Global Risk Ortamında Finansal Göstergelerin Yorumlanması

1. Global Risk Ortamında Finansal Göstergelerin Yorumlanması Prof. Dr. Burak Saltoğlu Boğaziçi Üniversitesi

2. İşlenecek Konular • Global ve Yerel Finansal Koşullar • Risk Çeşitleri ve Krizler • Gelişmiş Finansal Piyasalarda Kredi ve Kaldıraçlı Ürünler • Piyasa Tabanlı Risk Ölçütleri ve Yorumlanması • Türkiye ve Gelişmekte olan Ekonomilerde Risk

3. GLOBAL FİNANSAL ŞARTLAR

4. Global Finansal Koşullar • 2001-2007 Arası Makro Perspektif • Yüksek Büyüme Oranları • Düşük Büyüme Volatilitesi • Yüksek Petrol Fiyatları • Düşük Faizler Gittikçe azalan bir risk algısı • Düşük faizler (ABD Hazinesi, Yen..) • Carry Trade • Global Imbalances (Sürekli Global Dengesizlik: ABD-Çin-Hindistan Ekseni)

5. Global Finansal Koşullar • Finansal Yansımlar: • 2008’de toplam OTC veresmi türev piyasaları 510 trilyon ABD Dolarını Aşması bekleniyor. • Bu yaklaşık ABD GSYIH’nın 40 katından fazlas bir değeri ifade etmektedir. • 2008 itibari ile 50 trilyon ABD Doları Kredi Türevleri • Hedge Fund işlem hacmi 1.5 trilyon ABD Doları • Aşırı düşük ülke ve şirket kredi riskleri

6. Global Finansal Koşullar • ABD Bankacılık Kesimi (Konvansiyonel ticari bankacılıkta gerileme ama yaratıcı ürün çıkarmada ilerici). • 1998 6 trilyon ABD Bilaço içi: 35 trilyon Bilanço Dışı • 2007 11 trilyon Bilaço İçi 135 trilyon Bilanço Dışı • Toplam Konut Kredisi 10 trilyon ABD Doları (yarıdan çoğu bankacılık dışı finans şirketlerince). • 2005 sonrası Subprime artışı (%15-20 arası subprime). • Düşük batış oranları • Private Equity Firmaları

7. FED Faizleri

8. Uzun Dönem ABD Faizleri

9. Dusen konut faizleri ve yükselen konut fiyatlari

10. Yeni Türev Ürün İcatlari: Kredi Türevleri

12. Hedge Fonlari • Son yıllarda özellikle türev ürünlerinin kullanımına bağlı olarak giderek yaygınlaşan hedge fonları 2006 yılı itibari 1.3 trilyon ABD Dolarlık işlem hacmine ulaşmıştır. • Büyük Karlar ve Büyük Finansal Başarısızlık Öyküleri • LTCM 1998 • Amaranth (2006)

13. KISACA TÜRK FİNANS KESİMİ

14. Global Koşullara Yönelik Gözlemler • Global risk algısı yakın dönemlerin en düşük düzeylerinde. • Carry Trade • Yen ve diğer düşük maliyetli fonların oluşturduğu yatırım stratejilerinin boyut ve içeriğini kestirmek çok zor. • Etkileşim: 1994 hariç Türkiye ekonomisindeki krizler dış dünyadaki risk algısı ile ilişkili.

15. Kriz Sonrası Türkiye Finans Piyasasına Bakış • Ülke borçlanma maliyetleri düştü • Varlık Fiyatları değerlendi. • Bankacılık Kesim Kredi Ağırlıklı bir Büyüme trendine girdi. • Hangi Faktörler etkili? • 2001 krizi sonrası yeniden yapılandırma • Artan global likidite • Düşen faizlerin şirket değerlerine etkisi ile • AB Aday üye etkisi ile • Göreli Politik Stabilite nedeni ile • Dinamik ekonomisi ve büyüyen nüfus • Yüksek reel faiz....

17. Kriz Sonrası Türk Bankacılık Kesimi

18. İMKB’de Yabancı Oranları

19. 2001-2007 EUROBOND FAZİLERİ

20. FAİZ ORANLARI (TRL-2001-2007) vade Gözlem

21. Cari Açık

22. GLOBAL FİNANSAL RİSKLER ve Krizler Tarih tekerrür etmese bile kafiyesi vardır.

23. RiskÇeşitleri • Piyasa Riski • Kredi Riski • Likidite Riski • Piyasa Likiditesi • Varlık-Yükümlülük • Operasyonel Risk • Diğer

24. Her zaman flight-to-quality olur mu? Geçmiş Global ve Yerel Finansal Krizler • 1929 • 1980-3 (Savings and Loan crisis) • 1994 (Turkiye) • 1997 GDA Krizi • 1998 (LTCM) • 2001 Nasdaq .com balonu • 2000 Kasım ve 2001 Şubat (Türkiye) • 2006 Mayıs • 2007 Credit Crunch

25. KIRILGANLIĞIN PİYASADA ÜRETİLEN RAKAMLARLA ÖLÇÜLMESİ

26. ‘Measure what is measurable, and make measurable what is not so” Galileo Galileo

27. Ülke riskinin piyasa verileri ile ölçülmesi • Opsiyon fiyatlarında Saklı (Örtük) Volatilite • Global Risk algısı VIX • Kredi Riski Sigortalama Ürünleri (CDS) • Türkiye ve EME Riskleri • Avrupa ve Amerikan Şirketleri (ITRAXX) • Konut Kredisi Riskliliği (ABX). • Ortak Temerrüt Korelasyonu Ürünleri (ITRAXX Cross-over) vb

28. OPSİYON KONTRATLARININ İŞLEYİŞ PRENSİPLERİ

29. Opsiyon Kontratları • Call Opsiyonu: Üzerine yazıldığı ürünü, belli birzaman aralığı içinde, belli bir egzersiz fiyatından satın alma hakkını verir. • Put Opsiyonu : Üzerine yazıldığı hisse senedini, belli bir zaman aralığı içinde, belli bir egzersiz fiyatından satma hakkını verir. • Avrupa Opsiyonu • Amerikan Opsiyonu • Exchange - traded • OTC

30. Kar Kar X ST XST Opsiyon Kontratlarının Kar Fonksiyonları CALL OPSİYONU PUT OPSİYONU

31. Black – Scholes Opsiyon Fiyatlama Modeli B/S modeline göre, temettü dağıtmayan bir hisse senedinin üzerine yazılmış, egzersiz fiyatı X, vadeye kalan süresi (T-t) olan bir Avrupa call opsiyonunun fiyatıc(St, X, t, T), ve put opsiyonunun fiyatıp(St, X, t, T)

32. Black – Scholes Opsiyon Fiyatlama Modeli d1= r : Risksiz faiz oranı σ : Üzerine yazılan finansal ürünün volatilitesi  : Üzerine yazılan finansal ürünün yıllık getirisi Φ(x) : 0 ortalama ve 1 standart sapmaya sahip bir değişkenin kümülatif olasılık dağılımı

33. Black – Scholes Opsiyon Fiyatlama Modeli Örnek: TRL/USD kurunun spot piyasada 1,400,000 olduğunu varsayalım. 6 ay sonra 1,500,000 kurundan dolar alma hakkı veren bir FX opsiyonunun fiyatı B/S modeli tarafından 274,166 TRL olarak hesaplanır. S= 1,400,000 TRL = 0,32 X= 1,500,000 TRL (T – t) = 0,5 r = 0,55 d1 = 0,476665 d2 = 0,250391 B/S Fiyatı: 274,166

34. Volatilite Tahmini • Tarihi Volatilite • Implied Volatilite :Black-Scholes sonuçlarınıkullanarak ima edilenvolatilite • Modern yöntemler: Zaman içinde değişen volatilite. (ARCH, GARCH)

35. Örtük Volatilite

36. Döviz Kuru Volatilitesi

37. 31 ekim FOCM Piyasa Beklentileri

39. Kırılganlık Ölçütleri Brezilya Türkiye

40. Uzun ve kısa dönem volatilite

41. Dolar/YEN Volatilitesi

42. EURO/YEN VOLATİLİTESİ

43. RİSK İŞTAHI RİSK ALGISI VIX ENDEKSİ

44. Piyasa Riski Ölçüm Endeksleri (VIX) Chicago Board of Exchange (CBOE)’de işlem gören, 30 gün vadeli (put ve call) opsiyonlarının örtük volatilitelerinden oluşturulmuş bir endekstir. At the money opsiyonlardan oluşur. Daha kısa vadeler ve çok uzun vadeler analizde yer almaz.

45. VIX Endeksi (1990-2007)

46. VIX Endeksi (1990-2007)

47. VIX Endeksi (2006-2007)

48. Subprime Konut Krizi ve FED Para Politikası Subprime New Century, Bear Sterns Discount Rate FED FUnds Rate (FED Politika Faizi)

49. FED Faiz Oranı