TORF

1. TORF

2. Torf nedir? • Turbalıklarda oluşan organik maddelerdir. • Nemli ortamlarda, çok az ya da hiç parçalanmamış bitkisel artıklardan oluşur. • Yakacak, ilaç ve kozmotik, topraklarda karışım malzemesi olarak kullanılır.

3. Turbalık nedir? • Su fazlalığı (yağışlar veya toprak suyu kaynaklı) sebebiyle sürekli ıslak veya çok nemli olan yetişme/yaşama ortamlarıdır. • Su fazlalığı sebebiyle oksijen eksiktir. • Anaerobik ayrışma koşulları sebebiyle bitki artıkları tamamen parçalanamaz. • Biriken bu organik maddeler TORF olarak adlandırılır.

4. Torf nedir? • Turbalıklarda biriken materyallerin organik madde içeriği % 30’dan fazla ise ve 30 cm’den daha fazla bir birikme söz konusu ise torftan bahsedilebilir.

5. Turbalık –Bataklık farkı? • Bataklıklarda ıslak yetişme ortamlarıdır. • Ancak bataklıklarda su zaman zaman kurur. • Kurak dönemde organik madde hızla ayrışarak humuslaşır.

6. Turbalık oluşumu • Çok kaba olarak turbalıklar topografik yapılarına göre alçak ve yüksek turbalıklar olarak ikiye ayrılır. Alçak Turbalık

7. Turbalık oluşumu Yüksek Turbalık İkisinin de özelliklerini taşıyan geçiş turbalıkları da mevcuttur.

8. Turbalık oluşumu (Yüksek Turbalık) • Yüksek turbalıklar yağışın yüzeysel akış ve buharlaşmadan fazla olduğu, yıl içinde düzenli dağılım gösterdiği alanlarda oluşur. • Alçak turbalıklardan da gelişebilir. • Bazı yosun (Sphagnum vb) türleri ortada yüksek, çevrede alçak bir kütle halinde yaşar ve gelişirler. Bundan dolayı yüksek turbalık olarak isimlendirilmişlerdir.

9. Turbalık oluşumu (Yüksek Turbalık) • Yüksek turbalıklar mineral maddelerce fakir (oligotroph) sularda teşekkül ederler • Yüksek Turbalıklarda yaşayan bitkiler besin maddesi ihtiyacını sadece havadan ve yağışlarla gelen besin maddelerinden sağlarlar. • Taban suyu veya mineral toprakla teması yoktur.

10. Turbalık oluşumu (Yüksek Turbalık) • Oluşumu binlerce yıl sürmektedir. • Yılda 1 mm torf oluşmaktadır

11. Turbalık oluşumu (Yüksek Turbalık)

12. Turbalık oluşumu (Örtü Turbalığı)

13. Turbalık oluşumu (Alçak Turbalık) • Alçak turbalıklar çukur arazilerde, nehirlerin taşkın alanlarında, mineral maddelerce ve özellikle kalsiyum ile azotça zengin (eutroph) sularda oluşurlar

14. Turbalık oluşumu (Alçak Turbalık) • Alçak turbalıkların yüzeyi düz olup buralarda yetişen söğüt, kızılağaç, Carex, Hypnum, Typha, Phragmites gibi türlerin artıklarından teşekkül etmişlerdir.

15. Turbalık oluşumu (Alçak Turbalık)

16. Alçak ve yüksek turbalık farkı

17. Turbalık tipleri • Turbalıklar, hidrolojik, ekolojik olarak veya mineral madde rejimine göre sınıflandırılmaktadır.

18. Hidrolojik turbalık tipleri • Kaynak sularıyla beslenen turbalıklar

19. Hidrolojik turbalık tipleri • Yamaç turbalıkları

20. Hidrolojik turbalık tipleri • Bataklık turbalıkları

21. Hidrolojik turbalık tipleri • Göllerin dolmasıyla oluşan turbalıklar

22. Hidrolojik turbalık tipleri • Nehirlerin taşkın alanlarında oluşan turbalıklar

23. Hidrolojik turbalık tipleri • Yağmur turbalıkları (yüksek turbalıklar)

24. Ekolojik turbalık tipleri • Yüksek Turbalık (oligotrof-asidik) • Geçiş Turbalığı (mesotrof-asidik) • Geçiş Turbalığı (mesotrof-zayıf asidik) • Geçiş Turbalığı (mesotrof-kireçli) • Alçak Turbalık (eutrof)

25. Mineral madde rejimine göre turbalık tipleri • Yağmur Turbalığı (Yüksek Turbalık)-ombrogen • Geçiş Turbalığı ombro-minerogen • Alçak Turbalık minerogen

26. Dünyada turbalıkların dağılımı • Turbalıkların (özellikle yüksek turbalıkların oluşumu) iklime bağlıdır (Yağış-Buharlaşma) • Yüksek turbalıkların oluşumu için en uygun koşullar Kuzey Amerika (Kanada ve Alaska), Kuzey Avrupa, Batı Sibirya, Güney Amerika ve Güneydoğu Asya’da bulunmaktadır.

27. Dünyada turbalıkların dağılımı

28. Dünyada turbalıkların dağılımı • Tüm dünyada 4 milyon km2 kadar turbalık bulunmaktadır (tüm karasal alanların % 3’ü)

29. Dünyada turbalıkların dağılımı

30. Yüksek turbalıkların yapısı • Yüksek turbalıklar iki tabakaya ayrılmaktadır. • Turbalığın en üst tabakası olan ve vejetasyon tabakasını da içine alan akrotelm tabakası (yüksek tabaka) ve bu tabaka ile mineral toprak arasındaki katotelm (alt tabaka) tabakası

31. Yüksek turbalıkların yapısı • Üst tabakada bitkilerin gelişmesi ve ölmesi ile organik madde birikimi olur. Bu tabakaya torf oluşum horizonu da denilmektedir. • Alt tabaka su ile doygun olduğundan biyolojik aktivite son derece zayıftır.

32. Yüksek turbalıkların yapısı • Yüksek turbalıklarda üst tarafta genellikle yosunlardan oluşan açık renkli tabakaya beyaz torf ismi verilmektedir. Beyaz torf henüz tam olarak ayrışmamış olup, bitki artılarının yapısı belli olmaktadır. • Beyaz torf tabakasının altında koyu veya siyah renkli, çok iyi ayrışmış, siyah torf olarak adlandırılan tabaka bulunmaktadır.

33. Yüksek turbalıkların yapısı

34. Torfun topraklara karıştırılmasının sebepleri • Su tutma kapasitesini yükseltir (kuru ağırlığının 20 katı kadar su tutabilir ve suyu yavaş yavaş bırakarak bitkinin ihtiyacını karşılar. • Killi toprakların hava kapasitesini arttırır • Kumlu toprakların su ve besin maddesi tutmasını sağlar

35. Torfun topraklara karıştırılmasının sebepleri • Besin maddelerinin yıkanmasını engeller (tampon etkisi) • Toprağın sıkışmasını ve kurumasını engeller • Erozyonu azaltır. • Drenajı arttırır. • Yabani tohum, kimyasal maddeler, tuz, böcek, hastalık içermez • Strüktürü bozulmadan uzun süre kalır.

36. Torf çeşitleri • Sphagnum torfu: Sphagnum cinsi yosunların oluşturduğu torf. Bu yosun cinsi yüksek lifli yapısından dolayı bitki yetiştiriciliği açısından önemlidir.

37. Torf çeşitleri • Hypnum torfu: Hypnum cinsi yosunların oluşturduğu torf. Lif yapısı sphagnum yosunlarına göre daha azdır. Hypnum türleri % 50 den fazlasını oluşturur.

38. Torf çeşitleri • Saz torfu: Carex, Phragmites, Scirpus, Typa cinsi bitki artıklarından oluşur.

39. Torf çeşitlerinin bazı özellikleri

40. Torf üretimi

41. Torf üretimi

42. Torf üretimi

43. Torf üretimi

44. Torf üretimi

45. Table 3: Peat Production by Country in 1999 Source: International Peat Society (2001) Country Energy Use Horticulture Use (x 000 cubic metres) Belarus 10281 764 Canada 0 10,317 Czech Republic 0 171 Estonia 2,955 3 484 Finland 23,483 2,420 Germany 0 9,473 Hungary 0 212 Ireland 13,959 2,400 Lithuania 1,189 819 Norway 0 120 Poland 0 750 Russia 11,283 1,115 Sweden 2,700 1,400 Ukraine 1,758 315 U. of South Africa 0 42 United Kingdom 40 2 500 United States 0 1,421 Total 67,648 37,723

46. Turbalıkların Islahı • 1. Aşama: su seviyesinin yükseltilmesi

47. Turbalıkların Islahı • 2. Aşama: Arazi topoğrafyasının düzeltilmesi • 3. Aşama: turbalık vejetasyonun gelişiminin sağlanması

48. Türkiye’deki Turbalıklar • Bolu (Yeniçağa-Abant-Gerede) • Van (Başkale) • Bursa (Uludağ) • Denizli • Kahramanmaraş • Adıyaman (Gölbaşı) • Kayseri • Kars • Erzurum • Antalya (Söğüt Gölü)

49. Yerli torfların özellikleri • Yerli torflar oluşumları itibarıyla alçak turbalıklar olarak adlandırılan sınıfa girmektedir. Yerli torfların pH, elektriki iletkenliği, hacim ağırlığı, besin kapasiteleri ithal torflara oranla daha yüksek, buna karşılık su tutma kapasiteleri daha düşüktür. Bu durum ülkemizdeki iklim şartlarının daha ılıman olması, torf oluşumuna farklı bitki artıklarının katılmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca erozyon vb sebeplerle torf oluşumu sırasında bitki artıkları arasına toprak da karışabilmektedir. Bu sebeple yerli torflarda genellikle kirece de rastlanılmakta olup, bu durum pH’ların alkalen olmasına yol açmaktadır.

50. Torfun alternatifleri • Ağaç Kabuğu • Mantar Kompostu • Yaprak, dal gibi bahçe artıkları • İyi yanmış hayvan gübresi