740 likes | 1.01k Views
Wereld Religie. Islam I. Islam. Da religie disi gro snel A de dominant na ini 52 kondre 35 kondre abi 85% efoe moro Muslim Totaal populatie de ongeveer 1,300,000,000 soema = 1/5 foe grontapoe 20% nomo komopo foe midden oost. Islam: Populatie na ini miljoen. Indonesia -171 Pakistan – 140
E N D
Wereld Religie Islam I
Islam • Da religie disi gro snel • A de dominant na ini 52 kondre • 35 kondre abi 85% efoe moro Muslim • Totaal populatie de ongeveer 1,300,000,000 soema = 1/5 foe grontapoe • 20% nomo komopo foe midden oost.
Islam: Populatie na ini miljoen • Indonesia -171 • Pakistan – 140 • India – 127 • Bangladesh – 110 • Iran – 67 • Turkey – 66 • Egypt - 59
Islam: Populatie na ini miljoen • Nigeria – 46 • China – 25 • Morocco – 28 • Algeria – 30 • Ethiopie - 19 • Sudan – 19 • Irak – 22
Islam • Dominant na ini da midden oost percentage • A gro snel na ini Europa • A de da di foe toe religie na ini Europa • Da percentage zendeling wroko nanga Islam de pikin
Foe san’ede a gro snel? • Moni foe Arab kondre foe bouw mosque, Islam centrum, • A de wan universaal religie • A de eenvoudig • A abi te maak nanga da heri libi • A de moro gemakkelijk foe gi jesi
Foe san’ede a gro snel? • A de verstaanbaar • A de wan religie foe brada • Dem proselytize
Islam • A tai hebi nanga 7e Arabian cultuur, en poti da cultuur dati na hei • Joe no man prati da cultuur nanga da religie. Dem tai makandra na ini politiek, famiri structuur, njanjan, krosi,religie gwenti, enz.
Islam – saka na ondro • Islam = saka foe lichaam nanga sieli na Allah • Muslim = da soema disi saka na ondro Allah. Da woortoe taki foe saka dorodoro
Islam • Cultuur = autoriteit de na ini da Shiek, disi abi absoluut autoriteit • Democracy no klop nanga Islam • Joe kan verwakti wan “tranga man” • Concept foe personal leti en civil leti per se no de.
Islam • Libisoema no meki na ini da prenki foe Gado • Leti (human rights) no go na soema, ma na da groepoe • Libisoema no abi intrinsic waarti ma moesoe saka na ondro nomo • No wan gado sa dede gi libisoema
Som modifications nanga da west • Da burka efoe veil – soms frow no weri hem • Da wet foe apostacy no de alatem • Dem bai western goedoe • Som presi dem no abi polygamy efoe a no de so hipi
Conflict nanga da west • N.B. – Spesroetoe da conflict de pe da west no hori na da leri foe Jezus moro • Western racism • Colonialism • “Vrede-oorlog” • Moreel degeneratie
Islam • A de moeilijk foe wini soema • A de moro moeilijk foe soema tan na ini Kristen geloof en gro • Dem kisi spotoe foe mati • Dem famiri sa gi bigi oppositie • Sociaal drukte • Economic drukte
Marki foe respeki gi wan Muslim • Poeroe soesoe te joe go na ini wan soema oso • Seki anoe te joe kom, en te joe gowe • No kruisi joe kindi te joe sidon na wan stoeroe • Loekoe boen foe behandel dagoe – dem de onrein
Marki foe respeki • No alcohol • No agoe-meti, efoe bepaalde kreeft, garnalen, enz • Hori da Bijbel nanga respeki. No marki hem efoe poti hem tapoe da gron
Marki foe respeki • No de fri nanga da opposite sex • No lafoe abra santa sani • Loekoe boen foe jewelry foe religie • Loekoe boen foe prenki foe Jezus – dem kan denki joe doe afgodrei
Wantoe fasi foe getuigi • Wan santa libi nanga wroko foe lobi en dienst – skoro, medicine • Abi belangstelling foe dem srefi sani • Disaster jepi • Leri engels • Seri literatuur, Bijbel cursus, enz.
Getuigi • Soms, dem gi pasi foe abi openbaar evangelistic komakandra. Begi foeroe, gi uitnodiging tapoe papiera • Radio & TV • Sori dem Jezus, en no soso joesrefi
Basis difrenti Islam & Kristen • Gado lobi libisoema; Gado lobi sondari, en A ben seni Jezus foe dede gi wi • Allah lobi soema disi gi hem jesi, ma a no lobi sondari kwet’kweti • Islam – joe hopoe foe kisi libi foe teego doro boen wroko • Kristen – joe accepteer Jezus Kristus
Verschil na kroetoe • Kristen – sondoe ben kroetoe tapoe da kruisi • Islam no bribi da kruisi. Sinsi Gado no jepi libisoema, joe no man sabi foe troe san sa miti joe. • Fatalism – Allah kisi glori te a misleid en seni soema go na hel
Mohammed srefi no ben sabi • Mohammed ben taki dati a de da apostel foe Allah, ma a no sabi san sa miti hem. Te joe waka na hem baka, en froestan da Qur’an, joe mankeri zekerheid toe • Allah no gi pardon foe wan soema disi libi da bribi en go na wan tra bribi
No personal relatie nanga Allah • Allah no lobi direkt – joe moesoe loeroe hem foe lobi joe nanga boen wroko • A gi goedoe na dem soema disi dwingi soema foe gi jesi na hem wet • Politiek tai nanga goedoe • Da wan enkri fasi foe sabi zeker foe go na hemel de foe dede leki martelaar
Islam – Achtergrond informatie • Arabie ben abi animism, en dem ben aanbegi ston. • Da tribe foe Mohammed ben abi wan blaka ston dati dem ben poti na ini da Kaa’ba • Sabianism – aanbegi dem sani na loktoe, spesroetoe da moen leki wan man Gado • Dem ben faste de da crescent moen ben opo
Allah • Orsprongelijk, dem ben kari da moen gado Allah, en dem ben aanbegi da blaka ston disi dem bribi ben saka komopo foe hemel • Da sun, disi ben de wan frow, ben trow nanga Allah en meki drie oemapikin, disi ben de da top foe 360 idol • Mohammed ben broko ala idol boiti da blaka ston moro lati
Da Ka’ba • Dem bribi dati Adam ben bouw hem fosi, ma a ben broko doro da zondoe floedoe • Abraham nanga Ishmael ben bouw hem baka
Mohammed – 570-632 AD • Hem tata ben dede fosi a gebore, hem mama di a ben de 6 jari owroe. A ben komopo foe famiri Hasyim foe wan makti stem Kuraish • A ben tan nanga hem opa 2 jari, en a ben dede toe. Hem opa ben de waktiman foe da Ka’aba • Dan a ben kweki doro wan omoe Abu Talib
Da situatie na ini Arabie • Wan bigi verschil ben de na mindri dem goedoeman nanga potiwan • Afgodrei ben de foeroe – 360 goden, spesroetoe na ini Mekkah • Muhammed noiti ben moksi nanga afgodrei, en a ben de wan betrouwbaar man disi ben wroko nanga wan weduwe
Mohammed • Di a ben de 25 jari, a ben rij kameli na ini wan karavan, en moro lati a ben trow nanga wan goedoeman weduwe, Khadijah, disi ben de 40 jari owroe • Da trow ben de boen, dem ben meki 4 oemapikin, en toe boi. Soso Fatima ben tan na libi. Khadijah ben dede di Mohammed ben de 50 jari owroe
Mohammed • Age 40 a no ben wroko moro, ma a ben teki tem foe meditatie. • A ben miti nanga wan jeje disi a ben taki ben de da engel Gabriel, disi ben sori hem sani leki da moro bigi profeti. Ma a ben frede dati a de wan jinn (takroe jeje). Ma Khadija ben taki dati a ben de foe Gado (ma Muslim bribi dati wan oema no man froestan boen leki wan man kan froestan)
Mohammed • Age 40 a no ben wroko moro, ma a ben teki tem foe meditatie, spesroetoe na ini da moen foe Ramadan. • A ben miti nanga wan jeje disi a ben taki ben de da engel Gabriel (Jibril), disi ben sori hem sani leki da moro bigi profeti. Ma a ben frede dati a de wan jinn (takroe jeje). Ma Khadija ben taki dati a ben de foe Gado (ma Muslim bribi dati wan oema no man froestan boen leki wan man kan froestan)
Mohammed • A no ben kisi revelatie 3 jari langa. A ben denki dati a ben abi wan takroe jeje, en foe kiri hemsrefi • Moro lati, a ben abi convulsie en dem ben kom moro vreemde • A ben taki dati a ben taki nanga dedewan
Mohammed • Dem “satanic versi” a ben taki dati satan ben kori hem, en a ben kenki dem versi • Mohammed ben kenki dem woortoe foe hem visie di da skrifiman taki so • A ben libi Mecca, ma a ben taki dati a ben go na Jerusalem en taki nanga dem owroetem profeti nanga Jezus
Mohammed • Dem soema foe Mecca ben proberi foe kiri Mohammed, ma a ben lowe go na Medina (hijra) sept 24, 622 AD • Foeroe Djoe ben de, en Mohammed ben teki wantoe foe dem gwenti, ma moro lati dem Djoe ben trowe da njoen religie, disi no ben klop nanga da OT
Mohammed • Now dem ben bigin foe feti agensi dem karavan foe wini sani na ini da nem foe Allah • Efoe dem feti na jihad, Allah sa gi pardon foe sondoe • Efoe wan muslim kiri wan soema disi no bribi, tokoe a no de waarti foe dede
Mohammed • A bigin foe kiri foeroe feanti, en iniwan soema disi spotoe hem efoe Allah • A ben teki wan kans foe kiri 800 Djoe man • Soms a ben sori sari-hati, soms a ben kiri
Mohammed ben teki 11 oema • Som a ben trow foe lobi • Som ben de politiek • Wan ben de hem egi schoondochter • Aishah ben de jongoe – didon nanga hem di a ben de 9 jari owroe
Mohammed nanga religie • Mohammed wefi ben de wan Ebioniet, wan groepoe leki Kristen disi no bribi dati Jezus de Gado. • A ben abi foeroe kontakt nanga Djoe. Te foe kaba, a ben de wan sortoe religious leider na ini Medina ma ben abi foeroe konflict nanga Djoe, disi no bribi hem leri
Mohammed & religie • Wan aantal presi da Qur’an ben abi konflict nanga dem Kristen & Djoe geloof. Mohammed ben taki dati disi de da laaste en juisti verhaal. • A ben taki: No afgodrei • Wasi 5 leisi en begi na richting Mekka alwasi fosi a ben begi na Jerusalem • Seti vrijdag leki da dei foe da moskee
Geschiedenis baka Mohammed • Abu Bakr 632-634 A ben doe 3 sani • Heri Arabie ben de Islam • Qur’an skrifi • No wan tra religie tapoe Arabie • Umar 634-644 • Dem wini Syrie, Iraq, Egypti, Persie, Jerusalem
Geschiedenis • Uthman & Ali: Uthman moord Umar en ben de wan gridi man. Dem ben kiri hem baka 12 jari na ini hem oso. • Ali ben teki abra alwasi Aishah no ben lobi hem. Dem ben kiri Ali na 661 • Dan feti ben kowroe na ini Islam, en dem ben wini foeroe
Geschiedenis • Dem ben wini ala noord Afrika, en doro te leki zuid France en west China • Damascus ben tron hoofd stad. Dem ben bouw da Bigi Mosque foe Damascus na presi foe da kerki foe St. Johannes, en da Dome foe da Ston na presi foe da tempel foe dem Djoe
Geschiedenis • Charles Martel ben wini na da feti foe Tours na 732 • Islam ben ontwikkel Baghdad, en wetenschap, leri, cultuur • Dan Cairo ben kom na fesi
Da Crusades 1095-1291 • Dem paus ben teki da idee of jihad over – efoe joe dede na feti, joe sa go na hemel • Alwasi dem ben wini som feti, dem Muslim ben wini moro, en da crusade ben sori dati Kristen ben lobi goedoe moro leki jeje ontwikkeling, en a ben poti da wroko foe Kristen nanga baka
Da feti ben go na oost • Genghis Khan ben wini te leki Egypt. Te foe kaba, moro lati, dem Mongol ben tron Muslim • Da intellectueel vooruitgang foe Islam ben pori
15e eeuw • Islam lasi Spanje • Islam nanga Turkij ben wini Constantinople tron Istanbul • Ottoman empire ben go na noord te leki Poland, en ben go toe leisi na Vienna
Foe 18-20e dem ben tan pi • Samenvatting: • 1400 jari, moro foeroe Islam ben bigin dem feti = jihad • Muslim wani tjari wereld vrede doro da howroe • Muslim denki dati da cultuur foe da west de slecht
Da Qur’an • Dem bribi dati Gabriel ben gi Mohammed dem precis woortoe foe Gado komopo foe di foe sebi hemel • Dem woortoe de troe na ini Arabic – iniwan vertaling no de precis da Qur’an ma wan sortoe uitleg • Dem bosi hem, hori hem na da hede, poti hem moro hei na ini da oso, enz.
Mohammed ben kisi dem woortoe doro • Stuipingen • Dren • Visioen • Wan engel disi gersi wan jongoe langaman • Wan engel troe troe • Wan tocht na ini 7 hemel • Allah taki baka wan veil
Qur’an • Drie tem a ben kisi • Fosi Mecca period – kroetoe & openbaring • Tweede Mecca period – doctrine, som foe da Pentateuch • Medina period – laasti 10 jari foe da libi foe Mohammed – lanti & ethics • Mohammed no ben verwakti foe dede; hem bakaman verzameld dem skrifi