir/ 2011

3. ETİK NEDİR ? • En yakın anlamıyla töre bilimi demektir. Yunanca “ Ethos “ yani Töre sözcüğünden türemiştir. Felsefenin en önemli dalındandır.Yanlışıdoğrudan ayırabilmek amacıyla ahlak kavramının doğal yapısını anlamaya çalışır. Batı geleneğinde “ahlak felsefesi” olarak da anılmıştır. Türkçede ahlak bilimi ya da sadece ahlak olarak da kullanılmıştır.Halkın kendi kendine oluşturduğu ve hiçbir yazılı metinedayanmayan kanunlara etik kanunları denir. Genel olarak spor alanında ve futbolda etikkavramı gün geçtikçe daha anlamlı hale gelmişve kurullar oluşturularak, kurum içi yazılıkanunlar çıkarılmıştır.

5. Spor alanında etik: • Ahlaki sorunlar hayatın tüm alanlarında karşımıza çıkar ve onlarla mücadele yöntemlerini bir alandan başka bir alana taşıyabiliriz. Örneğin ırkçılık, cinsiyet ayırımı ve şiddet genel ahlaki konulardır. İş, eğitim ve değişik meslek alanlarında ( Antrenörlük ) karşımıza çıkarlar. Filozofik bir perspektif ve hassasiyetle genel ahlaki standartlara ve gereksinimlere uygulanabilir. Örneğin evrensellik, tutarlılık, tarafsızlık sportif durumlara da uygulanabilir.

7. FAİR-PLAY NEDİR ? Fair-play/Fairness/Franc-Jeu Fair, ingilizce güzel, hoş, zarif, saf, temiz, dürüst, haklı, doğru, adil, açık anlamındadır. Play, ingilizce oyun ve müsabaka anlamındadır. Dürüst, güzel ve adil oyun

8. Sporda Fair-Play • Fair, müsabakanın estetik karakterine bir atıftır. Modern çağın başlangıcında şans oyunlarından gelen bir anlamda ilk defa İngiltere’de kullanılmaya başlandı.Daha sonra evrensel kabul gördü. Spora özgü bir terimdir. • Oyunun kurallarına göre oynanmasını, • Rakibe ve davranışlarına karşı saygılı olunmasını, • Olumsuz olaylara uzak durulmasını tavsiye eder. • Ne pahasına olursa olsun kazanmaya karşı gelir. • Galibiyette ve mağlubiyette de doğru davranabilmeyi ve başkalarına bir şeyler verebilmeye kendini adamayı gerektirir. • Beden Eğitiminin amaçlarının bir yansımasıdır, • Tüm sportif organizasyonlardauygulanabilir. • Bir davranış özelliği olarak oyunun yazılı kurallarının ötesine gider ve yazılı olmayan etik kuralları kapsar.

9. FUTBOL ETİĞİ KONUSUNDAKİ DÜZENLEMELER • FİFA ( Code of Ethics /2009 ) • UEFA ( Organisational Regulations /2009) • TFF ( Etik Kurul Talimatı / 2009 ) • TBMM Sporda (?) Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun* • TÜFAD*

10. FİFA ETİK KANUNU - 2009

11. FİFA ETİK TALİMATI ( 2009 ) • I. UYGULAMANIN AMACI: • 1. Kişiler: Bu kanun tüm resmi görevlilere, komite üyelerine, hakemlere, antrenörlere ve FİFA da belirtilen tüm kademelerden yönetim, teknik, tıp elemanlarına, konfederasyonlara,birliklere, lig ve kulüplere uygulanır. • 2.,3.,7.,8.,13.,14. kanun maddeleri ve III. Bölüm oyunculara, oyuncu temsilcilerine, maç görevlilerine uygulanır. • 2. Süre: Bu kanunun yürürlüğe girdiği zamandan sonraki olayları kapsar.Eğer daha önce de benzer olaylar varsa onları da kapsar.

12. II.DAVRANIŞ KURALLARI: • 3.Genel Kurallar: Görevliler resmi sorumluluklarının farkında olmalıdırlar. Davranışları FİFA’nın prensipleri ve amaçlarını yansıtmalıdır. Konfederasyonlar, birlikler ligler ve kulüpler her şekilde bu amaçlara zarar verecek her şeyden kaçınacaklardır.

13. 4.Uygunluk ve azletme: Görevliler yüksek derecede sorumluluk sahibi olanlar içinden seçilmelidir. Adli suç kaydıolanlar görevlendirilmemelidir.Bu kanuna uymayanlar görevden uzaklaştırılmalıdır.* 5.Menfaatlerin çatışması: Seçilmeden veya görevlendirilmeden önce görevler bireysel kazançlarını beyan etmelidirler.Görevlerini yaparken, kendisinin, ailesinin, yakınlarının bu göreve bağlı menfaatlerinden kaçınmalıdır. Olası tehlikeleri üstlerine bildirmelidir.*

14. 6. Devlete ve organizasyona karşı davranışlar: Devlet kuruluşları, ulusal ve uluslar arası organizasyonlar, federasyonlar, resmi paydaşlarla ilişkilerinde politik olarak tarafsız kalmalıdırlar. * İlgili kişiler organizasyona FİFA amaçları doğrultusunda görevleriyle orantılı olarak uyumlu olmalıdırlar. *

15. 7. Ayrımcılık: Görevliler organizasyondaki bireylere karşı etnik,ırk,renk, kültür, dil, din ve cins temeline bağlı ayrımcılık yapamazlar. • 8. Bireysel hakların korunması: Bireyler görevlerini yaparken resmi görevliler onların bireysel haklarını korumalı ve saygı göstermelidir.

16. 9. Sadakat ve güven: Görevliler uygulamada FİFA’ya,ilgili organizasyona, federasyona karşı sadakat ve itimada dikkat etmelidirler. • 10. Hediye ve diğer değerli şeyleri almak, vermek : Resmi görevliler 3. kişilerden ortalama kültürel değerleri aşan hediyeleri kabul etmemelidir.Eğer şüphe varsa geri vermelidirler. Para hediyesi ne miktar ve ne biçimde olursa olsun kabul edilmemelidir. Resmi görevliler aile bireylerini resmi olaylara getirmeyeceklerdir ( izin verilen durumlar hariç). *

17. 11.Rüşvet: Görevliler ne biçimde olursa olsun rüşvet kabul edemez. 3. kişilerin avantaj sağlayacağı konulardan kaçınmalıdır.* • 12. Komisyon: Eğer organizasyon tarafından verilmiyorsa hiçbir şekilde 3. kişilerden komisyon alamaz.* • 13. Bahis oynama: Resmi görevliler futbol maçları ile ilgili olan bahis, kumar, çekiliş vb. olaylarda yer alamazlar.Organizasyondan, kulüpten pay alamaz, bu işlemleri ayarlayıp, organize edemez. *

18. 14. İfşa etme ve raporlama: Görevliler herhangi bir kanıtı derhal FİFA Genel Sekreterliğine raporlamalıdır. III. PROSEDÜR KURALLARI: • 15. Etik Komitenin yargılaması: Etik komite FİFA adına yargılama yapar. Federasyonları, ligleri, organizasyonları, kulüpleri, oyuncuları ve oyuncu temsilerini yargılar.FİFA görevlilerinin davranışlarını da yargılayabilir.*

19. 16. Beyan: FİFA, şikayetleri sadece Federasyonların veya organizasyonların icra komitelerinden alır. • 17. FİFA Disiplin Kanununun uygulanması: Etik Komite FİFA Statüsünde ve FİFA Disiplin Kanununda yer almış disiplin önlemlerine uygun beyanda bulunur. • 18. İtiraz yolları : Etik komiteden geçmiş konular temyiz komitesine sunulabilir.Ancak bu cezalar (uyarı,tekdir,3 maçtan veya 2 haftadan az yasaklama ve 7.500 İsviçre frangı)dan fazlası temyize gider.Temyiz komitesinden geçmiş kararlar kesindir. FİFA Statüsünün 63. maddesi ile uyumlu olarak temyiz komitesinden çıkan kararlar CAS (Court of Arbitration for Sport)’a sunulabilir.*

20. 19. Sorumlulukların Çatışması: Çatışmalı konularda FİFA Disiplin Komitesi önceliklidir. IV. SONUÇ GÖRÜNÜM • 20. Resmi Diller: İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolcadır. Karışıklık halinde İngilizce aslı geçerlidir. • 21. Kabul ve Yürürlük: 31 Mayıs 2009 Kabul, 1 Eylül 2009 Yürürlük.

21. UEFA ORGANIZASYONEL DÜZENLEMELER/ 2009

22. Madde 42: Fair-Play ve Sosyal Sorumluluk Komitesi: • A) Komite aşağıdaki hedeflere yönelik aktiviteler ve politikalar sunar • Gruplar: UEFA üyesi Federasyonlar, ligler, kulüpler kulüp görevlileri, futbolcular. • Hakemler, taraftarlar ve medya. • B) Futbolda fair-play’i geliştirecek halkla ilişkiler kampanyaları önerir. • C) Fair-play’i değerlendirme kurallarında iyileştirmeleri önerir. • D) Yıllık Fair-play ödülleri adaylarını önerir. • E) UEFA’nın birleşik sosyal sorumluluk projelerini tanımlar, • F) UEFA ve Avrupa’da futbola ilişkin etik sorunları, fair-play ve sosyal sorumluluk konuları ile ilgilenir.

23. Madde 62: Etik davranış, profesyonel davranış ve diğer görevler: • 1) Ofise girmeden önce UEFA Komiteleri üyelerinin ve Panel Görevlilerinin; • a) Genel Sekretere daha önce yaptığı ve yapmakta olduğu, futbola ve diğer ticari vb. etkinliklere ilişkin bilgi vermelidirler. • b) Bu görev sırasındaki herhangi bir değişikliği de yazılı olarak Genel Sekretere bildirmelidir. • 2) Görevleri sırasında; • a) UEFA’nın sadakat, sportmenlik ve birliktelik prensiplerini gözeterek, ona göre davranmalı, UEFA’yı zora düşürecek etkinliklerden kaçınmalıdır. • b) Herhangi bir hediye veya para almaktan kaçınmalıdır, yerel kültürel değerlerin üstünde olarak değerlendirilecek herhangi bir menfaatten kaçınmalıdır. Bir şüpheye düştüğünde UEFA Başkan veya Genel Sekreterine danışmalıdır. • c) FİFA Etik Kanunu’na ilişkin diğer kuramları da gözlemlemelidir

24. MADDE 68; • 3 ) Görevliler; • a) Tüm görevlerinde UEFA’nın statü, düzenleme, talimat ve kararları doğrultusunda yüksek profesyonel beceri ve özen göstermelidirler. • b) UEFA hedeflerine yönelik tüm olumlu adımları atacak tüm yetenekleri kazanmaya ve korumaya çalışacaktır. • 4) Görevliler; • a) Görevlerinin başlangıcında UEFA statü, düzenleme, talimat ve kararları ile Lozan’da bulunan CAS’ ın yargılamasını tanıyacağına dair yazılı beyan imzalayacaktır. • b) Bireysel detay bilgilerini yöneticilerine yollayacak ve telefon, e-mail, fax veya mektup adreslerindeki değişikleri bildirecektir. • c) Yöneticisine UEFA üye ülke federasyon, lig veya kulüple yaptığı her hangi bir bağlantıyı gecikmeden bilgi verecektir. • d) Toplantılar için hazırlanacaktır. • e) Tartışmalara aktif olarak katılacaktır. • f) Ona verilmiş son tarihli günlük işleri gerçekleştirecektir. • g) Ana amaçların başarılmasına katkıda bulunacaktır.

25. TFF ETİK KURUL TALİMATI/2009

26. MADDE 4 - KURULUN GÖREVLERi • Kurul; • İş bu Talimat’ın 2. maddesinin (h) bendindeki kişilerin Futbol Disiplin Talimatıuyarınca işlem yapılmayan ve iş bu Talimat kapsamına giren ihlâllerini incelemek, • b) Şike ve teşvik primi iddialarını incelemek, • c) Türk futbolunun etik değerleri ve marka değerinin korunması ve toplumdakisaygınlığının zedelenmemesi için gerekli hukuki denetimleri yapmak, bu bağlamda Türkfutbolunu ahlaki açıdan tehdit eden risklere karşı bağımsız ve tarafsız bir şekildedanışmanlık faaliyetinde bulunmak,

27. d) Futbol camiasının uyması gereken etik davranış ilkelerinin ihlâl edildiği iddiasıylayapılan başvuruları incelemek, araştırmak ve karara bağlamak, e) Etik davranış ilkeleri konusunda uygulamada karşılaşılan sorunlara yönelik olarak,istendiğinde, TFF Başkanlığına ve futbolla ilgili tüzel kişilere görüş bildirmek, f) Kararlarıyla ilgili olarak bülten yayımlamak ile görevli ve yetkilidir.

28. BEŞİNCİ BÖLÜM • ETİK DAVRANIŞİLKELERİ • MADDE 10 - GENEL YÜKÜMLÜLÜK • Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler, evrensel “fair play” kurallarına uygunolarak; Türkiye’nin bağlı olduğu ulusal ve uluslararası futbol kuruluşları ve TFF • tarafından konulan ve gözetilen bağlılık, dürüstlük ve sportmenlik prensiplerine bağlıkalmak ve buna göre davranmak, futbolun marka değerini korumak zorundadır. • MADDE 11 - NEZAKET ve SAYGILI OLMA • Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler, birbirleriyle ve medya, taraftar gibifutbolun diğer paydaşlarıyla ilişkilerinde nezaket ve karşılıklı saygı anlayışı çerçevesindedavranacaklardır.

29. MADDE 12 – TAHRİK EDİCİ DAVRANIŞLARDAN KAÇINMA • Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler; • Heyecanlı, kontrol dışı, ön yargılı ve suçlayıcı, • b) Kulüpler arasında çatışmaya yol açacak, dostane duyguları zaafa uğratacak, • c) Taraftarların ve izleyicilerin ( kötü tezahürat da dahil olmak üzere ) olumsuz tüm davranışlarını özendirecek, tahrik ve teşvik edecekbeyan ve davranışlardan kaçınmak zorundadır.

30. MADDE 13 - ÖRNEK OLMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ • Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler, taraftarlara ve izleyicilere davranışlarıylaörnek olmalı; onların olumsuz davranışlarda bulunmasını engellemek amacıyla üstlerinedüşen tüm ödevleri yerine getirmekle yükümlüdürler. • MADDE 14 - KASITLI DAVRANIŞLAR • Futbol camiasındaki kişiler, aldatmaya yönelik, yaralayıcı ve sakatlama olasılığı bulunankasıtlı davranışların futbolun sportif ve ahlaki değerleriyle bağdaşmadığını kabul ederler.

31. MADDE 15 – KAYIRMACILIK Anlaşmalı müsabakaların yanı sıra, arkadaşlık, hemşerilik, akrabalık, coğrafi yakınlıkgibi olgular veya herhangi bir aidiyet hali nedeniyle sportif performansın olumsuz etkilenmesi, kayırmacılık ve futbolun etik değerleriyle bağdaşmayan davranışlar olarak kabul edilir.

32. MADDE 16- NESNELLiK • (1) Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler, eylem ve işlemlerinde adalet, eşitlik vedürüstlük ilkeleri doğrultusunda hareket ederler; görevlerini yerine getirirken dil, din,inanç, siyasi düşünce, ırk, cinsiyet ve benzeri sebeplerle ayrım yapamazlar. • (2) Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler öncelikli, ayrıcalıklı, taraflı ve eşitlikilkesine aykırı muamele ve uygulama yapamazlar; herhangi bir siyasi parti, kisi veyazümrenin yararını veya zararını hedef alan davranışlarda bulunamazlar.

33. MADDE 17 - TRANSFERLERİ AHLAKA AYKIRI ŞEKiLDE ETKiLEMEK • Rakip takımlara zarar vermek veya herhangi bir futbolcunun değerini asıl değerinden azveya çok göstermek amacıyla gerçek dışı ve manipülatif beyanlarda bulunmak,söylentiler çıkarmak ve böylece transfer piyasalarını etkilemeye çalısmak; çesitli baskıyöntemleri kullanmak suretiyle futbolcuların özgür iradeleriyle karar vermeleriniengelleyecek davranışlarda bulunmak yasaktır.

34. MADDE 18 - YÜZ KIZARTICI EYLEMLER • Kanunlarda veya TFF’nin statü ve talimatlarında tanımlanan şike, teşvik primi, doping veırkçılığa konu eylemler bu talimatın uygulanmasında yüz kızartıcı eylemler olaraknitelendirilir.

35. MADDE 19 - ETİK TEMSİLCİSİ • (1) Türk futbolunda etik değerleri yerleştirmek ve geliştirmek, etik davranış ilkelerikonusunda karşılaşılan sorunlarla ve ihlallerle ilgili tavsiyelerde ve yönlendirmelerdebulunmak üzere bu talimatın yayımı tarihinden itibaren en geç üç ay içinde Süper Lig ve • TFF 1. Ligine kayıtlı kulüplerin futbol şubelerinde bir seferde 3 ay, toplamda 2 yıl hakmahrumiyeti cezası almamıs kişiler arasından bir temsilci görevlendirilir. • (2) Temsilcinin ismi, görev süresi ve diğer hususlar kulüp yönetimlerince belirlenir. • Temsilcinin özgeçmişi ve kimlik bilgileri Kurul’a bildirilir.

36. MADDE 20 - İHLAL BİLDİRİMİZORUNLULUĞU • (1) Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler, bu talimatta belirlenen etik davranış ilkeleriyle bağdaşmayan iş ve eylemlerde bulunmalarının talep edilmesi halinde veyahizmetlerini yürütürken bu tür bir eylem veya işlemden haberdar olduklarında durumu • yetkililere bildirmek zorundadırlar. • (2) Yetkililer, ihbarda bulunan görevlinin kimliğini gizli tutmakla yükümlüdürler.

37. MADDE 21 - KİŞİSEL HAKLARIN KORUNMASI ve SADAKAT • (1) Futbol camiasındaki tüm gerçek ve tüzel kişiler, istihdam veya hizmet ilişkisi içindebulundukları kişilerin kişisel haklarının korunması ve bu kişilerin güvenliğinin • sağlanması konularında azami özeni göstereceklerdir. • (2) İstihdam veya hizmet ilişkisi içinde herhangi bir kulübe veya sair bir tüzel kişiliğe bağlıolan kişiler, bağlı bulundukları tüzel kişiliğe karşı saygı ve sadakat içinde olacaklardır.

38. ÖRNEK FAİR-PLAY DAVRANIŞLARI

39. TMOK Fair-Play Ödülleri • Sportif Davranış • Sportif Kariyer • Sportif Tanıtım

40. TMOK 2010 TÜRKİYE FAIR PLAY ÖDÜLLERİ • DAVRANIŞ DALI (BÜYÜK ÖDÜL) • GOBLIN - ALATURCA (Yelken Ekibi / İstanbul)‘Aydın Yurdum, Ali Doğaner, Adnan Yurdum, Cüneyt Uygur, Doğan Ünsal, Buğra Hadimoğlu, Emre Doğruyol, Bora Özdoğan, Eray Küçük, Kaan İş’ • 29 Ekim - 1 Kasım 2010 tarihleri arasında Asya – Pasifik bölgesinin en önemli yat yarışlarından biri olan ‘China Cup International Regatta’da 30 tekne arasında üçüncü oldular. Ancak, ekip kendilerini kesin bir ikincilik, belki de birincilikten eden dürüst bir davranışta bulundu. Start esnasında dört tekne hatalı çıkış sonrası gerekli ceza dönüşünü yapmadıkları belirtilerek diskalifiye edilmişti. Sıralama dışı kalan bu dört tekneden üçü protesto komitesine itirazda bulunarak hatalı çıkış sonrası ceza dönüşlerini yaptıklarını, bunu ispatlayabilmeleri açısından söz konusu dönüşlerini gören GOBLIN - ALATURCA ekibinin şahitliğini talep ettiler. Protesto komitesinin açtığı duruşmaya katılan skipper Aydın Yurdum ekip arkadaşlarıyla yaptığı değerlendirme sonrası verdiği ifadeyle kendilerini ikincilik hatta birincilikten etme pahasına en yakın rakipleri olan bu üç teknenin yarışta kalmasını sağlamıştır.

41. Almanya'nın başkenti Berlin'de 2009 yılında yapılan Dünya Atletizm Şampiyonası'nda, 10 bin metre yarışındaki rakiplerinden Etiyopyalı Meselech Melkamu'nun koşu ayakkabılarını otelde unuttuğunu fark ederek, kendi ayakkabılarını veren Elvan Abeylegesse, Dünya Fair-Play Komitesi tarafından Dünya Fair-Play ödülüne layık görüldü.

42. UEFA, Fenerbahçeli kadın taraftarları FİFA 2011 Fair-Play ödülüne aday gösterdi.

43. TMOK ( 2009 ) DAVRANIŞ DALI ÖDÜLÜ • Büyük Ödül: Marmaris Armutalan Belediyespor Antrenörü Özkan Akpolat (Centilmenlik dışı kazandıkları bir golden dolayı, takımına talimat vererek, rakip takımın bir gol atmasını sağladığı için) • (Aynı davranışı 2008-2009 Akademi Liginde Turgutlu Spor U-16 Takımı Antrenörleri de Karşıyaka maçında göstermişlerdir.)

44. Fair-Play’ ın gerçek anlamı ? • Milli Futbolcu Alpay Özalan’ ın Avrupa Şampiyonasındaki davranışı? • Fenerbahçe’ li Gökhan Gönül ‘ ün son maçtaki davranışı?

45. YARARLANILAN KAYNAKLAR 1. Morgan,Meier,Schneider, ETHICS IN SPORT, Human Kinetics Yay. • 2. Kretchmar R.S.,PRACTICAL PHILOSOPHY OF SPORT, Human Kinetics yay. • 3. Morgan, Meier, PHILOSOPHIC INQUIRY IN SPORT, Human Kinetics yay. • 4. www.fifa.com • 5. www.uefa.com • 6. www.tff.org. • 7.tr.wikipedia.org • 8.www.olimpiyatkomitesi.org.tr • 9. Acar, M. Yakup, E.Ü.BESYO Spor Felsefesi Ders Notları,2011